Basic Methodology

Zapoznanie studentów z podstawową metodologiczną charakterystyką wiedzy naukowej. Charakterystyka języka nauki. Analiza bazy empirycznej poznania naukowego. Definiowanie pojęć. Charakterystyka podstawowych metod nauki. Prawa nauki. Podstawowe wiadomości dotyczące „narzędzi nauki”: teorii naukowych, modeli teoretycznych i metafor. Typy wyjaśnień stosowane w nauce oraz umiejętności w zakresie klasyfikacji, systematyzacji i typologii. Zapoznanie studentów ze podstawowymi stanowiskami antynaturalistycznymi w metodologii nauk społecznych. Analiza różnych pojęć racjonalności. Interpretacja humanistyczna. Analiza metodologiczna wiedzy historycznej. Koncepcje rozwoju nauki. Zagadnienie demarkacji wiedzy. Przedstawienie elementów teorii wartościowania i wartości w nauce. Dyskusja problemu – czy nauka może być wolna od wartości. Przedstawienie problemu uwzględniania wartości etycznych w badaniach naukowych.

Zagadnienia wstępne. Zakres przedmiotowy metodologii – wytwory wiedzy naukowej i metody badawcze stosowane w nauce. Pojęcie „wiedza naukowa” z punktu widzenia klasycznej definicji wiedzy. Wstępna charakterystyka opozycji: naturalizm – antynaturalizm metodologiczny.

Zasady podziału dyscyplin naukowych.

Język nauki: charakterystyka leksykonu nauki, zagadnienie definiowania pojęć, typy zdań występujących w nauce. Doświadczenie w nauce. Baza empiryczna poznania naukowego. Eksperyment w nauce. Czy nauki społeczne są naukami laboratoryjnymi?

Metody nauki: metoda indukcyjna, metoda statystyczna, metoda hipotetyczno-dedukcyjna. Zastosowanie prawdopodobieństwa w metodologii nauk.

Nomologiczny charakter nauki. Prawa nauki (statystyczne i niestatystyczne) oraz generalizacje historyczne (niestatystyczne i statystyczne). Typy praw nauki: następstwa czasowego, przyczynowe, funkcjonalne. Idealizacyjny charakter praw nauki. Czy w naukach społecznych formułuje się prawa?

„Skrzynka narzędziowa nauki” –

teorie, modele, metafory.

Wyjaśnianie i przewidywanie w nauce.

Czy prawda jest celem badań naukowych. Spór realizm-antyrealizm.

Antynaturalizm w naukach humanistycznych i społecznych. Indywidualizm – holizm w naukach społecznych. Antynaturalizm intuicjonistyczny W. Diltheya. Typy idealne – koncepcja M. Webera.

Pojęcie racjonalności działań. Interpretacja humanistyczna. Historyczna i adaptacyjna wersja interpretacji humanistycznej. Problem obecności wartości i wartościowania w nauce. Zagadnienie relatywizmu w nauce.

Podstawowe elementy metodologii historii: fakt historyczny a fakt historiograficzny; analizy wiedzy źródłowej i konstrukcja faktów historiograficznych; wyjaśnianie a narracja w naukach historycznych. Problem nomologiczności historii i problem obiektywności wiedzy historycznej. K. Poppera krytyka historycyzmu.

Wpływ wartości etycznych na badania naukowe – analiza historyczno-normatywna.

Kryteria demarkacji wiedzy. Pluralizm teoretyczny i metodologiczny w nauce. Nauka, paranauka, protonauka, pseudonauka.

Avandro Agazzi „Dobro, zło i nauka”, Warszawa, 1997.

Zygmunt Hajduk „Ogólna metodologia nauk”, Lublin, 2011.

Zygmunt Hajduk „Nauka i wartości”, Lublin, 2008.

Stefan Nowak „Metodologia badań społecznych”, Warszawa, 2011

Jerzy Kmita „Wykłady z logiki i metodologii nauk”, Warszawa, 1973.

Adam Grobler „ Metodologia nauk”, Kraków, 2006.

Ted Benton, Ian Craib „Filozofia nauk społecznych”, Wrocław, 2003.

Jerzy Topolski „Metodologia historii”, Warszawa, 1984.

Kazimierz Ajdukiewicz „Logika pragmatyczna”, Warszawa 1975.

Rudolf Carnap „Wprowadzenie do filozofii nauki”, Warszawa, 2000.

Charakteryzuje wiedzę naukową zgodnie z klasyczną epistemologiczną definicją wiedzy. Potrafi wymienić podstawowe wytwory wiedzy naukowej i metody badawcze. Odróżnia podejście naturalistyczne od antynaturalistycznego w metodologii humanistyki.

Charakteryzuje język nauki. Potrafi definiować pojęcia i odróżnia typy zdań formułowane w nauce.

Charakteryzuje różne koncepcje bazy empirycznej poznania naukowego.

Charakteryzuje i odróżnia różne metody badań naukowych. rawa nauki. Dyskutuje problem nomologiczności nauk społecznych.

Zna podstawową charakterystykę teorii, modeli teoretycznych i metafor oraz potrafi wymienić funkcje, jakie w pełnią w nauce.

Odróżnia wyjaśnianie od przewidywania. Potrafi zastosować różnego typu rodzaje wyjaśniania naukowego.

Analizuje problem osiągania prawdy w badaniach naukowych oraz problem realizmu.

Rozumie i przedstawia specyfikę metodologiczną nauk społecznych w ujęciu antynaturalistycznym.

Charakteryzuje rolę wartościowania i wartości w nauce.

Rozróżnia i stosuje różne pojęcia racjonalności. Stosuje interpretację humanistyczną w wersji historycznej i adaptacyjnej.

Dokonuje metodologicznej charakterystyki wiedzy historycznej oraz dyskutuje problem jej obiektywności.

Dyskutuje problem: czy nauka może być wolna od wartości?

Rozważa kwestię roli i znaczenia wartości etycznych w badaniach naukowych.

Opisuje, porównuje i odróżnia pod względem metodologicznym nauki przyrodnicze, społeczne i historyczne. Potrafi sformułować i zastosować kryteria demarkacji wiedzy.

Egzamin pisemny.

Kryteria ocerny:

5 – znakomita wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne

4.5 – bardzo dobra wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne

4.0 – dobra wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne

3.5 – zadowalająca wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne, ale ze znacznymi niedociągnięciami

3.0 – zadowalająca wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne, ale z licznymi błędami

2.0 – niezadowalająca wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne

nie dotyczy