Transformacja polityczno-ustrojowa krajów Europy Wschodniej

obowiązkowe

wschodoznawstwo

II stopień

Celem zajęć jest przedstawienie słuchaczom procesu transformacji polityczno-ustrojowej zapoczątkowanego w 1991 roku na Ukrainie, Białorusi i w Mołdawii.

I rok

Ogólna wiedza humanistyczna.

Biblioteka Główna UAM, Biblioteka Wydziału Historycznego UAM, Internet.

Wykład z prezentacją multimedialną - dla części wykładowej

Czytanie i analiza tekstów źródłowych - dla części konwersatoryjnej

4

1. Ukraina i rozpad ZSRR. Powstanie niepodległego państwa ukraińskiego. Katastrofa czarnobylska i prorepublikański ruch strajkowy w Donbasie jako czynniki dekonstruujące ZSRR. Ruchy i organizacje dysydenckie, powstanie Ukraińskiego Ruchu Ludowego na Rzecz Przebudowy, działalność Wiaczesława Czornowoła. Pucz sierpniowy i ogłoszenie niepodległości.

2. Prezydentura Leonida Krawczuka. Pozostałości po ZSRR, brak „grubej kreski” i radykalnych reform polityczno-gospodarczych. Kontynuacja modelu sowieckiego w ukraińskiej ornamentyce. Postkomunistyczna rzeczywistość. Konflikt z Rosją (Krym, Flota Czarnomorska). Kształtowanie się instytucji i atrybutów niepodległego państwa: Konstytucja, Rada Najwyższa, symbolika narodowa, stosunki dyplomatyczne, waluta.

3. Epoka oligarchizacji Leonida Kuczmy. Kampania przed wyborami prezydenckimi 1994. Wielowektorowość jako kategoria polityki zagranicznej. Polityczna ekspozytura klanów oligarchicznych. Narastanie tendencji autorytarnych.

4. Pomarańczowa rewolucja – przyczyny, przebieg, skutki polityczne i społeczne. Kariera polityczna Julii Tymoszenko. Program „Czysta Energia” jako próba deoligarchizacji. „Sprawa Gongadze” i „taśmy Melnyczenki”. Pomarańczowa rewolucja – przebieg, porównanie do innych „aksamitnych rewolucji”, skutki.

5. Rządy obozu pomarańczowych i jego dezintegracja. Układ sił politycznych po pomarańczowej rewolucji i oczekiwania społeczne. Upadek rządu Julii Tymoszenko w warunkach konfliktu z Wiktorem Juszczenką.

6. Charakterystyka modelu politycznego „regionałów”. Wybory prezydenckie 2010 roku – kandydaci, programy. Ukraina w l. 2010-2013: apogeum korupcji, represje sądowo-policyjne, bezkarność struktur siłowych. Polityka kulturalno-oświatowa Dmytro Tabacznyka.

7. Rewolucja Godności. Szczyt Partnerstwa Wschodniego w Wilnie w 2013 roku i wycofanie się Ukrainy z podpisania umowy stowarzyszeniowej z Unią Europejską. Stłumienie protestu studenckiego i jego ogólnoukraińskie implikacje. Kijowski Euromajdan i jego lokalne odpowiedniki. Ucieczka Wiktora Janukowycza i zmiana władzy.

8. Kształtowanie się państwowości białoruskiej na początku l. 90-tych XX wieku. Oznaki kontestacji ładu radzieckiego na Białorusi: „List do rosyjskiego przyjaciela”, „Budzenie się wiosny”, „List 28”. Odkrywanie prawdy o Kuropatach. Powstanie Białoruskiego Frontu Ludowego i jego rola w dekonstrukcji ładu radzieckiego. Białoruś wobec puczu sierpniowego i ogłoszenie niepodległości.

9. Reżim polityczny Aleksandra Łukaszenki. Kariera polityczna Aleksandra Łukaszenki i wybory prezydenckie w 1994 roku. Narastanie tendencji autorytarnych i referendum konstytucyjne z 1996 roku.

10. Stabilizacja systemu autorytarnego na Białorusi. Przesłanki trwałości rządów Aleksandra Łukaszenki. Białoruś a idea integracji politycznej na obszarze b. ZSRR. Białoruś wobec Euromajdanu i zmiany władzy na Ukrainie.

11. Kształtowanie się państwowości mołdawskiej na początku l. 90-tych XX wieku. Droga Mołdawii do niepodległości i kształtowanie się systemu politycznego 1990-2000.

12. Rządy Komunistycznej Partii Mołdawii 2000-2009. Ocena efektywności i osiągnięć oraz międzynarodowe implikacje. Kryzys polityczny po 2009 roku.

13. Współczesna mołdawska scena polityczna. Partie,

programy, liderzy, kierunki polityki wewnętrznej i zagranicznej.

14. Kwestia Naddniestrzańskiej Republiki Mołdawskiej w funkcjonowaniu systemu politycznego Mołdawii. Problem Naddniestrza i jego wpływ na sytuację wewnętrzną Mołdawii. Próby uregulowania konfliktu. Naddniestrze a europejskie ambicje Mołdawii.

1) R. Herbut, W. Baluk, Transformacja systemów politycznych państw obszaru byłego Związku Radzieckiego, Wrocław 2010.

2) Ustroje polityczne krajów Wspólnoty Niepodległych Państw, W. Baluk, A. Czajowski (red.), Wrocław 2007.

3) K. Fedorowicz, Polityka Polski wobec Rosji, Ukrainy i Białorusi w latach 1989-2010, Poznań 2011.

4) Współczesna Ukraina – trwałość czy rozpad?, K. Świder, A. Stec, T. Z. Leszczyński, Warszawa-Kraków 2015.

5) Z. Parafianowicz, M. Potocki, Wilki żyją poza prawem. Jak Janukowycz przegrał Ukrainę, Wołowiec 2015.

6) Т.В. Орлова, Історія нових незалежних держав, Київ 2010.

7) T. A. Olszański, Trud niepodległości. Ukraina na przełomie tysiącleci, Kraków 2003.

8) A. Wilson, Ukraińcy, przekł. M. Urbański, Warszawa 2002.

9) Europa Wschodnia - dekada transformacji. Ukraina, B. J. Albin, W. Baluk (red.), Wrocław 2002.

10) I. Sokołowski, Białoruś dla początkujących, Kraków 2014.

11) A. Poczobut, System Białoruś, Gliwice 2013.

12) W. Karbalewicz, Aleksander Łukaszenko – portret polityczny, przekł. K. Kłysiński, Warszawa 2013.

13) M. Domagała i in., Białoruś. Model państwa i gospodarki, Warszawa 2012.

14) P. Rudkouski, Powstawanie Białorusi, Wrocław 2009.

15) Białoruś w stosunkach międzynarodowych, I. Topolski (red.), Lublin 2009.

16) E. Mironowicz, Białoruś, Warszawa 2007.

17) Europa Wschodnia – dekada transformacji. Białoruś, B. J. Albin, W. Baluk (red.), Wrocław 2004.

18) Moldova: In Search of Its Own Place in Europe, N. Cwicinskaja, P. Oleksy (red.), Bydgoszcz 2013.

19) K. Całus, M. Kosienkowski, P. Oleksy, J. Pieńkowski, R. Rajczyk, Naddniestrze. Historia – Polityka – Gospodarka, Poznań 2014.

20) Białoruś, Mołdawia i Ukraina wobec wyzwań współczesnego świata, T. Kapuśniak, K. Fedorowicz, M. Gołoś (red.), Lublin 2009.

21) P. Usov, Powstanie, konsolidacja i funkcjonowanie reżimu autorytarnego na Bialorusi 1994-2010, Warszawa 2014.

22) A. Szeptycki, Ukraina wobec Rosji. Studium zależności, Warszawa 2013.

23) P. Brysacz i in., Ani żadnej wyspy. Rozmowy o Rosji i Ukrainie, Warszawa 2016.

24) K. Świder, Rosyjska świadomość geopolityczna a Ukraina i Białoruś, Warszawa 2015.

25) M. Sikorska-Gaca, System partyjny Mołdawii w l. 1989-2009, Toruń 2013.

26) Eadem, Proces instytucjonalizacji partii politycznych w Republice Mołdawii, Koszalin 2013.

27) Publikacje Ośrodka Studiów Wschodnich: www.osw.waw.pl

28) „Nowa Europa Wschodnia”

29) „New Eastern Europe”

30) „Gazeta Wyborcza”

31) „Rzeczpospolita”

32) „Tygodnik Powszechny”

33) The World Factbook

1. Posiada wiedzę faktograficzną z zakresu transformacji polityczno-ustrojowej na Ukrainie, Białorusi i w Mołdawii.

2. Posługuje się pojęciami z zakresu analizy transformacji społeczno-ekonomicznej, procesów dezintegracyjnych i integracyjnych Ukrainy, Białorusi i Mołdawii, a także dysponuje umiejętnościami opisu i analizy ww. procesów.

3. Potrafi przeprowadzić krytyczną analizę programów partii politycznych oraz treści kampanii wyborczych współczesnej Ukrainy, Białorusi i Mołdawii.

4. Precyzyjnie formułuje w mowie i na piśmie złożone problemy dotyczące rzeczywistości polityczno-społecznej Ukrainy, Białorusi i Mołdawii. Stawia tezy i krytycznie je komentuje.

5. Potrafi współtworzyć trafne decyzje dotyczące kontaktów Polski z Ukrainą, Białorusią i Mołdawią na poziomie indywidualnym i na poziomie przedsiębiorstwa, instytucji lub organizacji pozarządowej.

6. Ma świadomość złożoności historycznych i współczesnych stosunków łączących Polską z krajami Europy Wschodniej, a w szczególności polsko-ukraińskich. Rozumie znaczenie dobrosąsiedzkich stosunków z państwami Europy Wschodniej dla polskiej racji stanu.

Formujące – obserwacja aktywności

Podsumowujące – egzamin końcowy

Zaliczenie części konwersatoryjnej na postawie obecności (dopuszczalne 2 nieobecności, pozostałe do odrobienia na dyżurze) i aktywności na zajęciach oraz uzyskania pozytywnego wyniku z kolokwium końcowego przeprowadzonego w formie testu pisemnego, składającego się z pytań otwartych i zamkniętych (dot. części wykładowej).

nie dotyczy