Analysis of Drama

Przedmiot Analizy dramatu służy przede wszystkim zdobywaniu narzędzi z zakresu analizy i interpretacji utworu dramatycznego. Wprowadzane zostaną wybrane elementy zagadnień z poetyki (wersyfikacji, stylistyki, genologii), omówione zostaną także klasyczne teorie dotyczące budowy i struktury dzieła dramatycznego (od Arystotelesa, przez Stefanię Skwarczyńską, po współczesne diagnozy). Za każdym razem istotna będzie praca na konkretnym dramacie, który będzie korespondował z poruszanymi zagadnieniami. Na zajęciach rozważane będą istotne elementy składowe dzieła dramatycznego takie jak: milczenie, monolog, dialog, postać, akcja, przestrzeń, czas. Wśród analizowanych dramatów będzie można znaleźć dzieła takich twórców jak: Stanisław Wyspiański, Juliusz Słowacki, Henrik Ibsen, William Shakespeare, Marius von Mayenburg, Aleksander hr. Fredro.

Treści programowe dla przedmiotu

- przedmiot analizy dramatu: cechy gatunkowe, kompozycyjne i językowe tekstu, kontekst kulturowo-społeczny, użytkowy (sceniczny) charakter dzieła,

- charakterystyka narzędzi związanych z analizą dramatów (narzędzia: strukturalna, semiotyczne, hermeneutyczne, fenomenologiczne, postmodernistyczne, performatywne),

- analizy dramatów: strategie, funkcje, odmiany (analiza filologiczna, reżyserska, krytyczna/recenzencka, ekspercka/ewaluacyjna),

- uniwersalny schemat analizy dramatu,

- analiza wybranych dramatów współczesnych (prezentacje),

- współczesna dramaturgia w perspektywie analizy dramatycznej.

Do każdego tematu przyporządkowany jest jeden tekst literacki i jeden tekst o charakterze naukowym. Dodatkowo, nieobowiązkowo, dla chętnych, podane są teksty kontekstowe, które naświetlają inne aspekty tekstu lub pogłębiają wiedzę o danym dramatopisarzu lub problemach, które porusza w swojej twórczości.

Temat 1. Analiza wiersza:

Taco Hemingway, Trójkąt warszawski, 2014.

Temat 2. Analiza stylistyczna:

Juliusz Słowacki, Ksiądz Marek, oprac. M. Piwińska, wyd. III zmienione, Wrocław 1991.

Juliusz Kleiner, Słowacki, Wrocław 1972 [fragmenty] oraz Marta Piwińska, Wstęp, [w:] Juliusz Słowacki, Ksiądz Marek, oprac. M. Piwińska, wyd. III zmienione, Wrocław 1991 [fragmenty].

Kontekst: Monika Rudaś-Grodzka, Judyta, [w:] …czterdzieści i cztery. Figury literackie. Nowy kanon, red. Zespół, Warszawa 2015.

Temat 3. Poetyka i kategoria tragedii:

Stanisław Wyspiański, Sędziowie, [w:] Tegoż, Dramaty, t. 2, wstęp Jan Zygmunt Jakubowski, Kraków 1970.

Arystoteles, Poetyka, przeł. i oprac. Henryk Podbielski, Wrocław 1983 [fragmenty].

Kontekst: Konstanty Puzyna, Archangieły, a wszystkie z pałaszami, [w:] Tegoż, Czasem coś żywego. Teksty najważniejsze, wyb. Tadeusz Nyczek, Małgorzata Szpakowska, Warszawa 2015.

Temat 3. Sytuacja dramatyczna:

Iwan Wyrypajew, Taniec Delhi, przeł. Karolina Gruszka, 2010.

Irena Sławińska, Główne problemy struktury dramatu, [w:] Problemy teorii dramatu i teatru, wyb. i oprac. Janusz Degler, Wrocław 1988.

Kontekstowo: Dagmara Łuba, Anna Matras, Iwan Wyrypajew. Showman jako nowy model artysty teatru, [w:] Performans, performatywność, performer. Próby definicji i analizy krytyczne, red. Ewa Bal, Wanda Świątkowska, Kraków 2013.

Temat 4. Teatralna teoria dramatu:

Stefania Skwarczyńska, Niektóre praktyczne konsekwencje teatralnej teorii dramatu, [w:] Problemy teorii dramatu i teatru, wyb. i oprac. Janusz Degler, Wrocław 1988.

Stanisław Wyspiański, Noc listopadowa, [w:] Tegoż, Warszawianka, Lelewel, Noc listopadowa, oprac. Jan Nowakowski, Wrocław 2003.

Kontekst: Ewa Miodońska-Brookes, Wyspiański o istocie dramatu, [w:] Tejże, Studia o kompozycji dramatów Stanisława Wyspiańskiego, Wrocław 1972.

Temat 5. Milczenie w dramacie:

Bertolt Brecht, Matka Courage i jej dzieci. Kronika z wojny trzydziestoletniej, przeł. Stanisław Jerzy Lec, Warszawa 1973.

Ewa Wąchocka, Milczenie w dramacie – dramat milczenia, [w:] Tejże, Milczenie w dwudziestowiecznym dramacie, Kraków 2005.

Kontekst: Izolda Kiec, Mikrohistorie Bertolta Brechta (Casus: „Matka Courage i jej dzieci”), [w:] Na schodach Klio. Jedenaście ćwiczeń z myśli o dramacie historycznym, red. Dobrochna Ratajczakowa, Izolda Kiec, Poznań 1999.

Temat 6. Monologi i narracje:

Heiner Müller, Szosa wołokołamska, przeł. Mateusz Borowski, Małgorzata Sugiera, [w:] Tegoż, Cement. Szosa wołokołamska, przeł. Mateusz Borowski, Małgorzata Sugiera, Kraków 2009.

Mateusz Borowski, Historia, czyli przyszłość, [w:] Heiner Müller, Cement. Szosa wołokołamska, przeł. Mateusz Borowski, Małgorzata Sugiera, Kraków 2009.

Kontekst: Ewa Walerich-Szymani, Historiozoficzne podstawy dramaturgii Heinera Müllera, [w:] Tejże, Godzina aktora. Poszukiwanie utopii w dramaturgii Heinera Müllera, Kraków 2004

Temat 7. Dialog i ton:

Aleksander Fredro, Mąż i żona, [w:] Tegoż, Komedie. Wybór, Warszawa 1978.

Tadeusz Żeleński (Boy), Kamienna osoba oraz Nie fałszujcie nam Fredry!, [w:] Obrachunki fredrowskie, oprac. i posł. Henryk Markiewicz, Warszawa 1989.

Kontekst: Dobrochna Ratajczakowa, Rozczarowanie jako kategoria egzystencjalna i filozoficzna oraz jej konsekwencje artystyczne w komediach Aleksandra Fredry, [w:] Nikt mnie nie zna, czyli Fredro niekanoniczny, red. Agata Adamiecka-Sitek, Warszawa 2015.

Temat 8. Postać i ciało:

William Shakespeare, Koriolan, przeł. Stanisław Barańczak, Kraków 2003.

Małgorzata Sugiera, Świadectwo ran, [w:] Tejże, Upiory i inne powroty. Pamięć – historia – dramat, Kraków 2006.

Kontekst: Wystan Hugh Auden, Koriolan, [w:] Tegoż, Wykłady o Shakespearze, przeł., wstęp i posł. Piotr Nowak, Warszawa 2015.

Temat 9. Dramat i ideologia:

Marius von Mayenburg, Męczennicy, przeł. Elżbieta Ogrodowska-Jesionek, „Dialog”, nr 1/2014.

Anna Róża Burzyńska, Życie w kropli brudnej wody, „Dialog” nr 1/2014.

Kontekst: Peter Sloterdijk, Gniew i czas. Esej polityczno-psychologiczny, przeł. Arkadiusz Żychliński, Warszawa 2011. [fragmenty: Król gniewu, Przerwanie zemsty, Naczynia gniewu, depozyty piekielne: o metafizyce składowania finalnego oraz Teatr świata gróźb).

Temat 10. Przestrzeń w dramacie:

Henrik Ibsen, Rosmersholm, [w:] Tegoż, Dramaty wybrane, t. 1., przeł Anna Marciniakówna, Warszawa 2014.

Jan Błoński, Dramat i przestrzeń, [w:] Problemy teorii dramatu i teatru, wyb. i oprac. Janusz Degler, Wrocław 1988.

Kontekst: Tori Moi, Ibsen i ideologia modernizmu, przeł. Mateusz Borowski, Małgorzata Sugiera, [w:] Ibsen. Odejścia i powroty, red. Mateusz Borowski, Małgorzata Sugiera, Kraków 2009.

Temat 12. Gatunki i konwencje:

Antoni Czechow, Wujaszek Wania. Sceny z życia ziemian w czterech aktach, przeł. Jarosław Iwaszkiewicz, Izabelin 1994.

Ewa Partyga, Ibsena i Czechowa gry genologiczne, [w:] Oblicza realizmu, red. Mateusz Borowski, Małgorzata Sugiera, Kraków 2007.

Kontekst: Jerzy Koenig, Kto to był Anton Czechow?, [w:] Wielki Teatr Świata. Część pierwsza. Wykłady otwarte na scenie przy Wierzbowej, red. Małgorzata Dziewulska, Aneta Pawlak, Warszawa 2003.

Temat 13. Dramat i czas:

Sławomir Mrożek, Miłość na Krymie, [w:] Trans/formacja. Dramat polski po 1989 roku. Antologia, wyb. i wstęp Jacek Kopciński, Warszawa 2012.

Temat 14. Dramat dla lalek:

Maria Wojtyszko, Piekło-niebo, http://www.gnd.art.pl/wp-content/uploads/2017/04/PIEK%C5%81O-NIEBO_Maria-Wojtyszko.pdf , 2017.

Halina Waszkiel, Lalkarz-performer, [w:] Performans, performatywność, performer. Próby definicji i analizy krytyczne, red. Ewa Bal, Wanda Świątkowska, Kraków 2013.

Po zakończeniu modułu i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się osoba studiująca:

- zna w zaawansowanym stopniu wybrane zagadnienia obejmujące wiedzę teoretyczną dotyczącą różnych form gatunkowych dramatu, dzieje ich rozwoju i specyfikę poszczególnych form,

- zna wybrane metody analizy tekstów dramatycznych, zwłaszcza współczesnych, i potrafi je zastosować w praktyce, posługując się adekwatną terminologią i środkami wyrazu,

- potrafi samodzielnie stworzyć mającą charakter naukowy wypowiedź analityczną na temat dramatu, wykorzystując w tym celu nabytą wiedzę teoretyczną i umiejętności badawcze,

- jest gotowa do krytycznej oceny możliwości zastosowania wiedzy teoretycznej i metodologii analitycznych w rozwiązywaniu problemów poznawczych z zakresu analizy dramatu.

Skala ocen:

bardzo dobry (bdb; 5,0): bardzo dobra znajomość zasad dotyczących analizy dramatu i umiejętność ich praktycznego wykorzystania, wysoka świadomość narzędzi metodologicznych, za pomocą których dokonuje się czynności analitycznych, umiejętność formułowania samodzielnych i pogłębionych opinii.

dobry plus (db+; 4,5): jak wyżej, ale z możliwymi drobnymi niedociągnięciami i usterkami.

dobry (db; 4,0): możliwy szerszy zakres niedociągnięć: dobra znajomość zasad dotyczących analizy dramatu i umiejętność ich praktycznego wykorzystania oraz świadomość narzędzi metodologicznych, za pomocą których dokonuje się czynności analitycznych, mniejsza umiejętność formułowania samodzielnych i pogłębionych opinii.

dostateczny plus (dst+; 3,5): zadowalający poziom znajomości zasad dotyczących analizy dramatu i umiejętności ich praktycznego wykorzystania, zadowalająca świadomość narzędzi metodologicznych, za pomocą których dokonuje się czynności analitycznych, ograniczona umiejętność formułowania samodzielnych i pogłębionych opinii; mogą pojawiać się sporadyczne, ale znaczące błędy merytoryczne.

dostateczny (dst; 3,0): jak wyżej, przy czym w większej liczbie pojawiają się istotne błędy wynikające ze słabej znajomości zasad dotyczących analizy dramatu i umiejętności ich praktycznego wykorzystania lub świadomości narzędzi metodologicznych, za pomocą których dokonuje się czynności analitycznych; ograniczona umiejętność formułowania samodzielnych i pogłębionych opinii.

niedostateczny (ndst; 2,0): niewystarczający poziom znajomości zasad dotyczących analizy dramatu i umiejętności ich praktycznego wykorzystania, niewystarczająca świadomość narzędzi metodologicznych, za pomocą których dokonuje się czynności analitycznych, niezadowalający poziom umiejętności formułowania samodzielnych i pogłębionych opinii; pojawiają się rażące błędy merytoryczne.

Kryteria oceniania:

Przedmiot będzie kończył się egzaminem ustnym, w trakcie którego odpowiadający - pojedynczo lub w parach - będą musieli zanalizować wylosowany fragment tekstu dramatycznego.