Deindywiduacja. Socjologia zachowań zbiorowych

fakultatywne

socjologia

I stopień

III rok

Podstawowa wiedza o życiu społecznym, zainteresowanie współczesnością

USOS, MS Teams

Wykład, prezentacja, materiały wizualne, dyskusja

Wykład dotyczy deindywiduacji, a więc tych momentów w życiu społecznym, w którym niezależne od siebie jednostki, znacznie się od siebie różniące, zaczynają zachowywać się bardzo podobnie. Dobrze znamy takie sytuacje: skandowanie razem czegoś na stadionie, podczas koncertu czy demonstracji; krótkotrwałe mody i trendy; zbiorowe formy przemocy i panika; szybko upowszechniające się pogłoski i plotki. Zazwyczaj krótkotrwałe, traktowane są jako odstępstwa od norm życia społecznego, a co za tym idzie patologizowane i rzadko (zwłaszcza w polskim kontekście) poddawane systematycznej refleksji i badaniom. Wraz z rosnącym usieciowieniem, gęstością i współzależnością życia społecznego tego rodzaju deindywiduacyjne epizody stają się coraz częstsze stanowiąc ważny czynnik określający to, jak dziś funkcjonujemy.

Blok I. Wprowadzenie

1. Deindywiduacja i zachowania zbiorowe. Próba definicji. Klasyczne ujęcia deindywiduacji oraz ich problematyczność. Propozycja neutralnych ujęć deindywiduacji.

2. Dlaczego zachowujemy się podobnie? Naśladownictwo: jego źródła oraz mechanizmy. Społeczne i biologiczne, kulturowe oraz sytuacyjne uwarunkowania upodobniania się do innych.

3. Współczesna ekspansja deindywiduacji- próba wyjaśnienia. Czynniki sprzyjające rozwojowi deindywiduacji: (i) miejska gęstość życia oraz stłoczenie; (ii) standaryzacja i synchronizacja; (iii) usieciowienie i złożoność życia społecznego; (iv) umasowienie- ewoluowanie masy społecznej i rodzaje mas społecznych.

Blok II. Tłum jako paradygmatyczny przypadek zachowań zbiorowych

4. Próba zdefiniowania tłumu. Historia tłumów i ich zmieniająca się recepcja. Rodzaje tłumów. Tłum jako reakcja na zakłócenie porządku. Funkcje tłumów.

5. Mechanizmy powstawania tłumów. Zachowania tłumów i zachowania w tłumie. Podstawowe mechanizmy zachowania jednostek w tłumie.

6. Badanie tłumów. Zarządzanie tłumem oraz kontrola tłumu.

Blok III. Wybrane przejawy deindywiduacji

7. Panika masowa. Co to jest panika masowa? Typowe przejawy paniki masowej. Podstawowe źródła paniki i sposoby jej zapobiegania. Zachowania jednostek w trakcie paniki- próba wyjaśnienia. Formy paniki i sposoby jej przeciwdziałania. Case study: Co się wydarzyło w 2015 roku, podczas juwenaliów w Bydgoszczy?

8. Zbiorowe formy przemocy. Rodzaje zbiorowej przemocy: lincze, pogromy, zamieszki. Modele wyjaśniania przemocy zbiorowej. Sytuacyjność zjawiska przemocy zbiorowej. Zapośredniczone formy przemocy- przemoc sieciowa. Case study: cancel culture i jej dwuznaczności.

9. Zbiorowe formy przeżywania żałoby. Kategoria śmierci nadzwyczajnej i społeczne reakcje na nią. Materialność zbiorowych form przezywania śmierci nadzwyczajnej. Case study: społeczne reakcje na „śmierć policyjną”

10. Zbiorowe złudzenia, histeria i teorie spiskowe. Istotność kontekstu dla pojawienia się złudzeń i histerii zbiorowych. Panika moralna- źródła, etapy rozwoju, współczesne przejawy. Anatomia myślenia spiskowego. Case study: anatomia gender jako paniki moralnej w Polsce.

11. Atmosfery afektywne. Co to są atmosfery afektywne. Atmosfery spontaniczne i zorganizowane, utowarowienie atmosfer afektywnych. Atmosfery afektywne sytuacji kryzysowych. Case study: współczesny antykolonialny ikonoklazm.

12. Mody. Główne mechanizmy mody. Mody, crazes i fads. Anatomia powstawania mody. Case study: problem nowizmu.

• Borch Ch., The politics of crowds : an alternative history of sociology, Nowy Jork, 2013;

• Crowds. Schnapp T., Tiews M. (red.)., Standford, 2006.

• Czech F., Struktura teorii spiskowych: antologia, Kraków, 2014;

• Deindywiduacja. Socjologia zachowań zbiorowych, Krajewski M. (red.), Warszawa, 2014;

• Emcke C., Against hate, Cambridge, 2019.

• Evans H., Bartholomew R., Outbreak. The Encyclopedia of Extraordinary Behavior, Nowy Jork, 2009;

• Godde E., Ben-Yehuda N., Moral panics. The Social Construction of Deviance, Londyn, 2010;

• Krajewski M., Incydentologia, Warszawa, 2017;

• Krajewski M. Od mas rewolucyjnych do mas pracujących. O masie w sieci, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 3/2020;

• Krajewski M. (Nie)nawidzenia. Świat przez nienawiść., Kraków, 2020;

• Krastev I., Nadeszło jutro. Jak pandemia zmienia Europę, Warszawa, 2020;

• Kulesza W., Efekt kameleona. Psychologia naśladownictwa, Warszawa, 2016;

• Le Bon G., Psychologia tłumu, Warszawa, 1998;

• Łobos K., Dejnaka A., Nagody-Mrozowicz K., Teoria tłumu i chaosu w zarządzaniu organizacjami, Warszawa, 2017;

• Mackay Ch., Niezwykłe szaleństwa tłumów, Warszawa, 1999;

• MazzarelaW., The Mana of Mass Society, Chicago, 2017;

• Miller D., Introduction to collective behavior and collective action, Long Grove, 2014;

• Newman S.L., Erber R., Zrozumieć Zagładę. Społeczna psychologia Holokaustu, Warszawa, 2009, r. Procesy grupowe a Holokaust (str. 131-147);

• Opór i dominacja. Antologia tekstów, Pasieka A., Zielińska K., (red.), Kraków, 2015;

• Smelser N.J., Analiza zachowania zbiorowego, (w: ). Socjologia. Lektury, Sztompka P., Kucia M. (red.) Kraków, 2005;

• Sternheimer K., Pop culture panics: how moral crusaders construct meanings of deviance and delinquency, Nowy Jork, 2014;

• Sumpter D.J., Collective animal behavior, New Jersey, 2010;

• Tarde G., Laws of Imitation, Nowy Jork, 1904;

Po zakończeniu wykładu student/ka:

1. Wie czym jest deindywiduacja oraz zachowania zbiorowe

2. Potrafi wskazać na główne rodzaje zachowań zbiorowych oraz określić ich cechy charakterystyczne.

3. Wie, jakiego rodzaju mechanizmy psychologiczne, społeczne oraz biologiczne leżą u podstaw zachowań zbiorowych.

4. Wie, w jaki sposób bada się zachowania zbiorowe

5. Potrafi określić, w jaki sposób można kontrolować zachowania zbiorowe.

6. Umie określić, dlaczego współczesny kontekst cywilizacyjny w silny sposób sprzyja pojawianiu się zachowań zbiorowych.

Warunki zaliczenia przedmiotu

I. Forma zaliczenia: zaliczenie z notą.

II. Zaliczenie można uzyskać w jednej z trzech form (do wyboru przez studenta[kę]):

1. Kolokwium z treści wykładu (zagadnienia są zamieszczane na końcu prezentacji towarzyszącej każdemu wykładowi. Pełna lista zagadnień zostanie opublikowana na stronie nie później, niż na dwa tygodnie przed pierwszym terminem kolokwium). Termin kolokwium- do ustalenia w trakcje zajęć.

2. Esej/ esej wizualny/ film dotyczący jednego z poniższych zagadnień:

a. Dlaczego w 2020 i 2021 roku na całym świecie niszczono pomniki reprezentujące kolonializm? Wyjaśnij odwołując się do kategorii zachowań zbiorowych/deindywiduacji.

b. Tujoza- wyjaśnij zjawisko posługując się koncepcjami naśladownictwa zaczerpniętymi z wykładu.

c. Deindywiduacja w czasach pandemii- przykłady i ich interpretacje.

d. Lincze w Polsce- przykłady i wyjaśnienia.

e. Dlaczego ludzie nie chcą się szczepić? Udziel odpowiedzi posługując się koncepcjami zaprezentowanymi podczas wykładu.

f. Cancel culture- przykłady oraz interpretacje.

g. Cuda i objawienia jako formy deindywiduacji.

h. Atmosfery afektywne współczesnych protestów.

i. Dlaczego ludzie stoją w kolejkach, by nabyć nowe modele butów sportowych? Udziel odpowiedzi posługując się koncepcjami zaczerpniętymi z wykładu.

j. Deindywiduacja w Twoim najbliższym otoczeniu. Przykłady oraz formy wyjaśnienia.

k. Dlaczego kibice szaleją z radości, gdy wygrywa ich drużyna. Wyjaśnij posługując się wiedzą zaczerpniętą z wykładów.

l. Circle pit, Wall of death, Pogo i inne zbiorowe zachowania podczas koncertów. Przykłady i interpretacje.

m. Deindywiduacja w ekonomii. Przykłady oraz interpelacje.

n. Ja w tłumie. Autoetnografia.

Merytoryczne wymagania dotyczące tekstów i kryteria ich oceniania: samodzielny charakter (a. praca napisana przez autora, b. zawierająca przemyślenia autora/ki, c. wnosząca coś nowego do analizowanej problematyki, d. taka, z której autor i czytelnik dowiadują się czegoś nowego i interesującego). Preferuję prace, które twórczo wykorzystują: a. treść wykładów b. lektury dotyczące problematyki wykładów c. wyobraźnię i zdolność do krytycznego myślenia autora/ki. Ważne: praca powinna dotyczyć jednego z podanych zagadnień. Jeżeli indywidualność autora/ki nie pozwala na wpisanie się w jedno z nich i chce on/ona pisać pracę na inny temat, to jest to możliwe wyłącznie po uprzednim uzgodnieniu tego z prowadzącym wykład.

Techniczne wymagania dotyczące tekstów: [teksty- 5-10 stron (proszę o trzymanie się tych granic!)/ czcionka New York Times 12/ interlinia- 1,5/ Przypisy, bibliografia zgodne z prawidłami ich tworzenia, format edytowalny:.doc, .rtf. .odt]; [filmy: nie dłuższe, niż 10 minut/oparte na materiałach oryginalnych/ w przypadku mash-upów- wskazanie na źródła wykorzystywanych materiałów]; [eseje wizualne: nie więcej, niż 20 zdjęć/slajdów; materiał wizualny- oryginalny lub wskazanie na jego źródła]

Sposób sporządzania i przekazywania pliku z pracą: w nagłówku pracy proszę zamieścić: imię i nazwisko autora/ki, rok i kierunek studiów, adres mailowy, a w nazwie pliku: imię i nazwisko autora/ki pracy. Prace proszę przesyłać na adres: krajak@amu.edu.pl lub krajewski@post.com . W przypadku dużych plików proszę o przesyłanie prac przez stronę do transferu plików (np. www.wetransfer.com )

Termin dostarczania prac: 23.01.2022 (proszę o terminowość, za każdy dzień opóźnienia obniżam ocenę o pół stopnia).

3. Monografia wybranego przejawu deindywiduacji. Praca powinna dotyczyć wybranego przejawu deindywiduacji z ostatnich 5 lat. Szczególnie wysoko będę oceniał monografie tych przejawów deindywiduacji, które zostały zaobserwowane przez samego/samą autora(kę) i takie, w których on(a) uczestniczył bezpośrednio. Monografia powinna zawierać: opis zjawiska (co się wydarzyło, kiedy, gdzie, z czyim udziałem); socjologiczną interpretację zjawiska (przy użyciu koncepcji przedstawionych w trakcie wykładu lub zaczerpniętych z literatury); refleksję na skutkami (indywidualnymi i zbiorowymi, krótko i długotrwałymi) zjawiska. Wymagania merytoryczne i techniczne oraz termin przesyłania monografii identyczne, jak w przypadku esejów.