Filozofia

obowiązkowe

filologia rosyjska z filologią ukraińską

I stopień

Zaznajomienie studentów ze specyfiką myślenia filozoficznego, problematyki filozoficznej, podstawową terminologią, najważniejszymi nurtami i systemami filozoficznymi, ze szczególnym uwzględnieniem filozofii języka.

Uświadomienie studentom roli filozofii greckiej dla rozwoju kultury śródziemnomorskiej i kształtowanie rozumienia przez nich procesów rozwojowych głównych idei filozoficznych.

Wyjaśnienie znaczenia tzw. okresu synkretycznego (patrystycznego) w historycznym rozgałęzieniu filozofii europejskiej na opcję zachodnioeuropejską (łacińską) i bizantyjsko-prawosławną.

Identyfikacja fundamentalnych dla filozofii rosyjskiej motywów kultury grecko-bizantyjskiej i zrozumienie istotności intelektualnego przełomu oświeceniowego dla rozwoju filozofii w Rosji.

Znajomość treściowych i formalnych cech swoistych oraz wspólnych filozofii rosyjskiej wobec zachodnioeuropejskiej.

Znajomość poglądów wybitnych myślicieli rosyjskich i zachodnioeuropejskich filozofów bezpośrednio inspirujących filozofię rosyjską.

Rozpoznawanie przez studentów obecności inspiracji i treści filozoficznych w różnych zakresach kultury rosyjskiej: np. literatura, teologia prawosławna etc.

I rok

Wstęp do filozofii

Specyfika myślenia filozoficznego wobec nauki i świadomości potocznej. Funkcje filozofii. Początki i źródła filozofii śródziemnomorskiego kręgu kulturowego. Działy filozofii i ich zakresy problemowe. Periodyzacja historii filozofii.

Główne problemy metafizyki i epistemologii

1. Zagadnienia prawdy (pojmowanie i kryteria prawdziwości), źródeł i granic poznania. Empiryzm a racjonalizm.

2. Kreacjonizm poznawczy: pojmowanie obiektywizmu i subiektywizmu i relatywizmu. Upodmiotowienie świata w historii poglądów na relację: podmiot ↔przedmiot poznania; tzw. przełom kopernikański w filozofii (I.Kant).

3. Pojęcia metafizyki, ontologii i substancji. Materializm a idealizm, determinizm a indeterminizm, kauzalizm a teleologia i finalizm. Zagadnienie typów ontologicznych: substancjalizm vs procesualizm/ewentyzm, panteizm i monadologia.

Tzw. problem psychofizyczny: cielesność a duchowość.

4. Spór o powszechniki (uniwersalia).

Filozofia starożytna

Pojęcie arche. Hylozoizm a pitagoreizm. Podstawowe treści systemów Platona i Arystotelesa. Zagadnienie relacji państwo ↔ obywatel. Metafizyczne koncepcje Heraklita, Platona i Arystotelesa jako podstawowe klucze interpretacyjne w historii myśli filozoficznej i modele poznawczego porządkowania świata. Filozofia hellenistyczna: sceptycyzm, stoicyzm, epikureizm.

Etyka

1. Historyczno-kulturowe uwarunkowania wyłonienia się specjalistycznej refleksji etycznej w dziejach filozofii. Rola sofistów i Sokratesa. Pojęcie cnoty.

2. Struktura teoretyczna, terminologia i główne zagadnienia etyki filozoficznej.

3. Normatywny profil rosyjskiej myśli filozoficznej

Filozofia okresu synkretycznego i średniowiecza

1.Istota synkretyzmu i patrystyki w śródziemnomorskim kręgu kulturowym.

2.Bizantyjska linia filozofii i jej wpływ na kulturę intelektualną w Rosji. Ojcowie aleksandryjscy i Ojcowie kapadoccy.

3.Panteizm średniowieczny.

4.Sytemy św. Augustyna i św. Tomasza z Akwinu.

Filozofia nowożytna

1. Renesans: Gordiano Bruno, Francis Bacon i Michel de Montaigne.

2. Rene Descartes (Kartezjusz): w poszukiwaniu metody poznania i kryteriów pewności wiedzy.

3. Ukształtowanie się specyficznych stylów filozofowania - brytyjski (empiryczny), francuski (racjonalistyczny), niemiecki (spekulacyjno-metafizyczny) - w XVII-XVIII w.

4. Narodziny paradygmatu pozytywistycznego - charakterystyka pozytywizmu.

4.1. Narodziny filozofii społecznej

(idea umowy społecznej: Th. Hobbes, J. Locke, J.J. Rousseau)

5. Klasyczna filozofia niemiecka oraz filozofowie niemieccy, którzy wywarli szczególny wpływ na humanistykę rosyjską: I. Kant (transcendentalizm, etyka), G.W.F. Hegel (aksjo-logiczna dialektyka dziejów), F.W.J. Schelling (romantyzm, panorganicyzm), L. Feurebach (filozofia religii), K. Marks (mesjanizm społeczny)

5.1. Związki myśli A. Schopenhauera (świat jako "wola i przedstawienie") i F. Nietzschego (psychologia nadjednostki, wizja społeczeństwa) z kulturą rosyjską

6. Filozofia XX wieku i współczesna: neopozytywizm i Koło Wiedeńskie. Psychoanaliza i koncepcja memów. Fenomenologia. Egzystencjalizm.

Filozofia języka:

1. Przełom lingwistyczno-komunikacyjny w filozofii. Teoria aktów mowy. (L. Wittgenstein, J. Austin, J. Searle). Kultura i etyka komunikacji (J. Habermas). Wpływ Kartezjusza, Kanta, Hegla i Nietzschego na paradygmaty lingwistyczne.

2. Elementy aksjologii i pojęcie aksjo-językowego obrazu świata

3. Hermeneutyka i interpretacjonizm

Filozofia rosyjska

1. Ścisłe powiązanie treści filozofii rosyjskiej z dziejami Rosji; szczególna rola przełomu oświeceniowego; rosyjska filozofia społeczna.

2. Cechy charakterystyczne: abstrakcyjność, metafizyczność i mistyczność, transcendentalizm, religijność, panteizm kulturowy, idee przebóstwienia i bogoczłowieczeństwa; tzw. problem Rosji (inaczej: rosyjska idea) - rosyjskość jako zagadnienie filozoficzne; szukanie tożsamości, okcydentalizm i słowianofilstwo, wizja "trzeciego Rzymu", euroazjatyzm. Formalno-narracyjne cechy filozofowania w Rosji: literaturocentryzm filozoficzny.

3. Wybrane postacie filozofii rosyjskiej: M. Łomonosow, G. Skoworoda, A. Radiszczew P. Czaadajew, I. Kiriejewski , W. Sołowjow, L. Tołstoj, M. Bierdiajew

Ajdukiewicz, K., 1983, Główne zagadnienia i kierunki filozofii, Warszawa: Czytelnik

Anzenbacker, A., 2005, Wprowadzenie do filozofii, Kraków: WAM

Bierdiajew, M., 1999, Rosyjska idea, Warszawa: Fronda

Copleston, F., 2009, Historia filozofii - t. 10 (Filozofia rosyjska), Warszawa: PAX

Encyklopedia filozofii, 1998, (red.) Honderich, T., Poznań: Zysk i S-ka

Filozofia - podstawowe pytania , 1995, (red.) Martens, E., Schnädelbach, H., Warszawa: Wiedza Powszechna

Florenski, P., 1984, Ikonostas i inne szkice, Warszawa: PAX

Goerdt, W., 2012, Historia filozofii rosyjskiej, Kraków: WAM

Hospers, J., 2001, Wprowadzenie do analizy filozoficznej, Warszawa: Alatheia

Łosiew, A., 2007, Filozofia rosyjska, Zielona Góra: Uniwersytet Lubuski

Popkin, R.H., Stroll, A., 1994, Filozofia, Poznań: Zysk i S-ka

Sołowiow, W., 2004, Rosyjska idea, Zielona Góra: Uniwersytet Lubuski

Stołowicz, L., 2009, Historia filozofii rosyjskiej, Gdańsk: słowo/obraz terytoria

Tatakis, B., 2012, Filozofia bizantyjska, Kraków: WAM

Tatarkiewicz, W., Historia filozofii (t. I-III), Warszawa 2002.

Po zakończeniu modułu (przedmiotu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów kształcenia student potrafi:

Zna najważniejsze zagadnienia, idee, prądy i systemy filozoficzne w powiązaniu z nazwiskami znaczących filozofów oraz prawidłowo stosuje podstawowe terminy filozoficzne.

Zna i rozumie proces ewolucji myśli filozoficznej śródziemnomorskiego kręgu kulturowego, w tym swoistość grecko-bizantyjsko-prawosławnej linii rozwojowej

Potrafi zidentyfikować filozoficzne zakorzenienie teorii językoznawczych

Rozumie i potrafi zinterpretować cechy specyficzne rosyjskiej myśli filozoficznej, jej historyczno-społeczne uwarunkowania oraz relacje z filozofią zachodnioeuropejską.

Zna koncepcje wybitnych filozofów rosyjskich

Kryteria oceniania:

- obecność aktywny udział na zajęciach;

- systematyczne przygotowanie do zajęć;

- wykonywanie ustnych i pisemnych prac domowych i kontrolnych;

- zaangażowanie w pracę nad prezentacjami, wystąpieniami, projektami;

- zaliczenie śródsemestralnych prac kontrolnych, sprawdzających stopień opanowania materiału z zakresu zajęć oraz poszczególne umiejętności językowe;

- zaliczenie końcowe

Metody oceniania:

• Metody kształtujące:

bieżąca ocena i ewentualna korekta realizacji zadań wykonywanych w trakcie zajęć oraz domu.

• Metody podsumowujące:

ostateczna, końcowa ocena wykonania zadań polega na przeprowadzeniu testu zaliczeniowego.

Studenci podlegają ocenie ciągłej podczas wykonywania ćwiczeń w trakcie zajęć. Uzyskują również oceny cząstkowe z prac zaliczeniowych, które są omawiane i podsumowywane na zajęciach.

Obowiązująca skala ocen:

5 – znakomita wiedza, umiejętności i kompetencje personalne i społeczne

4.5 – bardzo dobra wiedza, umiejętności i kompetencje personalne i społeczne

4.0 – dobra wiedza, umiejętności i kompetencje personalne i społeczne

3.5 – zadawalająca wiedza, umiejętności i kompetencje personalne i społeczne, ale ze znacznymi niedociągnięciami

3.0 – wystarczająca wiedza, umiejętności i kompetencje personalne i społeczne, ale z licznymi błędami

2.0 – niewystarczająca wiedza, umiejętności i kompetencje personalne i społeczne