Portrety aktorów

obowiązkowe

filmoznawstwo i kultura mediów

I stopień

Cele modułu kształcenia:

- omówienie kolejnych problemów szczegółowych związanych z aktorstwem filmowym (w kontekstach współczesnych i historycznych (np. charakteryzacji, aktorstwa socrealistycznego, aktorstwa wg koncepcji Roberta Bressona, cielesności aktora, uwikłania aktorstwa w misję polityczno-społeczną, różnic między aktorstwem dramatycznym a komediowym),

- zapoznanie studentów z kilkoma kontekstowo ukierunkowanymi portretami słynnych aktorek i aktorów (Katarzyny Figury, Liv Ullmann, Sidneya Poitier, ostatnich laureatów nagrody im. Zbyszka Cybulskiego),

- rozwijanie umiejętności analizy i interpretacji środków gry aktorskiej.

I rok

W przypadku studentów Filmoznawstwa i kultury mediów – zaliczenie wcześniejszego semestru tego przedmiotu.

Wykład z prezentacją multimedialną wybranych zagadnień, wykład konwersatoryjny, wykład problemowy, dyskusja, demonstracje dźwiękowe i/lub video.

2

Treści programowe dla przedmiotu:

- miejsce opisu gry aktorskiej w recenzji filmowej,

- aktorstwo a charakteryzacja,

- aktorstwo komediowe a aktorstwo dramatyczne,

- z refleksji teoretycznych: aktorstwo socrealistyczne,

- z refleksji teoretycznych: aktorstwo wg Roberta Bressona,

- nagroda na początku drogi - galeria portretów: najmłodsi laureaci nagrody im. Zbyszka Cybulskiego (np. Agnieszka Żulewska, Marta Nieradkiewicz, Dawid Ogrodnik, Bartosz Bielenia),

- o pracy i studiach aktorskich - spotkanie z aktorką lub aktorem,

- mroczne widmo Złotej Maliny - o nieudanych występach aktorskich,

- portrety wybranych aktorek i aktorów: Katarzyny Figury (klucz "seksbomby"), Liv Ullmann (praca aktorska w zbliżeniu), Sidneya Poitiera (pierwszego czarnoskórego laureata Oscara za rolę pierwszoplanową),

- jedna postać - wiele aktorów: hrabia Dracula,

- jedna postać - wiele aktorek: kobieta android.

Zalecana literatura

Lektury obowiązkowe:

I. Cegiełkówna, Idol, czyli krótka historia pewnej nagrody, „Kino” 2005, nr 10, s. 10-11.

D. Jarząbek-Wasyl, Pudełko ze szminkami. Warsztat charakteryzatorski aktora w XIX wieku, „Pamiętnik Teatralny” 2015, nr 3-4, s. 143-179.

J. Kasprzak, Najważniejsza jest świadomość (wywiad z Jarosławem Gajewskim), https://teatralny.pl/rozmowy/najwazniejsza-jest-swiadomosc,3036.html [dostęp: 13.04.2021].

J. Kołodziejczyk, Twarze barbarzyńcy. Stereotypy czarnych w kinie hollywoodzkim, „Kino” 1996, nr 12, s. 18-20.

A. Młyński, Sex machina. Androidy w pułapce płci, „EKRANy” 2020, nr 3, s. 30-34.

M. Niecikowska, Socrealistyczne aktorstwo – postulaty i praktyka, „Kwartalnik Filmowy” 2002, nr 1, s. 261-266.

D. Ratajczak, Teatr albo „trzeba mieć ciało”, „Teksty” 1977, nr 2, s. 116-134.

G. Stachówna, Kinowi Proteusze. Ciało jako narzędzie i środek artystyczny, „Kwartalnik Filmowy” 2013, nr 83-84, s. 117-127.

G. Stachówna, Władcy wyobraźni. Sławni bohaterowie filmowi, Kraków 2006, s. 133-146.

B. Stolarska, R. Bresson. Przygody ducha, w: Mistrzowie kina europejskiego, red. K. Sobotka, Łódź 1996, s. 77-99.

K. Jones, Czyny mówią głośniej niż słowa, "EKRANy" 2016, nr 3-4, s. 8-13.

Lektury uzupełniające:

D. Bierczyńska, Pomagam uwierzyć w postać, „Kino” 2015, nr 6, s. 46-48.

K. Bjørnstad, Liv Ullmann. Linie życia, Gdańsk 2007.

J. Cegiełka, Nagrody „Kina” 2017, „Kino” 2018, nr 4, s. 6-9.

I. Cegiełkówna, Nie rozmieniaj się na drobne, „Kino” 2017, nr 4, s. 6-8.

K. Flader-Rzeszowska, Studium spojrzenia, „Teatr” 2020, nr 1, s. 31-34.

M. Głowiński, Nowomowa, w: Współczesny język polski, pod red. J. Bartmińskiego, wyd. IV, Lublin 2012, s. 173-182.

M. Grabias, Pożegnanie z Draculą. Jak współczesne kino uśmierciło demona, w: Oblicza wampiryzmu, red. A. Depta, S. Cieśliński, M. Wolski, Wrocław 2018, s. 109-124.

E. Havelke, Transformacja. Katarzyna Figura i Adrianna Biedrzyńska, „Dialog” 2020, nr 1, wersja online: http://www.dialog-pismo.pl/w-numerach/transformacja-katarzyna-figura-i-adrianna-biedrzynska

[dostęp: 1.04.2021 r.].

A. Helman, J.J. Szczepański, A. Jackiewicz, J. Fuksiewicz, J. Płażewski, R. Marszałek, Miejsce aktora w recenzji filmowej (ankieta), „Kino” 1971, nr 7, s. 32-35.

M. Janion, Wampir. Biografia symboliczna, Gdańsk 2004 (fragmenty).

T. Jopkiewicz, Ciemna gwiazda, „Film” 1998, nr 1, s. 54.

R. Knight, The Women of Auteur Film: Liv Ullmann, https://womenwriteaboutcomics.com/2017/03/women-auteur-film-liv-ullmann/ [dostęp: 13.04.2021].

K. Kwiatkowski, M. Bałaga, Przełamać wstyd (wywiad z M. Nieradkiewicz), „Kino” 2018, nr 12, s. 50-53.

J. Lewandowska, Mówię nie zacietrzewieniu i nietolerancji (wywiad z A. Żulewską), „Kino” 2016, nr 7, s. 38-40.

M. Łaziński, „Murzyn” i „Murzynka”, porada na stronie Rady Języka Polskiego, https://rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1892:murzyn-i-murzynka&catid=44&Itemid=208

M. Maniewski, Katarzyna i Kasia. O aktorstwie Katarzyny Figury, „Kino” 2003, nr 12, s. 20-21.

J.K. Onegdaj, Dla mnie, seksbomba!, „Film” 1999, nr 7, s. 28-37.

M. Pawlicki, Katarzyna Figura, „Film” 1988, nr 11, s. 6-7.

J. Płażewski, Jak opisać sztukę aktora, „Kino” 2005, nr 12, s. 14-19.

A. Różdżyńska, Aktor z powołania (wywiad z B. Bielenią), „Kino” 2020, nr 6, s. 44-47.

M. Sendecka, Zawód czarodziej, „Kino” 2002, nr 03, s. 24-27.

J. Sławińska, Chcę, żeby widz mi uwierzył (wywiad z D. Ogrodnikiem), „Kino” 2018, nr 5, s. 52-55.

B. Stolarska, Bresson – kino odkupienia, „Kino” 2000, nr 4, s. 10-14.

L. Ullmann, Przemiany, Warszawa 1988.

P. Włodek, Oswojenie i walka. Sidney Poitier i Harry Belafonte w amerykańskim kinie lat 50. i 60., „Kwartalnik Filmowy” 2012, nr 80, s. 120-138.

A. Zuchora, Najtrudniejsze są strzały w głowę, „Film” 2009, nr 12, s. 46-48.

P. Zwierzchowski, Zapomniani bohaterowie. O bohaterach filmowych polskiego socrealizmu, Warszawa 2000 (zwłaszcza rozdział Słowo – gest – kostium, s. 95-124).

Po zakończeniu przedmiotu (modułu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka:

- właściwie przywołuje i opisuje podstawowe terminy dotyczące aktorstwa filmowego (np. pojęcia roli, postaci, aktorskich środków wyrazu, emploi),

- przywołuje omówione problemy teoretyczne związane z aktorstwem (cielesność aktora, emploi, obsadzanie po tzw. „warunkach”; relację aktorstwo – charakteryzacja; aktorstwo socrealistyczne, aktorstwo wg Bressona),

- potrafi szczegółowo analizować środki gry aktorskiej (ruch, gestykulację, mimikę, pracę głosem) oraz funkcjonalnie je interpretować w odniesieniu do przedstawionego fragmentu filmu i jego całości;

- ma świadomość złożoności problematyki aktorstwa filmowego.

Skala ocen:

bardzo dobry (bdb; 5,0): szczegółowa wiedza na temat omawianej problematyki i terminologii, wykorzystana w zadaniu zaliczeniowym i dyskusjach na zajęciach; doskonała umiejętność analizy środków wyrazu aktorskiego (mimiki, gestykulacji, ruchu, pracy głosem) w wybranej scenie wraz z ich funkcjonalną interpretacją w odniesieniu do fragmentu filmu i jego całości; erudycyjne, trafne uwagi kontekstowe, wykraczające poza znajomość analizowanego fragmentu filmu i prezentujące dodatkową wiedzę studentki/studenta;

dobry plus (+db; 4,5): jak wyżej, z niewielkimi niedociągnięciami;

dobry (db; 4,0): dobra znajomość omawianej problematyki i terminologii, częściowo wykorzystana w zadaniu zaliczeniowym; zadowalająco opanowana umiejętność analizy środków wyrazu aktorskiego (mimiki, gestykulacji, ruchu, pracy głosem) w wybranej scenie wraz z ich funkcjonalną interpretacją w odniesieniu do fragmentu filmu i jego całości;

dostateczny plus (+dst; 3,5): wystarczająca wiedza na temat omawianej problematyki i terminologii, częściowo wykorzystana w zadaniu zaliczeniowym; wystarczająco opanowana umiejętność analizy środków wyrazu aktorskiego (mimiki, gestykulacji, ruchu, pracy głosem) w wybranej scenie wraz z ich funkcjonalną interpretacją w odniesieniu do fragmentu filmu;

dostateczny (dst; 3,0): nieuporządkowana wiedza z zakresu omawianych zagadnień; opanowana w stopniu podstawowym umiejętność analizy środków wyrazu aktorskiego (mimiki, gestykulacji, ruchu, pracy głosem) w wybranej scenie wraz z ich funkcjonalną interpretacją w odniesieniu do fragmentu filmu; niedociągnięcia i/lub uproszczenia w analizie i interpretacji;

niedostateczny (ndst; 2,0): brak znajomości omawianych zagadnień i nabycia nowych umiejętności, nieusprawiedliwiona nieobecność na kolokwium zaliczeniowym.

Kryteria oceniania:

- obecność na zajęciach (dopuszczalne są dwie nieusprawiedliwione nieobecności; każdą kolejną nieobecność należy odpracować lub usprawiedliwić, przy czym uzyskanie zaliczenia nie jest możliwe, gdy opuszczono ponad 50% zajęć),

- udział w kolokwium pisemnym: zadanie – analiza gry aktorskiej na podstawie kilku przedstawionych fragmentów filmów; tytuły filmów zostaną podane studentom na miesiąc przed zaplanowanym kolokwium, by mieli oni możliwość zapoznania się z całością utworów.