Nauka o współczesnym języku polskim: składnia

fakultatywne

Cele modułu kształcenia:

- przekazanie wiedzy na temat składniowych aspektów współczesnego języka polskiego,

- prezentacja problematyki dotyczącej najważniejszych we współczesnej polszczyźnie teoretyczno-metodologicznych koncepcji składniowych,

- kształcenie umiejętności posługiwania się podstawową terminologią syntaktyczną,

- rozwijanie umiejętności dostrzegania zagadnień składniowych podczas analizy zróżnicowanych funkcjonalnie tekstów,

- kształcenie umiejętności dostrzegania związków między językoznawczymi analizami składniowymi a badaniami innych dyscyplin naukowych,

- rozwijanie umiejętności poprawnego wypowiadania się zarówno w mowie, jak i piśmie,

- rozwijanie świadomości językowej i uwrażliwienie na obserwację oraz krytyczną ocenę zjawisk syntaktycznych obserwowalnych we współczesnej polszczyźnie,

- przygotowanie do krytycznego wykorzystania tekstów naukowych,

- sięganie do źródeł naukowych w argumentowaniu i analizie zjawisk składniowych,

- kształcenie postawy skłaniającej dsamodzielnego zgłębiania wiedzy językoznawczej.

Prowadzący wykład zakłada teoretyczne przygotowanie studentów, obejmujące znajomość problematyki gramatycznej realizowanej w I i II semestrze na zajęciach Nauka o współczesnym języku polskim.

Wykład z prezentacją multimedialną wybranych zagadnień (elementy), wykład konwersatoryjny (elementy), wykład problemowy (elementy), dyskusja, praca z tekstem, zadania samodzielne (udostępnione na platformie edukacyjnej Moodle).

2 lub 3

(w zależności od kierunku)

Treści programowe dla przedmiotu:

- podsystem składniowy współczesnej polszczyzny - przedmiot opisu, siatka pojęciowo-terminologiczna, podstawowe koncepcje badawcze,

- wypowiedzenie w perspektywie znaczeniowo-logicznej; modalność jako kategoria składniowo-semantyczna,

- z problemów składni semantycznej; dwa poziomy opisu języka: poziom treści (głęboki) i poziom wyrażania (powierzchniowy); definicja konotacji; wykrywanie schematu zdaniowego,

- zdania bezmianownikowe - przegląd ograniczeń uniemożliwiających formalne odtworzenie działacza lub nosiciela cechy,

- konstrukcje analityczne we współczesnej polszczyźnie; orzeczenie proste a orzeczenie złożone; klasyfikacja orzeczeń analitycznych,

- semantyka i składnia analitycznych konstrukcji werbalnych wyrażających znaczenia modalne,

- między zdaniem pojedynczym a złożonym; od wypowiedzenia do grupy nominalnej (imiennej); kategorie pośrednie w polskiej składni,

- techniki nominalizacyjne w polskim systemie składniowym; nominalizacje w oficjalnych tekstach współczesnej polszczyzny, funkcje procesów nominalizacyjnych,

- przyimki proste a przyimki złożone; znaczenia kategorialne (gramatyczne) konstrukcji z przyimkami,

- składnia wypowiedzi nieoficjalnych; konstrukcje zdaniowe i niezdaniowe; podział wypowiedzień niezdaniowych,

- od analizy syntaktycznej do opisu stylu; założenia badawcze i propozycje omówień,

- od zdania do tekstu; językowe wyznaczniki nawiązań międzyzdaniowych i ich funkcje.

Zalecana literatura:

Publikacje:

Anusiewicz J., 1978, Konstrukcje analityczne we współczesnym języku polskim, Wrocław.

Bartmiński J., Bartmińska-Niebrzegowska S., 2009, Tekstologia, s. 155-176.

Boniecka B., 1999, Wykład o modalności, „Annales UMCS” Sectio FF, Vol. XVII, Lublin, s. 7-29.

Gramatyka współczesnego języka polskiego.Morfologia, 1998, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, Warszawa.

Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia, 1984, red. Z. Topolińska, Warszawa.

Grzegorczykowa R., 2001, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa.

Grzegorczykowa R., 2007, Wstęp do językoznawstwa, Warszawa.

Grzegorczykowa R., 1996, Wykłady z polskiej składni, Warszawa.

Jędrzejko E., 1987, Semantyka i składnia polskich czasowników deontycznych, Wrocław.

Jędrzejko E., 1993, Nominalizacje w systemie i w tekstach współczesnej polszczyzny, Katowice.

Jędrzejko E., 2002, Modalność - kategoria opisowa stylistyki i tekstologii lingwistycznej, „Poznańskie Spotkania Językoznawcze”, red. Z. Krążyńska i Z. Zagórski, Poznań, s. 57-67.

Jodłowski S.,1976, Podstawy polskiej składni, Warszawa.

Jodłowski S.,1971, Studia nad częściami mowy, Warszawa.

Klemensiewicz Z.,1969, Zarys składni polskiej, Warszawa.

Klemensiewicz Z.,1982, O syntaktycznym stosunku nawiązania, [w:] Składnia, stylistyka, pedagogika językowa, Warszawa, s. 241- 257.

Labocha J., 1995, Gramatyka polska, cz. III. Składnia, Kraków.

Łapa R., 2003, Predykatywne wyrażenia modalne z bezokolicznikiem we współczesnej polskiej prasie, Poznań.

Ruszkowski M., 2001, Kategorie pośrednie w składni polskiej, Kielce.

Saloni Z., Świdziński M., 1998, Składnia współczesnego języka polskiego, Warszawa.

Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa, 2001, red. E. Tabakowska, Kraków.

Wiśniewski M., 1994, Strukturalna charakterystyka polskich wypowiedzeń niezdaniowych, Toruń.

Wróbel H., 2001, Gramatyka języka polskiego, Kraków.

Słowniki, encyklopedie:

Encyklopedia języka polskiego,1992, red. S. Urbańczyk, wyd. III, Wrocław.

Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, 1999, red. K. Polański, Wrocław – Warszawa ‒ Kraków.

Wielki słownik poprawnej polszczyzny, 2012, red. A. Markowski, Warszawa.

Podręczniki wybiera i proponuje prowadzący w zależności od typu realizowanych zagadnień.

Po zakończeniu przedmiotu i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka:

- ma podstawową wiedzę o gramatycznym poziomie składniowym współczesnej polszczyzny,

- zna i poprawnie stosuje terminologię z zakresu składni,

- potrafi powiązać językoznawcze analizy składniowe z badaniami innych dyscyplin naukowych,

- na podstawie zdobytej podczas zajęć wiedzy teoretycznej o podsystemie składniowym potrafi rozpoznać i dokładniej opisać związane z tym podsystemem formy gramatyczne i zjawiska językowe,

- na podstawie wiedzy z zakresu składni potrafi interpretować i analizować pod kątem syntaktycznym rozmaite teksty współczesnej polszczyzny

- potrafi wyjaśnić zjawiska językowe i terminy językoznawcze w oparciu o poprawne przykłady ilustracyjne,

- potrafi uzasadnić wybór określonej koncepcji badawczej, umie uogólniać wyniki analiz i integrować różne metody,

- potrafi poprawnie posługiwać się językiem w mowie i w piśmie,

- na podstawie materiałów źródłowych przygotowuje i prowadzi dyskusję, potrafi bronić swoich tez, indywidualnie przygotowuje analizy językoznawcze.

Kryteria oceniania:

bardzo dobry (bdb; 5,0): bardzo dobra znajomość szczegółowej wiedzy przedmiotowej i metodo-logicznej z zakresu składni współczesnego języka polskiego, znakomita znajomość siatki pojęciowo-terminologicznej, a także zasad analizy różnych konstrukcji syntaktycznych w oparciu o wiedzę o systemie gramatycznym współczesnego języka polskiego, wysoka świadomość w zakresie poprawności językowej, bardzo dobre kompetencje w posługiwaniu się językiem polskim zarówno w mowie, jak i piśmie, przykładna aktywność w trakcie zajęć, doskonałe opracowanie materiału na zaliczenie (składniowej analizy tekstu lub jego fragmentu).

dobry plus (+db; 4,5): jak wyżej, z nieznacznymi niedociągnięciami, szczególnie w zakresie składniowej analizy tekstu lub jego fragmentu.

dobry (db; 4,0): dobra znajomość szczegółowej wiedzy przedmiotowej i metodologicznej z zakresu współczesnego języka polskiego, rzetelna znajomość siatki pojęciowo-terminologicznej, a także dobre przyswojenie zasad analizy różnych konstrukcji syntaktycznych w oparciu o wiedzę na temat systemu gramatycznego współczesnego języka polskiego, wysoka świadomość w zakresie poprawności językowej, bardzo dobra sprawność w posługiwaniu się językiem polskim zarówno w mowie, jak i piśmie, dobra aktywność podczas zajęć, prawidłowe opracowanie materiału na zaliczenie (analizy językowej tekstu lub jego fragmentu).

dostateczny plus (+dst; 3,5): zadawalająca znajomość szczegółowej wiedzy przedmiotowej i metodologicznej z zakresu składniowego opisu współczesnego języka polskiego, zadowalająca znajomość siatki pojęciowo-terminologicznej, zadowalające opanowanie zasad analizy rozmaitych kon-strukcji syntaktycznych z wykorzystaniem wiedzy na temat systemu gramatycznego współczesnego języka polskiego, dobra świadomość w zakresie poprawności językowej, dobre kompetencje w posługiwaniu się językiem polskim zarówno w mowie, jak i piśmie, zadowalające przygotowanie merytoryczne do zajęć, a także poziom pracy zaliczeniowej (analizy językowej tekstu lub jego fragmentu).

dostateczny (dst; 3,0): zadawalająca wiedza przedmiotowa i metodologiczna związana ze składniowym opisem współczesnego języka polskiego, a także odpowiednia znajomość aparatury pojęciowo-terminologicznej oraz zasad analizy rozmaitych konstrukcji syntaktycznych w oparciu o wiedzę na temat systemu gramatycznego współczesnego języka polskiego, dobre świadomość językowa i kompetencje w zakresie poprawności językowej, a także odpowiedni stopień aktywności podczas zajęć, zadowalający poziom pracy zaliczeniowej (analizy językowej tekstu lub jego fragmentu).

niedostateczny (ndst; 2,0): niezadawalające przyswojenie zagadnień teoretyczno- metodologicznych z zakresu składniowego opisu współczesnego języka polskiego, nieznajomość podstawowej siatki pojęciowo-terminologicznej, nieznajomość zasad analizy różnych konstrukcji syntaktycznych, przeprowadzanej w oparciu o wiedzę na temat systemu gramatycznego współczesnej polszczyzny, niska świadomość językowa i bardzo słabe kompetencje poprawnościowe, brak aktywność podczas zajęć, błędne analizy w pracach zaliczeniowych.

Kryteria oceniania:

- obecność na zajęciach, a także aktywność podczas zajęć (udział w dyskusji);

- sprawność językowa, umiejętność poprawnego posługiwania się językiem polskim zarówno w mowie, jak i piśmie, umiejętność samodzielnej pracy z rozmaitymi tekstami, przygotowywania składniowych analiz językowych;

- wartość merytoryczna samodzielnie przygotowanych zadań, które są udostępnione na platformie edukacyjnej Moodle;

- wartość merytoryczna samodzielnie przygotowanych analiz składniowych;

- sposób zaprezentowania podczas zaliczenia zdobytej wiedzy, stopień opanowania zagadnień teoretycznych i metodologicznych, umiejętność powiązania tych zagadnień z zaproponowanym do analizy materiałem językowym.