Game framing - optional lecture

„Ramowanie” to pojęcie stosowane między innymi w teorii mediów. Tutaj oznacza ono przede wszystkim pewne znaczeniowe ramy, które pozwalają przyporządkowywać zjawiskom określone znaczenia. Chodzi o bardzo popularny, a nawet wszechobecny kulturowy kontekst, w którym rozumiemy i odczytujemy rzeczywistość kulturową jako grę.

Celem zajęć jest zatem pogłębiony namysł nad tym, co to właściwie oznacza, że nasza kulturowa rzeczywistość jest grą? (tu postawimy m.in. takie pytania jak: Jaka jest różnica pomiędzy grą a zabawą? Czy gra jest przejawem rozumu? Czy gra to irracjonalny elementarny sposób bycia człowiekiem? Czy istnieje „etyka gry”? Czy można ustalać reguły gry w trakcie jej rozgrywania?)

Ponieważ pojęcie „gry” jest jednak rozumiane wielorako (inaczej przedstawia je L. Wittgenstein, inaczej H.-G. Gadamer, C. Geertz, czy J. Huizinga) analizy tego pojęcia zostaną zawężone do konkretnej gry (a więc historycznie uformowanej formy ludyczności) i jej roli w kulturze – mianowicie do szachów.

Zatem analiza wybranych tekstów (konteksty: szachy a erotyka, szachy a wojna, szachy a szaleństwo) pozwoli zbadać jaką przestrzeń gry, a więc wymiar kulturowy, otwierały i otwierają szachy (też w formie metafory ludzkiego życia jako partii szachów).

Tym samym obok odwołań do literatury pięknej oraz tekstów historycznych zajmiemy się także zgłębianiem tego, co nosi miano "filozofii szachów".

Właściwym i wyjściowym przedmiotem rozważań będą przede wszystkim prace dwóch filozofów, których uznaje się za twórców pewnych koncepcji, przez nich samych nazywanych filozofią szachów. Pierwszym z nich jest rektor Międzynarodowej Akademii Filozofii w Księstwie Lichtenstein Josef Seifert, autor książki „Schachphilosophie. Ein Buch für Schachspieler, Philosophen und >normale< Leute” ; drugi natomiast to Fritz Siebert, twórca trzytomowej „Philosophie des Schachs” , do której sam autor zalicza jeszcze odrębną książkę zatytułowaną „Skizzen und Studien zur Schachphilosophie” , wskazując, że ilustruje ona w jakim kierunku rozwijają się jego pierwotne idee, choć praca ta zawiera także istotne dla filozofa teksty innych jeszcze badaczy fenomenu szachów. Tak przedstawiający się materiał badawczy stanowić będzie źródło krytycznego namysłu, którego rezultatem będą propozycje jego kulturoznawczego rozszerzenia.

(wybór)

1. Norman Reider, Chess, Oedipus and the Mater Dolorosa, 1959.

2. Jan Kochanowski, Das Schachspiel, Berlin 2011, wydanie dwujęzyczne.

3. Josef Seifert, Schachphilosophie. Ein Buch für Schachspieler, Philosophen und Normale Leute, Darmstadt 1989.

4. Alicja Karłowska – Kamzowa, Społeczeństwo średniowieczne na szachownicy życia. Jakuba de Cessolis Traktat o obyczajach i powinnościach szachisty na podstawie gry w szachy, Poznań 2000.

5. Garri Kasparow, Moi wielcy poprzednicy, RM 2006.

6. Robert Bubczyk, Szachy i rycerze: o grach planszowych w angielskiej kulturze wyższej późnego średniowiecza, Lublin 2005.

7. R. Bubczyk, Gra na szachownicy w kulturze dworskiej i rycerskiej średniowiecznej Anglii na tle europejskim, Lublin 2009.

8. Tassilo von Heydebrand und der Lasa, Erneutes Verzeichniss meiner Sammlung von Schriften über das Schachspiel, 2007.

9. Jerzy Giżycki, z szachami przez wieki i kraje, Warszawa 1984.

10. Stefan Zweig, Nowela szachowa.

11. Arturo Pérez-Reverte, Szachownica flamandzka, Warszawa 2009.

13. V. Nabokow, Obrona Łużyna,

Student/ka potrafi:

- czytać ze zrozumieniem i interpretować tekst źródłowy

- krytycznie ocenić swoją wiedzę i dostrzec znaczenie ciągłego kształcenia

- wykorzystać zdobytą wiedzę do formułowania własnych refleksji i badawczych analiz

- omówić podstawowe problemy związane z funkcjonującą w naszej kulturze metaforą gry

- potrafi wyjaśnić czym jest „filozofia szachów”

- zauważać i analizować podskórne zmiany zachodzące w przebiegu procesów kulturowych oraz w kulturowych praktykach

- potrafi analizować dzieła sztuki z różnych dziedzin kultury europejskiej (i nie tylko europejskiej) związane z tematyką zajęć (symbolika szachowa i motyw szachów w sztuce)

bardzo dobry (bdb; 5,0): student w bardzo dobrym stopniu opanował zagadnienia poruszane na wykładzie, konwersatorium i zajęciach laboratoryjnych

dobry plus (+db; 4,5): student w stopniu dobrym z plusem opanował zagadnienia poruszane na wykładzie, konwersatorium i zajęciach laboratoryjnych

dobry (db; 4,0): student w dobrym stopniu opanował zagadnienia poruszane na wykładzie, konwersatorium i zajęciach laboratoryjnych

dostateczny plus (+dst; 3,5): student w stopniu dostatecznym z plusem opanował zagadnienia poruszane na wykładzie, konwersatorium i zajęciach laboratoryjnych

dostateczny (dst; 3,0): student w stopniu dostatecznym opanował zagadnienia poruszane na wykładzie, konwersatorium i zajęciach laboratoryjnych