Gramatyka współczesnego języka rosyjskiego

obowiązkowe

filologia rosyjska z lingwistyką stosowaną

I stopień

1. Wprowadzenie i zapoznanie z podstawową terminologią z zakresu fonetyki i fonologii rosyjskiej, wskazanie na różnice między dźwiękiem a literą, pojęcie fonemu.

2. Przekazanie wiedzy z zakresu struktury fonetycznej języka rosyjskiego, szczególnie w zakresie klasyfikacji, użycia, miejsca oraz sposobu artykulacji samogłosek i spółgłosek.

3. Wyrobienie umiejętności stosowania w mowie zasad asymilacji i dysymilacji fonetycznej, uproszczeń grup spółgłoskowych, podziału na sylaby.

4. Zapoznanie i utrwalenie zasad akcentu rosyjskiego (w porównaniu z językiem polskim).

5. Wyrobienie nawyku stosowania redukcji jakościowej i ilościowej samogłosek w sylabach nieakcentowanych; transkrypcja fonetyczna i transliteracja.

6. Wprowadzenie i zapoznanie z podstawową terminologią z zakresu morfemiki i derywatologii rosyjskiej, pojęciem morfemu i klasyfikacją morfemów oraz tematów słowotwórczych.

7. Wyrobienie umiejętności wydzielania poszczególnych elementów znaczących wyrazu , analiza morfemowa wyrazów.

8. Rozwijanie umiejętności rozróżniania i analizowania typów i sposobów słowotwórczych.

9. Wprowadzenie i zapoznanie z podstawową terminologią rosyjskiego systemu leksykalnego oraz przedstawienie relacji syntagmatycznych i paradygmatycznych w leksyce.

10. Zapoznanie i pogłębienie wiedzy z zakresu pochodzenia leksyki rosyjskiej.

11. Wdrożenie i utrwalenie relacji międzywyrazowych we współczesnej leksyce rosyjskiej.

12. Opanowanie i umiejętność charakterystyki tekstu z punktu widzenia funkcjonalnej stylistyki języka rosyjskiego.

13. Zapoznanie z podstawowymi źródłami leksykografii rosyjskiej.

14. Rozwijanie umiejętności pracy w grupie przy opracowywaniu prac semestralnych lub rocznych.

15. Rozwijanie umiejętności opracowania zagadnień językoznawczych (naukowych) i wyciągania wniosków z tych opracowań.

I rok

1. Przedmiot fonetyki. Pojęcie systemu w fonetyce. Podstawowe jednostki fonetyczne. Jednostki segmentalne i supersegmentalne, zasada ich rozróżniania.

2. Akustyczna klasyfikacja dźwięków mowy oraz ich artykulacyjna charakterystyka. Narządy mowy i ich praca artykulacyjna.

3. System samogłosek rosyjskich. Samogłoski pod akcentem i w pozycji nieakcentowanej. Zjawisko redukcji jakościowej i ilościowej samogłosek nieakcentowanych.

4. System spółgłosek rosyjskich. Spółgłoski twarde i miękkie, dźwięczne i bezdźwięczne.

5. Podział wyrazu fonetycznego na sylaby. Sylaby otwarte i zamknięte.

6. Charakterystyka akcentu rosyjskiego. Rodzaje akcentu rosyjskiego.

7. Transkrypcja fonetyczna. Podstawowe zasady ortoepiczne.

8. Pojęcie morfu i morfemu. Typy morfemów. Podzielność wyrazu a pochodność. Wyrazy podzielne i niepodzielne slowotwórczo. Podstawa słowotwórcza.

9. Motywacja. Sposoby tworzenia wyrazów w słowotwórstwie współczesnego języka rosyjskiego.

10. Typ słowotwórczy. Gniazdo derywacyjne. Para słowotwórcza.

11. Sposoby słowotwórcze poszczególnych części mowy: rzeczowników, przymiotników czasowników i przysłówków.

12. Leksyka języka rosyjskiego jako system. Paradygmatyczne związki wyrazów w systemie leksykalnym.

13. Wyraz jako jedność formy i treści. Znaczenie leksykalne wyrazu (typy znaczeń). Struktura znaczeniowa wyrazu. Wieloznaczność wyrazu.

14. Nacechowanie ekspresywne, emocjonalne i stylistyczne wyrazu. Podstawowe style języka rosyjskiego.

15. Charakterystyka leksyki rosyjskiej z punktu widzenia jej pochodzenia. Leksyka ogólnie używana i ograniczona w użyciu. Aktywny i pasywny zasób wyrazów współczesnego języka rosyjskiego.

16. Frazeologia rosyjska. Typologia frazeologizmów współczesnego języka rosyjskiego.

1. S. Grzybowski, Podstawy fonetyki rosyjskiej dla Polaków, Warszawa 1983.

2. Gramatyka współczesnego języka rosyjskiego, pod red. A. Bartoszewicza i J. Wawrzyńczyka, cz. 1-4, warszawa 1986-1987.

3. S. Grzybowski, Zarys fonetyki opisowej języka rosyjskiego (wraz z ćwiczeniami), Toruń 2007.

4. A. Mirowicz, Gramatyka opisowa języka rosyjskiego, cz. 1, Warszawa 1975.

5. M. Olechnowicz, Akcent rosyjski, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1977.

6. E. Bałałykina, A. Bartoszewicz, G. Nikołajew, Słowotwórstwo rosyjskie dla Polaków,Warszawa 1987.

7. L. Jochym-Kuszlikowa, E. Kossakowska, Zarys słowotwórstwa rosyjskiego dla Polaków, Warszawa 1990.

8. Н.А. Николина, Словообразование современного русского языка, Москва 2005.

9. Cz. Lachur, Współczesny język rosyjski. System gramatyczny, (z ćwiczeniami), Opole 1998.

10. Л.Л. Касаткин, Современный русский язык. Фонетика, Москва 2006.

11. Р. И. Аванесов, Русское литературное произношение, Москва 1984.

12. Е.А. Земская, Современный русский язык. Словообразование, Москва 2006 (lub 1973, 2005).

13. Е.А. Земская, Словообразование как деятельность, Москва 1992.

14. В.Н. Немченко, Современный русский язык. Словообразование, Москва 1984.

15. Русская разговорная речь, ответ. ред. Е.А. Земская, Москва 1973.

16. Н.М. Шанский, Очерки по русскому словообразованию, Москва 2005 (lub 1968).

17. Г.А. Николаев, Лекции по русскому словообразованию, Казань 2009.

18. З.А. Потиха, Современное русское словообразование, Москва 1970.

19. Н.М. Шанский, Лексикология современного русского языка, Москва 2007 (lub 1964, 1972).

20. Э.В. Кузнецова, Лексикология русского языка, Москва 1989.

21. М.И. Фомина, Современный русский язык. Лексикология, Москва 1983 (lub 1978).

22. Cовременный русский язык. Теория. Анализ языковых единиц, ч. I, II, под ред. Е.И. Дибровой, Москва 2008.

23. Д.Н. Шмелев, Современный русский язык. Лексика, Москва 1977.

24. В.П. Жуков, А.В. Жуков, Русская фразеология, Москва 2006 (lub 1986).

25. А.И. Молотков, Основы фразеологии русского языка, Ленинград 1977.

26. Н.М. Шанский, Фразеология современного русского языка, Москва 1985.

27. Н.М. Шанский, Русский язык. Лексика. Словообразование, Москва 1975.

28. Русская грамматика, под ред. Н.Ю. Шведовой, т. 1, Москва 1980.

29. Краткая русская грамматика, под ред. Н.Ю. Шведовой и В.В. Лопатина, Москва 1989.

30. Л.В. Николенко, Лексикология и фразеология современного русского языка, Москва 2005.

31. Краткий справочник по современному русскому языку, под ред. П.А. Леканта, Москва 1995.

32. В.Д. Лютикова, Русский язык. Нормы произношения и ударения, Москва 2009.

33. В.В. Дубичинский, Лексикография русского языка, Москва 2009.

34. Лексикология, под ред. Е.И. Зиновьевой, Москва 2006.

35. Л.С. Филиппова, Современный русский язык. Морфемика. Словообразование, Москва 2009.

36. З.А. Потиха, Как сделаны слова в русском языке (Справочник служебных морфем), Ленинград 1974.

37. В.Н. Мусатов, Русский язык. Морфемика. Морфонология. Словообразование, Москва 2010.

38. А.Я. Шайкевич, Введение в лингвистику, Москва 2005.

39. Современный русский литературный язык, под ред. В.Г. Костомарова, В.И. Максимова, Москва 2010.

40. Современный русский язык, под ред. В.А. Белошапковой, Москва 1997.

41. Современный русский язык, под ред. Д.Э. Розенталя, ч. 1, Москва 1979.

42. Czasopisma językoznawcze: „Poradnik Językowy”, „Русская речь”, „Русский язык в школе”, „Вопросы языкознания”, „Филологические науки”, „Русский язык за рубежом”, „Русское слово”.

Po zakończeniu przedmiotu i potwierdzeniu osiągnięcia efektów kształcenia student:

- prawidłowo odróżnia dźwięki od ich zapisów graficznych (liter);

- rozumie i stosuje podstawowe terminy z zakresu fonetyki, fonologii, morfemiki, słowotwórstwa oraz leksykologii; rozróżnia i określa poszczególne rodzaje jednostek gramatycznych; potrafi ujawnić ich właściwości formalne i funkcyjne;

- zna miejsce, sposób powstawania i prawidłowo artykułuje poszczególne dźwięki oraz stosuje w praktyce zasady upodobnienia (asymilacji) i redukcji (jakościowej i ilościowej) dźwięków. Potrafi dzielić wyrazy na sylaby;

- prawidłowo akcentuje wyrazy oraz zna zasady rosyjskiego akcentu wyrazowego. Potrafi wykonać zapis fonetyczny (transkrypcję) tekstu rosyjskiego;

- rozumie zjawiska językowe zachodzące w rosyjskim słowotwórstwie oraz posiada umiejętność przeprowadzenia analizy morfemowej i słowotwórczej; potrafi wyodrębnić w wyrazie podstawę słowotwórczą i określić jej rodzaj; potrafi określić wyrazy podzielne i niepodzielne słowotwórczo;

- swobodnie porusza się w hierarchicznym systemie słowotwórstwa synchronicznego: rozumie pojęcie pary słowotwórczej, paradygmatu słowotwórczego, gniazda słowotwórczego i typu słowotwórczego oraz sposobu słowotwórczego;

- posiada wiedzę o aktywnych procesach zachodzących w słowotwórstwie poszczególnych części mowy: rzeczowników, przymiotników, czasowników i przysłówków;

- posiada wiedzę o leksyce języka rosyjskiego jako systemie, o związkach wyrazów w systemie leksykalnym współczesnego języka rosyjskiego. Potrafi określić znaczenie leksykalne oraz typy znaczeń leksykalnych wyrazu;

- potrafi odróżnić i scharakteryzować leksykę ogólnie używaną i ograniczoną w użyciu oraz ocenić aktywny i pasywny zasób wyrazów we współczesnym języku rosyjskim;

- posiada podstawową wiedzę o frazeologii rosyjskiej jako odrębnej dyscyplinie językoznawczej. Umie rozróżniać zasadnicze typy frazeologizmów;

- posiada umiejętność klasyfikowania oraz tworzenia par (szeregów) antonimicznych, synonimicznych, homonimicznych i paronimicznych

Potrafi wyróżnić w wyrazach nacechowanie ekspresywne, emocjonalne i stylistyczne;

- potrafi korzystać ze źródeł leksykograficznych przy opracowywaniu określonych zagadnień językoznawczychł

- stosuje zdobytą wiedzę z zakresu fonetyki, słowotwórstwa i leksykologii rosyjskiej w przygotowaniu referatów rocznych lub semestralnych.

Kryteria oceniania:

- obecność aktywny udział na zajęciach;

- systematyczne przygotowanie do zajęć;

- wykonywanie ustnych i pisemnych prac domowych i kontrolnych;

- zaliczenie śródsemestralnych prac kontrolnych, sprawdzających stopień opanowania materiału z zakresu zajęć oraz poszczególne umiejętności językowe;

- egzamin końcowy;

- inne (np. systematyczne zaliczanie ewentualnych nieobecności)

Metody oceniania:

• Metody kształtujące:

bieżąca ocena i ewentualna korekta realizacji zadań wykonywanych w trakcie zajęć oraz w domu.

• Metody podsumowujące:

ostateczna, końcowa ocena wykonania zadań polega na przeprowadzeniu egzaminu.

Studenci podlegają ocenie ciągłej podczas wykonywania ćwiczeń w trakcie zajęć. Uzyskują również oceny cząstkowe z prac zaliczeniowych, które są omawiane i podsumowywane na zajęciach.

SKALA OCEN:

• bardzo dobry (bdb; 5,0): osiągnięcie przez studenta zakładanych efektów kształcenia obejmujących wszystkie istotne aspekty;

• dobry plus (+db; 4,5): Osiągnięcie przez studenta zakładanych efektów kształcenia obejmujących wszystkie istotne aspekty z pewnymi błędami lub nieścisłościami;

• dobry (db; 4,0): osiągnięcie przez studenta zakładanych efektów kształcenia z pominięciem niektórych mniej istotnych aspektów;

• dostateczny plus (+dst; 3,5): osiągnięcie przez studenta zakładanych efektów kształcenia z pominięciem niektórych istotnych aspektów lub z istotnymi nieścisłościami;

• dostateczny (dst; 3,0): osiągnięcie przez studenta zakładanych efektów kształcenia z pominięciem niektórych ważnych aspektów lub z poważnymi nieścisłościami;

• niedostateczny (ndst; 2,0): brak osiągnięcia przez studenta zakładanych efektów kształcenia.