Wprowadzenie do prawosławia

obowiązkowe

bałkanistyka

I stopień

Cele modułu kształcenia:

- zapoznanie z historią, istotą, specyfiką prawosławia; prawosławną tradycją teologiczną, eklezjalną, liturgiczną, piśmienniczą, ikonograficzną i szeroko pojętą tradycją kulturową,

- zapoznanie ze słowiańskimi wariantami prawosławia, odzwierciedleniem fundamentalnych tradycji w literaturach i kulturach Słowian prawosławnych na Bałkanach.

II rok

Dyskusja, praca z tekstem, metoda analizy przypadków.

1

Podstawowym celem kursu jest zapoznanie Studentów ze specyfiką wschodniochrześcijańskiego kręgu kulturowego poprzez genezę i rozwój historyczny, charakterystykę nauczania Kościoła prawosławnego oraz jego podstaw teologicznych, przegląd najważniejszych tradycji (anachoretyzmu, monastycyzmu, hesychazmu, jurodstwa i in.), omówienie istoty i symboliki tradycji liturgicznej, a także refleksję nad kulturową funkcją ikonografii, hagiografii, hymnografii, śpiewu cerkiewnego itd. Ponadto kurs jest wprowadzeniem w podstawowy korpus ideowy i terminologiczny prawosławia.

Treści programowe dla przedmiotu:

- prezentacja na poziomie podstawowym wiedzy o genezie i rozwoju chrześcijaństwa oraz ukształtowaniu się kultury chrześcijańskiej, posługiwanie się elementarną terminologią historyczną, teologiczną, kulturową,

- prezentacja na poziomie podstawowym wiedzy o wschodniochrześijańskim obszarze kulturowym oraz strukturze Kościoła prawosławnego, jego roli kulturowej i społecznej, umiejętność rozpoznawania i definiowania konkretnych tradycji prawosławia na potrzeby ogólnego opisu,

- prezentacja elementarnej wiedzy na temat historii prawosławia, wykorzystanie podstawowych metod analizy i interpretacji wytworów prawosławnej kultury duchowej i materialnej,

- prezentacja podstawowej wiedzy na temat zróżnicowania religijnego Bałkanów (znajomość na elementarnym poziomie założeń prawosławia, doktryny Kościoła prawosławnego),

- prezentacja elementarnej wiedzy dotyczącej związków kultury prawosławnej z kulturową tradycją bizantyńską i europejską,

- umiejętność merytorycznego argumentowania oraz formułowania wniosków w zakresie zagadnień związanych z teologią, eklezjologią, kulturą, literaturą, historią,

- prezentacja podstawowej wiedzy na temat kultury, życia duchowego i społecznego wyznawców prawosławia z wykorzystaniem źródeł teoretycznych i materiałowych.

Zalecana literatura:

Prawosławie. Światło wiary i zdrój doświadczenia, red. K. Leśniewski, J. Leśniewska, Lublin 1999.

S. Bułgakow, Prawosławie. Zarys nauki Kościoła prawosławnego, przeł. H. Paprocki, Białystok-Warszawa 1992.

J.-Y. Leloup, Hezychazm. Zapomniana tradycja modlitewna, przeł. H. Sobieraj, Kraków 1996.

J. Herrin, Bizancjum. Niezwykłe dziedzictwo średniowiecznego imperium, przeł. N. Radomski, Poznań 2009.

A. Naumow, Święta Góra Athos, w: Peregrinus Cracoviensis, z. 8, 2000.

E. Pokorzyna, Słownik terminologiczny wyposażenia świątyń obrządku wschodniego z przydatkiem ikon maryjnych, Warszawa 2001.

Liturgie Kościoła prawosławnego, przeł. H. Paprocki, seria: Biblioteka Ojców Kościoła nr 20, Kraków 2003.

L. Uspienski, Teologia ikony, przeł. i oprac. M. Żurowska, Poznań 1993.

- K. Rahner, H. Vorgrimler, Mały słownik teologiczny, przeł. T. Mieszkowski, P. Pachciarek, wstępem op. A. Skowronek, Warszawa 1996.- Słownik terminów teologicznych, http://www.orthodox.bialystok.pl/slownik.

- G. O'Collins, E.G. Farrugia, Leksykon pojęć teologicznych i kościelnych, przeł. J. Ożóg, B. Żak, Kraków 2002.

- J. Assfalg, P. Krüger, Słownik chrześcijaństwa wschodniego, przeł. A. Bator, M.M. Dziekan, Katowice 1998.

- Bóg Żywy. Katechizm Kościoła prawosławnego, oprac. przez zespół wiernych prawosławnych, Kraków 2001.

- P. Evdokimov, Prawosławie, tł. J. Klinger, Warszawa 2003.

- K. Ch. Felmy, Współczesna teologia prawosławna, tł. H. Paprocki, Białystok 2005.

Po zakończeniu przedmiotu (modułu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka:

- potrafi przedstawić genezę i scharakteryzować rozwój chrześcijaństwa; zdefiniować istotę kultury chrześcijańskiej przy użyciu podstawowej terminologii historycznej, teologicznej, eklezjalnej, kulturowej oraz odnieść powszechne treści do lokalnych urzeczywistnień – literackiej i kulturowej przestrzeni słowiańskich Bałkanów (poszczególnych obszarów narodowych),

- potrafi wyjaśnić istotę, strukturę i rolę Kościoła prawosławnego, jego tradycje (w tym tendencje i nurty piśmiennicze oraz literackie) na przestrzeni wieków; opisać najważniejsze tradycje oraz identyfikować i definiować je w zakresie genezy i funkcjonalności, ujmować powyższą problematykę w odniesieniu do słowiańskiej przestrzeni literackiej i kulturowej na Bałkanach,

- posiada podstawową wiedzę na temat prawosławia, zna jego historię, zna i stosuje istotne metody analizy i interpretacji fenomenów prawosławnej kultury duchowej i materialnej właściwych dla konkretnych tradycji (np. anachoretyzmu, monastycyzmu, hesychazmu),

- posiada podstawową wiedzę na temat zróżnicowania religijnego Bałkanów; posiada umiejętność rozpoznania i przełożenia programu prawosławia na poszczególne systemy kulturowe Słowian prawosławnych na Bałkanach,

- posiada umiejętność wykazania związków kultury prawosławnej z kulturową tradycją bizantyńską i europejską,

- posiada umiejętność merytorycznego argumentowania oraz formułowania wniosków w zakresie zagadnień związanych z teologią, eklezjologią, kulturą, literaturą, historią.

Skala ocen:

bardzo dobry (bdb; 5,0): bardzo dobra znajomość specyfiki prawosławia oraz umiejętność odniesienia prawosławnej tradycji do literackiej i kulturowej przestrzeni słowiańskiej na Bałkanach.

dobry plus (+db; 4,5): jak wyżej, z nieznacznymi niedociągnięciami.

dobry (db; 4,0): możliwy szerszy zakres niedociągnięć: słabsza umiejętność analizy i interpretacji, słabsza (bardziej odtwórcza) umiejętność formułowania sądów na temat prawosławia, słabsza umiejętność odniesienia tradycji prawosławnej do literackiej i kulturowej przestrzeni słowiańskiej na Bałkanach.

dostateczny plus (+dst; 3,5): zadowalająca znajomość najważniejszych tradycji, zjawisk, problemów prawosławia, zadowalająca umiejętność analizy i interpretacji omawianych tekstów, zadowalająca umiejętność formułowania sądów na temat prawosławia.

dostateczny (dst; 3,0): jak wyżej, z nieznacznymi niedociągnięciami.

niedostateczny (ndst; 2,0): niezadowalająca znajomość treści omawianych podczas zajęć, niedostateczny poziom wiedzy w zakresie znajomość najważniejszych tradycji, zjawisk, problemów prawosławia; brak umiejętności odniesienia tradycji prawosławia do literackiej i kulturowej przestrzeni słowiańskiej na Bałkanach.

Kryteria oceniania:

- aktywność w trakcie zajęć (udział w dyskusjach, prezentacje indywidualne),

- kolokwium zaliczeniowe i egzamin (obowiązuje wiedza zdobyta podczas wykładów i konwersatoriów oraz uzyskana na podstawie lektury podręczników),

- obecność na zajęciach (dopuszczalna nieusprawiedliwiona nieobecność na dwóch zajęciach w semestrze).