Psychological Antropology

Wykład jest wprowadzeniem w najważniejsze psychologiczne paradygmaty i koncepcje człowieka wypracowane w XIX i XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem ich filozoficznych założeń i konsekwencji. Krytycznie dyskutowane są filozoficzno-antropologiczne komponenty tych koncepcji oraz ich historyczno-społeczny kontekst. Podczas wykładu szczegółowo omawiane są kanoniczne teksty dwudziestowiecznej psychologii, które znacząco wpłynęły również na inne dziedziny humanistyki, w tym zwłaszcza na filozofię.

Program zajęć:

(1) Historyczne kształtowanie się psychologii jako dyscypliny i narodziny pierwszych paradygmatów badań w XIX wieku. Psychologia XIX-wieczna w relacji do filozofii pokantowskiej, psychiatrii, neurologii i rozwoju nauk biologicznych;

(2) Program Wundta i odpowiedzi na jego realizację (Brentano, gestaltyzm). Narodziny psychopatologii: problem nerwic i nieświadomości, Salpêtrière, Charcot i Janet, kontrowersje wokół histerii. Freud, Breuer i początki psychoanalizy;

(3) Teoria Freuda i psychoanaliza jako antropologia. Freudowska interpretacja kultury i popędowa teoria symbolizacji. Miejsce psychoanalizy w XX-wiecznej humanistyce;

(4) Przeobrażenie antropologii psychoanalitycznej – Carl G. Jung. Teoria nieświadomości zbiorowej i archetypów. Jungowska psychologia religii, psychologia kultury i teoria symbolu;

(5) Psychologia społeczno-kulturowa po szkole frankfurckiej. Erich Fromm, psychologia faszyzmu i psychologia w obliczu przemian ekonomiczno-kulturowych na Zachodzie. Psychologia alienacji, seksualność i psychopatologia w społeczeństwach nowoczesnych;

(6) Paradygmat behawiorystyczny jako antropologia. Procesy poznawcze i motywacyjne w ujęciu behawiorystycznym;

(7) Psychologia humanistyczna i egzystencjalna – paradygmat, kierunki, historyczne tło rozwoju, filozoficzne inspiracje. Psychoterapia humanistyczna (C. Rogers, R. May) na tle przemian społeczno-kulturowych 2. poł. XX w.;

(8) Paradygmat poznawczy w psychologii i jego powiązanie z badaniami kognitywnymi oraz rozwojem neuronauki.

Zygmunt Freud, "Kultura jako źródło cierpień", Warszawa 1992.

Zygmunt Freud, "Totem i tabu. Kilka zgodności w życiu psychicznym dzikich i neurotyków", Warszawa 1997.

Carl Gustav Jung, "Psychologia a religia", Warszawa 1995.

Erich Fromm, "Ucieczka od wolności", Warszawa 1998.

Herbert Marcuse, "Eros i cywilizacja", Warszawa 1998.

Burrhus Skinner, "Poza wolnością i godnością", Warszawa 1978.

Burrhus F. Skinner, "Pół wieku behawioryzmu", [w:] T.W. Wann (red.), "Behawioryzm i fenomenologia. Różne ujęcia współczesnej psychologii", Kraków 2002, s. 99-121.

Carl R. Rogers, "W stronę nauki o osobie", [w:] T.W. Wann (red.), "Behawioryzm...", dz. cyt., s. 135-161.

Rollo May, "Miłość i wola", Warszawa 1978.

Józef Kozielecki, "Koncepcje psychologiczne człowieka", Warszawa 1977.

George S. Brett, "Historia psychologii", Warszawa 1969.

Calvin S. Hall, Gardner Lindzey, "Teorie osobowości", Warszawa 2001.

Bartłomiej Dobroczyński, "Ciemna strona psychiki. Geneza i historia idei nieświadomości", Kraków 2001.

Eli Zaretsky, "Sekrety duszy. Społeczna i kulturowa historia psychoanalizy", Warszawa 2009.

Bernard Korzeniewski, "Od neuronu do (samo)świadomości", Warszawa 2005.

Po zakończeniu zajęć student:

(1) rozróżnia, klasyfikuje i definiuje podstawowe paradygmaty psychologiczne wypracowane w XIX-XX w., wskazuje ich specyfikę i fundamentalne założenia filozoficzne, rozpoznaje relacje między nimi i potrafi wskazać zbieżności oraz sprzeczności;

(2) rozpoznaje i krytycznie omawia konsekwencje założeń przyjmowanych przez rozmaite antropologie psychologiczne, wskazuje ich zalety, słabości, oryginalność bądź zależność; dostrzega związki z nowożytnymi antropologiami filozoficznymi, rozpoznaje historyczne korzenie głównych idei psychologicznych;

(3) swobodnie posługuje się podstawową terminologią głównych teorii psychologicznych, czyta ze zrozumieniem wybrane, klasyczne teksty psychologii;

(4) rozpoznaje dwustronną zależność między ewolucją teorii psychologicznych a przemianami społeczno-kulturowymi na Zachodzie, ma świadomość zależności między rozwojem psychologicznych obrazów człowieka a rozwojem społeczeństw;

(5) przedstawia kierunki rozwoju głównych paradygmatów psychologicznych w kontekście ich wewnętrznych problemów oraz słabości teoretycznych;

(7) potrafi dyskutować o wpływie psychologicznych obrazów człowieka na kulturę i naukę XX wieku, analizuje wpływ teorii psychologicznych i psychoterapii na praktyki społeczne i samorozumienie społeczeństw Zachodu.

ocenianie znajomości tekstu, przebiegu dyskusji, zdobytej cząstkowej wiedzy oraz charakteru argumentacji

zaliczenie ustne – całościowe sprawdzenie wiedzy przez zadanie pytań szczegółowych oraz problemowych z zakresu dyskutowanego materiału