Leksykologia i leksykografia

Lingwistyka stosowana (lingwistyka komputerowa)

Celem zajęć jest przekazanie wiedzy na temat podstawowych zagadnień teoretycznych i praktycznych dotyczących leksykalnych aspektów języka naturalnego: jednostek leksykalnych, ich analizy i sposobów prezentowania w pracach leksykograficznych.

I rok

nie

Podstawowa wiedza z zakresu językoznawstwa: Osiągnięcie efektów kształcenia dla przedmiotu Wstęp do językoznawstwa na specjalności Lingwistyka komputerowa

Wykład z prezentacją multimedialną wybranych zagadnień

Wykład konwersatoryjny

Metoda analizy przypadków

Rozwiązywanie zadań (np.: obliczeniowych, artystycznych, praktycznych)

Metoda ćwiczeniowa

Praca w grupach

3

Jednostka, struktura i rozwój systemu leksykalnego:

Sposoby ujmowania podstawowych elementów systemu leksykalnego - leksykologia a morfologia, frazeologia i paremiologia: różne koncepcje wyrazu; wyraz a morfem; wyraz a słowoforma; wyraz a leksem; typy związków frazeologicznych; wyraz a idiom; wyraz a przysłowie.

Struktura i rozwój systemu leksykalnego - leksykologia a etymologia, onomastyka i dialektologia: słownictwo podstawowe a specjalne; ekspresja leksykalna; elementy rodzime i obce w zasobie leksykalnym; nazwy własne i ich rodzaje.

Elementy semantyki leksykalnej:

Wstępne zagadnienia znaczenia wyrażeń językowych: przykładowe teorie znaczenia ze szczególnym uwzględnieniem teorii pól semantycznych.

Homonimia a polisemia.

Podstawowe relacje semantyczne (synonimia, hiponimia, meronimia, opozycja): ich cechy, podobieństwa i różnice. Konfiguracje leksykalne: hierarchie rozgałęzione i nierozgałęzione.

Podstawowe zagadnienia leksykografii:

Podstawowe metody opracowywania dzieł leksykograficznych: dawniej a dziś. Typologie dzieł leksykograficznych: kryteria i klasyfikacje. Cele i użytkownicy a typologia słowników.

Makrostruktura dzieła leksykograficznego: układ i dobór haseł; słowniki alfabetyczne a pojęciowe; słowniki analogiczne i słowniki synonimów jako formy pośrednie między alfabetyczną a pojęciową; homonimia i polisemia a makrostruktura.

Egzemplifikacja: analiza makrostruktury wybranych słowników pojęciowych i słowników synonimów angielskich, francuskich i polskich.

Mikrostruktura dzieła leksykograficznego: wyraz hasłowy i jego formy, kwalifikatory, informacje gramatyczne i poprawnościowe; eksplikacja znaczenia: klasyfikacje definicji leksykograficznych; problem błędnych kół definicyjnych i jednostek niedefiniowalnych; ilustracja materiałowa i jej dobór .

Egzemplifikacja: analiza mikrostruktury wybranych słowników polskich i angielskich; analiza definicji; od mikro- do makrostruktury: analiza konstrukcji słownika metodą ciągów definicyjnych.

Słowniki elektroniczne: słowniki offline i online; Słowosieć: przykład bazy leksykalnej.

Podstawowa:

Markowski A. 2012. Wykłady z leksykologii. Warszawa: PWN

Lyons J. 1984. Semantyka. T. 1., Warszawa: PWN

Żmigrodzki P. 2003. Wprowadzenie do leksykografii polskiej. Katowice: Wyd. UŚ.…

Dodatkowa:

Bańko, M., Zygmunt, A. 2011. Czułe słówka. Słownik afektonimów. Warszawa: PWN.

Burkhanov, I. 2010. Lexicography. A dictionary of basic terminology. Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski.

Cruse, D.A. 1995. Lexical semantics. Oxford: University Press.

Cruse, A. 2000. Meaning in language. Oxford: University Press.

Dąbrowska, A. 1994. Eufemizmy współczesnego języka polskiego. Wrocław: Wyd. UW.

Hartmann, R.K. (red.). 2006. Lexicography. Critical concepts. London: Routledge.

Hudson, R. Word meaning. 1995. London, New York: Routledge.

Kłosińska, K. Słownik przysłów, czyli przysłownik. Świat Książki.

Leech, G. 1987. Semantics. The study of meaning. New York: Penguin Books.

Maruszewski, T. 2001. Psychologia poznania. Gdańsk: GWP.

Miodunka, W. 1989. Podstawy leksykologii i leksykografii. Warszawa: PWN.

Piotrowski, T. 1994. Z zagadnień leksykografii. Warszawa: PWN.

Taylor, J.R. 2001. Kategoryzacja w języku. Kraków: Universitas.

Urbańczyk. S. 2000. Słowniki i encyklopedie. Ich rodzaje i użyteczność. Kraków: Biblioteczka Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego.

Żmigrodzki, P. 2008. Słowo – słownik – rzeczywistość. Kraków: Lexis

Po zakończeniu zajęć i potwierdzeniu osiągnięcia EU student/ka:

Zna podstawowe poddziedziny językoznawstwa dotyczące leksykalnych aspektów języka i potrafi przyporządkować do nich poszczególne zagadnienia i problemy.

Ma podstawową wiedzę na temat jednostek leksykalnych; potrafi wyodrębnić z tekstów mówionych i pisanych różne rodzaje jednostek leksykalnych, klasyfikować je pod względem gramatycznym i funkcjonalnym oraz przyporządkowywać do różnych warstw i podsystemów systemu leksykalnego.

Ma podstawową wiedzę na temat semantyki leksykalnej: potrafi analizować i klasyfikować relacje semantyczne między jednostkami leksykalnymi oraz określać typy konfiguracji leksykalnych tworzących strukturę semantyczną poszczególnych części systemu leksykalnego.

Zna podstawowe klasyfikacje opracowań leksykograficznych i rozumie zależności między typami słowników a ich makro- i mikrostrukturą.

Potrafi dokonać doboru materiału leksykalnego i leksykograficznego do realizacji różnych celów teoretycznych i praktycznych.

Może czytać ze zrozumieniem i samodzielnie analizować prace z dziedziny leksykologii i leksykografii i wykorzystywać je do realizacji różnych celów teoretycznych i praktycznych.

Kolokwium ustne

Raport