Wprowadzenie do historii literatury polskiej okresu pozytywizmu

monograficzne

I stopień

Cele modułu kształcenia:

- zaznajomienie studentów z najważniejszymi zjawiskami kulturowej historii literatury polskiej okresu pozytywizmu,

- przedstawienie europejskich kontekstów kultury literackiej okresu pozytywizmu,

- modalne ramy pojęciowe obejmujące kulturę literacką okresu pozytywizmu: antropocen, nowoczesność, dziewiętnastowieczność,

- budowanie wiedzy historycznokulturowej o literaturze polskiej i obcej drugiej połowy XIX wieku,

- kształtowanie świadomości historycznej w badaniu literatury polskiej okresu pozytywizmu poprzez oświetlenie kontekstu politycznego, społeczno-ekonomicznego, filozoficzno-naukowego oraz ideowo-światopoglądowego,

- ukazanie podstawowych etapów procesu historycznoliterackiego w dobie pozytywizmu,

- rozwijanie umiejętności słuchaczek i słuchaczy w zakresie interdyscyplinarnego oglądu literatury pozytywistycznej,

- przedstawienie najważniejszych zjawisk literackich, najwybitniejszych autorek i autorów oraz instytucjonalnych ram życia literackiego w okresie pozytywizmu.

II rok

Wykład z prezentacją multimedialną wybranych zagadnień, wykład problemowy.

2 lub 3

(w zależności od kierunku)

Treści programowe dla przedmiotu:

- propozycje periodyzacji literatury polskiej 1864-1890; formacja, epoka, prąd; nadrzędne kateorie pojęciowe (antropocen, kapitałocen, dziewiętnastowieczność),

- pozytywizm po 1864 roku – filozofia, światopogląd, ideologia, program społeczny; związki z europejską tradycją kulturalną; antecedencje polskie; myśli filozofów i uczonych obcych jako inspiracje pozytywizmu polskiego; „patroni” filozoficzni: Auguste Comte, John Stuart Mill, Herbert Spencer,

- nauki przyrodnicze i społeczne a kultura literacka okresu pozytywizmu (Karol Darwin, Herbert Spencer, ewolucjonizm),

- społeczne i polityczne determinanty życia literackiego w okresie pozytywizmu (powstanie styczniowe i jego klęska, represje popowstaniowe, rusyfikacja, uwłaszczenie chłopów, procesy demokratyzacji i emancypacji, konflikty klasowe, strategie działań politycznych),

- instytucjonalne ramy polskiego życia literackiego i kulturalnego w okresie pozytywizmu (Szkoła Główna Warszawska, organy prasowe, Kasa im. Mianowskiego, prywatne inicjatywy naukowe, wydawnictwa, rosyjska cenzura prewencyjna),

- publicystyka społeczno-kulturalna i literacka okresu, pozytywistyczny dyskurs krytycznoliteracki, najważniejsi krytycy, spory literackie,

- model literatury zaangażowanej vs. literatura o funkcji poznawczej,

- poetyka tendencyjna, „dojrzałego” (klasycznego, wielkiego) realizmu, naturalistyczna; pozytywistyczne spory o prozę fabularną,

- realizm i naturalizm; filozofia – estetyka – poetyka; zarys historyczno-kulturowy. Konteksty obce, polskie reprezentacje,

- znaczenie literatury okresu pozytywizmu w dziejach kultury polskiej.

Zalecana literatura:

Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu, oprac. J. Kulczycka-Saloni, BN I 249, Wrocław 1985.

H. Markiewicz, Literatura pozytywizmu, Warszawa 1986 lub wyd. nast.

G. Borkowska, Pozytywiści i inni, Warszawa 1996 lub wyd. nast.

T. Sobieraj, Przekroje pozytywizmu polskiego. W kręgu idei, metody i estetyki, Poznań 2012.

Po zakończeniu przedmiotu (modułu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka potrafi:

- wskazać i scharakteryzować konstytutywne cechy modelu kultury literackiej doby pozytywizmu oraz usytuować je w nadrzędnych konstrukcjach teoretycznych: antropocenie, kapitałocenie, nowoczesności oraz formacji kulturowej XIX wieku,

- odtworzyć filozoficzne, ideowo-światopoglądowe, estetyczne i naukowe konteksty literatury polskiej okresu pozytywizmu,

- dokonać właściwej periodyzacji literatury okresu pozytywizmu, osadzając ją na wielu komplementarnych płaszczyznach przedmiotowych,

- posługiwać się wiedzą o ważnych wydarzeniach i zjawiskach z zakresu historii Polski i Europy, wyjaśnić ich wpływ na genezę i problematykę utworów literackich oraz na rozwój kultury polskiej okresu pozytywizmu,

- wskazać i opisać najważniejsze i/lub najbardziej reprezentatywne utwory literackie z okresu pozytywizmu,

- ogólnie przedstawić i scharakteryzować sylwetki (wybranych) najwybitniejszych pisarzy, pisarek i krytyków literackich epoki.

Kryteria oceniania:

bardzo dobry (bdb; 5,0): bardzo dobra znajomość głównych zagadnień związanych z kulturową historią literatury polskiej pozytywizmu, rozległa orientacja w kontekstach historycznych, społeczno-politycznych, ideowo-światopoglądowych, naukowych, filozoficznych i estetycznych.

dobry plus (+db; 4,5): jak wyżej, z nieznacznymi niedociągnięciami.

dobry (db; 4,0): możliwy szerszy zakres niedociągnięć.

dostateczny plus (+dst; 3,5): podstawowa znajomość zagadnień związanych z kulturową historią literatury polskiej okresu pozytywizmu oraz jej kontekstami.

dostateczny (dst; 3,0): minimalna znajomość zagadnień związanych z kulturową historią literatury polskiej okresu pozytywizmu oraz jej kontekstami.

niedostateczny (ndst; 2,0): niezadowalająca znajomość zagadnień związanych z kulturową historią literatury polskiej okresu pozytywizmu oraz jej kontekstami.