Historia literatury ukraińskiej

obowiązkowe

kierunek studiów: filologia wschodnjiosłowiańska

specjalności studiów:

- filologia ukraińska

- filologia ukraińska z filologią angielską

- filologia rosyjska z filologią ukraińską

I stopień

wprowadzenie i zapoznanie z wybranymi zagadnieniami z historii literatury ukraińskiej – dawnej, VIII i XIX wieku, życiem i twórczością pisarzy tych okresów, problematyką ideową oraz osobliwościami artystycznymi ich utworów

przekazanie wiedzy o zjawiskach historyczno-literackich

zapoznanie z wybranymi tekstami literackimi

przygotowanie do analizy dzieła literackiego

wyrobienie umiejętności interpretacji dzieła literackiego

rozwinięcie umiejętności zastosowania metod badawczych do analizy tekstu literackiego

utrwalanie umiejętności korzystania z opracowań naukowych i źródeł bibliograficznych

rozwijanie umiejętności komunikacji i pracy w grupie oraz właściwej postawy i odpowiedzialnego stosunku do zajęć

II rok

nie

Ogólna wiedza językowa oraz znajomość podstawowych terminów gramatycznych z zakresu gramatyki języka polskiego.

Wykład z prezentacją multimedialną wybranych zagadnień

Wykład konwersatoryjny

Wykład problemowy

Dyskusja

Praca z tekstem

Metoda ćwiczeniowa

Demonstracje dźwiękowe i/lub video

Metody aktywizujące (np.: „burza mózgów”, technika analizy SWOT, technika drzewka decyzyjnego, metoda „kuli śniegowej”, konstruowanie „map myśli”)

Praca w grupach

Literatura Średniowiecza

Ogólna charakterystyka rusko-ukraińskiego Średniowiecza. Przekłady literackie: gatunki, formy, wpływ na twórczość oryginalną.

Geneza literatury staroruskiej: folklor i piśmiennictwo. Wybitne dzieła literatury staroruskiej: Słowo o prawie i łasce metropolity Iłariona, Żywot i pelgzymowanie… ihumena Daniela, Pouczenie Włodzimierza Monomacha. Pateryk Kijowsko-Pieczerski: geneza, idea, redakcje, treść wybranych opowiadań.

Ruska historiografia. Tradycja kronikarstwa w Kijowie i innych miastach. Latopis Ruski jako arcydzieło dawnego kronikarstwa. Realia historyczne, reprezentacja materialnej i duchowej kultury Rusi w Powieści lat minionych Nestora.

Słowo o wyprawie Igora nieznanego autora na tle ruskiego średniowiecza. Debaty o autentyczności utworu. Treść ideowa, postaciowanie bohaterów, symbolika. Wpływ Słowa na literatury słowiańskiej, tłumaczenia zabytku.

Renesans i Barok w literaturze staroukraińskiej

Rozwój literatury w okresie litewskim (XIII-XVI st.). Nowe redakcje starych dzieł. Kronikarstwo: Latopis Litewsko-Ruski, Zwiężły Latopis Kijowski. Wpływy Renesansu na terenach Ukrainy. Akademia w Ostrogu i twórczość pisarzy tego ośrodka. Łacina w twórczości poetów pochodzenia rusińskiego w Rzeczpospolitej.

Polemika religijna w kwestii Unii Brzeskiej 1596 roku. Proza polemiczna i jej znaczenie. Posłania Iwana Wyszeńskiego, Threnos Melecjusza Smotryckiego, traktaty Hipacego Pocieja.

Dumy kozackie XVI-XVII st. Tematyka i poetyka dum. Ich znaczenie dla kształtowania tożsamości narodowej Ukraińców.

Akademia Kijowsko-Mohylańska oraz jej wpływ na wysoką kulturę baroku ukraińskiego. Polskojęzyczna poezja Ukraińców. Lutnia Apollinowa Łazarza Baranowicza, wiersze Iwana Wełyczkowskiego i Daniela Bratkowskiego.

Kronikarstwo kozackie. Latopisy Samowydca, Hrabianki, Wełyczki jako epos epoki kozackich wojen. Postacie historyczne i pamięć ludowa w kronikach XVIII st.

Klasycyzm i Romantyzm

Życie i dzieła Hryhorija Skoworody. Poetyka Ogrodu Pieśni Nabożnych. Bajki i traktaty filozoficzne Skoworody.

Iwana Kotlarewskiego trawestacja Eneidy. Dramaty Iwana Kotlarewskiego, ich rola w rozwoju teatru narodowego.

Twórczość prozatorska Hryhorija Kwitki-Osnowianenki. Powieść Marusia w rozwoju tradycji sentymentalno-romantycznej. Satyra w twórczości Osnowianenki.

Zarys romantyzmu ukraińskiego. Ośrodki i szkoły romantyzmu ukraińskiego (Charków, Kijów, Lwów, Petersburg). Motywy ukraińskie w twórczości romantyków polskich i rosyjskich.

Rys biograficzny Tarasa Szewczenki. Wczesna twórczość, poematy i wiersze zawarte w Kobzarze. Poematy polityczne Szewczenki (Sen, Kaukaz i in.). Twórczość okresu niewoli i ostatnich lat życia. Znaczenie poezji Tarasa Szewczenki dla ewolucji świadomości narodowej Ukraińców.

Realizm w literaturze ukraińskiej

Ukraina w II poł. XIX wieku. Czasopismo “Osnowa” i wzrost ruchu narodowego. Proza historyczna (powieść Pantełejmona Kulisza Czarna rada) i etnograficzno-obyczajowa (Marko Wowczok, Anatol Swydnycki).

Tendencje realistystyczne w powieści ukraińskiej. Mykoła Dżeria i Rodzina Kajdasza Iwana Neczuja-Łewyskiego. Połączenie realizmu obyczajowego i psychologizmu w postaciowaniu bohaterów powieści Panasa Myrnego.

Ukraińskie życie teatralne w II poł XIX st. Teatr koryfeuszy. Dramaty i zasługi dla teatru Mychajły Staryckiego oraz Iwana Karpenki-Karego.

Iwan Franko jako najwybitniejsza postać w piśmiennictwie ukraińskim XIX st. Franko jako poeta: Zwiędłe liście. Poematy Iwana Franki: problematyka i poetyka poematów Mojżesz, Iwan Wyszeński. Utwory prozatorskie Franki: Skrzyżowane ścieżki, Zachar Berkut i in. Dramat Skradzione szczęście. Uniwersalny wymiar talentu i działalności Iwana Franki.

Modernizm

Twórczość Łesi Ukrainki i początki modernizmu ukraińskiego. Poezja liryczna, poematy Łesi Ukrainki. Interpretacja motywów światowych w poematach dramatycznych Opętana, Kassandra, Kamienny Zwiędłe liście Gospodarz. Dramat Pieśń lasu jako arcydzieło pisarki

Podstawowa literatura przedmiotu:

­ Ізборник: антології текстів з давньої української літератури, http://litopys.org.ua/links/inoldlit.htm.

­ Чижевський Д. Історія української літератури. Нью-Йорк 1954: Дмитро Чижевський. Історія української літератури. (litopys.org.ua)

­ Mokry Włodzimierz. Od Iłariona do Skoworody. Antologia poezji ukraińskiej XI-XVIII w., Kraków 1996.

­ Jakubowski Wiktor, Łużny Ryszard. Literatura staroruska. Antologia, Warszawa 1971 (Literatura okresu Rusi Kijowskiej. Wiek XI-XII. Повесть временних лeт. Поученіє Володимира Мономаха. Слово о законі і благодаті. Слово о полку Ігоревім. Хожденіє Богородиці по мукам, s. 17-68; Києво-Печерський патерик, s. 69-72).

­ Słowo o Bogu i człowieku. Myśl religijna Słowian Wschodnich doby staroruskiej. Wybrał, przełożył i opracował Ryszard Łużny, Kraków 1995.

­ Łepki Bohdan, Zarys literatury ukraińskiej: podręcznik informacyjny, Warszawa – Kraków 1930 (repr. wyd. – Warszawa 2008).

­ Nieuważny Florian, Pleśniarowicz Jerzy. Antologia poezji ukraińskiej, Warszawa 1976 (I. Wiersze ludowe – dumy kozackie i in., s. 76-87; II. Wiersze dawne – Słowo o wyprawie Igora, wiersze K. Sakowycza, K. Trankwiliona, Wełyczkowskiego, Zinowiewa, I. Maksymowycza, G. Konyskiego, I. Nekraszewycza, G. Skoworody, s. 88-120; III. Wiersze nowe – I. Kotlarewskiego, M. Petrenka, W. Zabiły, M. Szaszkewycza, L. Borowykowskiego, A. Metłyńskiego, M. Kostomarowa, T. Szewczenki, s. 120-185).

­ Słowo o pułku Igorowym. Przekład i opracowanie Dalibora Jana Wagilewicza, Przemyśl 1999.

­ Kroniki staroruskie. Wybrał, wstępem i przypisami opatrzył Franciszek Sielicki, Warszawa 1987 (Powieść minionych lat, s. 15-200; Latopis kijowski, s. 201-230; Latopis halicko-wołyński, s. 231-246; Latopis hustyński, s. 247-262).

­ Патерик Києво-Печерський, упор., адаптація Ірини Жиленко, Київ 2001; ел. версія: http://litopys.org.ua/paterikon/paterikon.htm.

­ Pateryk Kijowsko-Pieczerski czyli Opowieści o świętych ojcach w pieczarach kijowskich położonych, oprac., tłum. Nodzyńska, Wrocław 1993.

­ “Na ciche wody”. Ludowy epos Ukrainy, wyd. drugie. Przełożył Jan Mirosław Kasjan, Toruń 2000.

­ Radyszewśkyj Rostysław. Polskojęzyczna poezja ukraińska od końca XVI do początku XVIII wieku; Cz. I: Monografia; Cz. II: Antologia, Kraków 1996.

­ Naumow Aleksander. Wiara i historia: Z dziejów literatury cerkiewnosłowiańskiej na ziemiach polsko-litewskich, t.1, Kraków 1996.

­ Nieuważny Florian. O poezji ukraińskiej: od Iwana Kotlarewskiego do Liny Kostenko, Białystok 1993.

­ Kozak Stefan. U źródeł romantyzmu i nowożytnej myśli społecznej na Ukrainie, Wrocław 1978.

­ Z dziejów stosunków literackich polsko-ukraińskich, oprac. S. Kozak i M. Jakóbiec, Wrocław 1974.

Kanon lektur

Lektury obowiązkowe:

Слово про закон і благодать митрополита Іларіона

Києво-Печерський патерик (3-4 оповідання)

Повість минулих літ Нестора (вибрані оповідання, за хрестоматією)

Слово про Ігорів похід (український переклад, польський переклад Юліана Тувіма)

Trenos Мелетія Смотрицького (за хрестоматією)

Думи Козак Голота, Втеча трьох братів з Азова, Маруся Богуславка

Lutnia Apollinowa Лазаря Барановича (вибрані вірші, за хрестоматією В. Мокрого)

Сад Божественних пісень, Байки харківські Григорія Сковороди

Перелицьована Енеїда, Наталка Полтавка Івана Котляревського

Маруся Григорія Квітки-Основ’яненка

Ліричні поезії, поеми Катерина, Гайдамаки, Сон, Кавказ, Марія Тараса Шевченка

Пантелеймон Куліш, Чорна рада (скорочено, за хрестоматією)

Іван Нечуй-Левицький, Кайдашева сім’я, Микола Джеря

Панас Мирний, Хіба ревуть воли, як ясла повні? (скорочено / wersja skrótowa)

Михайло Старицький, За двома зайцями (сценічна версія, перегляд)

Іван Карпенко-Карий, Мартин Боруля.

Павло Грабовський, Згадка, Швачка, До парнасців

Іван Франко, збірка Зів’яле листя, поеми Мойсей, Іван Вишенський, роман Перехресні стежки, повість Захар Беркут, драма Украдене щастя.

Леся Українка, Contra spem spero, Слово, чому ти не твердая криця?.., поема Давня казка, драматична поема Одержима, драма Лісова пісня.

Po zakończeniu zajęć i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student /ka:

zna biografię i twórczość poszczególnych pisarzy i charakteryzuje w tym kontekście daną epokę literacką

rozumie i prawidłowo stosuje podstawowe terminy literaturoznawcze

rozumie i wyjaśnia istotę oraz mechanizmy funkcjonowania poszczególnych epok literackich

zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji dzieła literackiego

wybiera właściwe metody interpretacyjne

prawidłowo interpretuje wytwory działalności twórczej pisarzy

rozpoznaje treści ideowe oraz charakterystyczne cechy poetyki utworów literackich w szerokim kontekście kulturowym

korzysta ze źródeł bibliograficznych w języku ukraińskim i polskim

potrafi w formie ustnej i pisemnej wykazać się umiejętnościami z zakresu analizy dzieła literackiego

stosuje zdobytą wiedzę we własnych badaniach literaturoznawczych

Podstawowe kryteria:

- obecność na zajęciach (nieobecność powyżej 50% skutkuje niedopuszczeniem do zaliczenia przedmiotu);

- systematyczne zaliczanie ewentualnych nieobecności;

- aktywny udział i zaangażowanie w trakcie zajęć;

- systematyczne przygotowanie do zajęć oraz znajomość tekstów utworów literackich zawartych w kanonie lektur;

- znajomość zalecanej literatury przedmiotu;

- pozytywna ocena z kolokwium (student/ka ma prawo do poprawy oceny).

Kryteria jakościowe i ilościowe / skala ocen:

ocena: bardzo dobry (5,0)

kryterium ilościowe: przynajmniej 92%

kryterium jakościowe: zakładane efekty uczenia się zostały w pełni osiągnięte. Dopuszczalne są pojedyncze nieścisłości, które nie mają istotnego znaczenia dla osiągnięcia ocenianego /-ych efektu /-ów uczenia się określonych dla przedmiotu/modułu

ocena: dobry plus (4,5)

kryterium ilościowe: przynajmniej 84% i mniej niż 92%

kryterium jakościowe: zakładane efekty uczenia się zostały osiągnięte z nielicznymi błędami, o małym znaczeniu merytorycznym.

ocena: dobry (4,0)

kryterium ilościowe: przynajmniej 76% i mniej niż 84%

kryterium jakościowe: zakładane efekty uczenia się zostały osiągnięte z szeregiem niezbyt poważnych błędów lub/i pojedynczymi niedociągnięciami.

ocena: dostateczny plus (3,5)

kryterium ilościowe: przynajmniej 68% i mniej niż 76%

kryterium jakościowe: zakładane efekty uczenia się zostały osiągnięte z istotnymi błędami i/lub brakami.

ocena: dostateczny (3,0)

kryterium ilościowe: przynajmniej 60% i mniej niż 68%

kryterium jakościowe: zakładane efekty uczenia się zostały osiągnięte z poważnymi błędami i/lub brakami (tj. minimalny akceptowalny poziom osiągnięcia efektów uczenia się)

ocena: niedostateczny (2,0)

kryterium ilościowe: poniżej 60%

kryterium jakościowe: zakładane efekty uczenia się nie zostały osiągnięte