(in Polish) Wybrane zagadnienia z dziejów sztuki - konwersatorium: Wokół fototeki. Kolekcje ikonograficzne i archiwa fotograficzne

Celem zajęć jest zaprezentowanie historii rozwoju zbiorów ikonograficznych i kolekcji fotograficznych wizerunków dzieł sztuki oraz zapoznanie studentów z najnowszymi metodami badań archiwów wizualnych. Uczestnicy poznają najważniejsze polskie i zagraniczne zbiory ikonograficzne, jednocześnie omawiając szeroki kontekst ich powstania.

Zbiory wizerunków dzieł sztuki (grafik i rysunków) rozwijały się od czasów nowożytnych, jednak to wiek XIX i XX były czasem ich największego rozkwitu. W skład kolekcji ikonograficznych, nazywanych również bibliotekami ikonograficznymi, a współcześnie określanych mianem szeroko pojętych archiwów wizualnych, wchodziły początkowo rysunki, szkice, grafiki, drzeworyty, ilustracje wycinane z czasopism a wraz z rozwojem fotografii przede wszystkim fotograficzne odbitki. W drugiej połowie XIX wieku zaczęły powstawać specjalistyczne zbiory reprodukcji dzieł sztuki, przeznaczone do badań naukowych i zajęć dydaktycznych – uniwersyteckie fototeki. Rozwijane intensywnie do początku XXI wieku, po rewolucji cyfrowej straciły swój utylitarny charakter i dziś stanowią interesujący materiał badawczy, przechowywany w zaciszach uniwersyteckich magazynów na całym świecie. Również w Poznaniu zachował się zbiór tego typu, obecnie stanowiący część Archiwum Audiowizualnego Wydziału Nauk o Sztuce UAM.

Celem zajęć jest zaprezentowanie historii rozwoju zbiorów ikonograficznych i kolekcji fotograficznych wizerunków dzieł sztuki oraz zapoznanie studentów z najnowszymi metodami badań archiwów wizualnych. Uczestnicy poznają najważniejsze polskie i zagraniczne zbiory ikonograficzne, jednocześnie omawiając szeroki kontekst ich powstania.

Rozwój kolekcji ikonograficznych (w tym uniwersyteckich fototek) przebiegał równolegle z:

- rosnącą od początku XIX wieku potrzebą dokumentowania i utrwalania wyglądu zabytków;

- organizowaniem misji dokumentacyjnych (od tych rysowniczych z początku XIX wieku, po fotograficzne podejmowane w czasie I i II wojny światowej; od tych amatorskich, przeprowadzanych przez lokalnych pasjonatów po zaplanowane w wielkim rozmachem projekty typu „Archiwa planety” (Archives de la Planète) z lat 1909-1932);

- powstawaniem kanonu światowego dziedzictwa kulturowego oraz kanonów dziedzictwa poszczególnych narodów, a także imperiów;

- narodzinami i profesjonalizacją dyscyplin naukowych (historii sztuki, archeologii, etnografii).

Na rozwój ikonograficznych i fotograficznych archiwów spojrzymy również z perspektywy pojawienia się i rozkwitu wyspecjalizowanych firm fotograficznych, trudniących się wykonywaniem i sprzedażą fotografii dzieł sztuki oraz polskich i zagranicznych fotografów - ekspertów w utrwalaniu wizerunków zabytków. Uwzględnimy również wybrane przedsięwzięcia amatorskie i oddolne inicjatywy dokumentowania lokalnych zabytków.

Na tyle, na ile pozwoli zdalna formuła zajęć, uczestnicy zapoznają się również z praktycznym aspektem pracy nad archiwum fotograficznym (badanie i rekonstrukcja kolekcji, analiza zachowanej dokumentacji, rozróżnianie różnych technik reprodukcyjnych).

Bann S. (red.), Art and the Early Photographic Album, Washington 2011

Bann S., Parallel Lines. Printmakers, Painters and Photographers in Nineteenth-Century France, New Haven & London 2001

Bärnighausen J., Caraffa C., Klamm S., Schneider F., Wodtke P. (red.), Photo-Objects. On the Materiality of Photographs and Photo Archives in the Humanities and Sciences, Berlin 2019

Bredekamp H., Bildmedien, w: Kunstgeschichte. Eine Einführung, red. H. Belting, H. Dilly, W. Kemp, W. Sauerländer, M. Warnke, Berlin 2003, s. 355-378.

Bredekamp H., Fotografie als Medium der Wissenschaft – Kunstgeschichte, Biologie und das Elend der Illustration, [w:] ICONIC TURN. Die neue Macht der Bilder, red. Ch. Maar, H. Burda, Köln 2004, s. 365-381

Brakensiek S., Vom “Theatrum mundi” zum “Cabinet des Estampes”. Das Sammeln von Druckgraphik in Deutschland 1565-1821, Hildeshelm-Zurich-New York 2002

Caraffa C. (red.), Photo Archives and the Photographic Memory of Art History, Berlin 2011

Caraffa C. (red.), Fotografie als Instrument und Medium der Kunstgeschichte, Berlin 2009

Caraffa C., Serena T. (red.), Photo Archives and the Idea of Nation, Berlin 2015

Edwards E., Raw Histories: Photographs, Anthropology and Museums, Oxford-New York 2001.

Edwards E., The Camera as Historian. Amateur photographers and historical imagination, 1885-1918, Durham-London 2012

Edwards E., Morton Ch, Photographs, Museums, Collections. Between Art and Information,

Bloomsbury 2015

Edwards E., Hart J. (red.), Photographs Objects Histories. On the Materiality of Images,

London-New York 2004.

Ermländische Ansischten. Ferdinand von Quast und die Anfänge der Denkmalpflege in Preußen und Ermland/Widoki z Warmii. Ferdynand von Quast i początki konserwatorstwa zabytków w Prusach i na Warmii, katalog wystawy w Poczdamie i Olsztynie, Munster-Olsztyn 2006

Forster B. (red.) Wertvoll. Objekte der Kunstvermittlung: Gipsabgüsse, Fotografien, Postkarten, Diapositive, Weimar 2015

Galdy A., Heudecker S. (red.), Collecting Prints and Drawings, Cambridge 2018

Johnson Geraldine A., „(Un)richtige Aufnahme”: Renaissance Sculpture and the Visual Historiography of Art History, “Art History” 2013 February, s. 12-51

Karlholm D., Art of Illusion. The Representation of Art History in Nineteenth-Century Germany and Beyond, Bern 2006

La fabrique du romantisme. Charles Nodier et les voyages pittoresques, katalog wystawy w Musée de la vie romantique w Paryżu, Paris 2014

Manikowska E., Kopania I. (red.), Archiwa wizualne dziedzictwa kulturowego: archeologia, etnografia, historia sztuki, t. 1, Warszawa 2014.

Manikowska E., Jamski P. J. (red.), Archiwa wizualne dziedzictwa kulturowego: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości, Warszawa 2014

Manikowska E., Photography and Cultural Heritage in the Age of Nationalism. Europe’s Eastern Borderlands (1867-1945), Bloomsbury 2019

Napp A., Zwischen Inflation, Bomben und Raumnöten. Die Geschichte der Diasammlung des Kunstgeschichtlichen Seminars Hamburg, Weimar 2017

Peters D., Der ungewohnte Blick. Fotografische Kunstreproduktion im 19. Jahrhundert, Berlin 2008

Vermeulen I. R., Picturing Art History. The Rise of the Illustrated History of Art in the Eighteenth Century, Amsterdam 2010

Walanus W. (red.), Katalog Fototeki Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Fotografie dzieł sztuki polskiej wykonane przed rokiem 1900, Kraków 2019

Walanus W. (red.), Skarby Fototeki Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego:

t. 1: Cerkwie drewniane dawnej Galicji Wschodniej,

t. 2: Sztuka na dawnych Kresach Wschodnich Rzeczpospolitej. Fotografie z XIX wieku,

t. 3: Kraków 1940. Kampania fotograficzna Staatliche Bildstelle, Kraków 2012-2017

Weissert C., Reproduktions-Stichwerke. Vermittlung alter und neuer Kunst im 18. und frühen 19. Jahrhundert, Frankfurt a. M. 1999

Wróblewska M., Fotografie ruin. Ruiny fotografii 1944-2014, Warszawa 2014

Zorach R., Rodini E., Paper Museums. The Reproductive Print in Europe, 1500-1800, (katalog wystawy w David and Alfred Smart Museum of Art), 2005

Po zakończeniu zajęć student/ka:

- potrafi przygotować krótką wypowiedź o charakterze prezentacji problemu badawczego z wykorzystaniem prezentacji multimedialnej;

- umie brać udział w dyskusji na temat tekstów naukowych;

- rozumie szeroki kontekst powstawania kolekcji wizerunków dzieł sztuki od XIX wieku do dziś (uwarunkowania naukowe, społeczne, polityczne);

- zna rozwój sposobu dokumentacji i utrwalania wizerunków zabytków za pomocą rysunku, technik graficznych, reprodukcji prasowych, fotografii itp.