Podstawy etyki ogólnej

obowiązkowe

polonistyczno-filozoficzne studia nauczycielskie

I stopień

Cele modułu kształcenia:

- przekazanie Studentce/Studentowi wiedzy z zakresu etyki i kultury życia publicznego (podstawowe pojęcia, współczesne problemy oraz koncepcje, na gruncie których są one artykułowane, czołowi współcześni badacze sfer publicznych, rozumu publicznego, legitymizacji prawa w społeczeństwie demokratycznym, ze szczególnym uwzględnieniem Unii Europejskiej), niezbędnej do tworzenia modeli i programów edukacji etycznej wszystkich etapów kształcenia,

- zapoznanie z podstawowymi strategiami argumentacyjnych uzasadniających koncepcje roli światłego i świadomego etycznie obywatela, opinii publicznej, sfer publicznych oraz rozumu publicznego a także relacji pomiędzy prawem a moralnością w społeczeństwie demokratycznym a także w odniesieniu do instytucji społeczeństwa demokratycznego ze szczególnym uwzględnieniem Unii Europejskiej. Jest to kompetencja niezbędna w rozumieniu roli etyki i moralności w życiu społecznym i instytucjonalnym oraz edukacji przyszłego uczestnika życia społecznego,

- wykształcenie umiejętności analizy i interpretacji tekstów filozoficznych z zakresu etyki i kultury życia publicznego,

- wykształcenie umiejętności posługiwania się pojęciami z zakresu etyki normatywnej, wysoce przydatnej w nauczaniu etyki i tworzeniu programów nauczania,

- wzmocnienie kompetencji związanych ze zrozumieniem zakresu posiadanej wiedzy i umiejętności oraz potrzeby ustawicznego dokształcanie się w roli nauczyciela etyki,

- zwiększenie i umocnienie otwartości na nowe idee a także gotowości do redefiniowania własnych sądów w oparciu o dostępne argumenty oraz informacje,

- pogłębienie świadomości znaczenia filozofii praktycznej dla edukacji etycznej, rozwoju humanistyki oraz nauk społecznych w kontekście kultury współczesnej.

II rok

Wykład problemowy, dyskusja, praca z tekstem, metoda analizy przypadków, metoda badawcza (dociekania naukowego).

2

Treści programowe dla przedmiotu:

- omówienie podstawowych nurtów dyskutowanych współcześnie w kontekście sfery publicznej: a) kontraktualizm; b) etyka dyskursu,

- charakterystyka pojęć przestrzeni i opinii publicznej,

- omówienie dwóch modeli sfery publicznej: a) burżuazyjny (Hegel - wczesny Habermas) oraz b) postburżuazyjny (późny Habermas),

- analiza i koncepcje rozumu publicznego: Johna Rawlsa i Jürgena Habermasa,

- charakterystyka porównawcza osoby jako podmiotu moralnego oraz jako podmiotu prawnego,

- wprowadzenie do zagadnienia konstytucjonalizacji Unii Europejskiej: typy procesów i typy sfer publicznych, w których zachodzą,

- analiza wybranych tekstów.

Zalecana literatura:

Instytucje Justyniana, Ks. I, Ks. II, RI, Ks. IV, RXVIII.

Immanuel Kant, Uzasadnienie metafizyki moralności.

John Stuart Mill, O wolności.

G.W.F. Hegel, Zasady filozofii prawa, Część III, § 158-229.

Kart-Otto Apel, Etyka dyskursu jako etyka odpowiedzialności, PRINCIPIA Tom V 1992.

Jürgen Habermas, Faktyczność i obowiązywanie, RIII.

Nancy Fraser, Axel Honneth, Redystrybucja czy uznanie, ss.114-179 lub 214-237.

Martha C. Nussbaum, Creating Capabilities. The Human Development Approach, pp. 17-46.

Po zakończeniu przedmiotu (modułu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się:

- student/ka wie i rozumie, że ład prawno-polityczny choć jest zastany, to jednak nie jest on „dany z góry”, lecz właśnie społecznie kształtowany. Ponadto, to społeczne kształtowanie ładu prawno-politycznego wymaga wielopłaszczyznowych uzasadnień, które są konceptualizowane również za pomocą pojęć pretendujących do uniwersalnej ważności,

- student/ka zna na poziomie podstawowym i rozumie zależności pomiędzy zmianami społecznymi, procesami racjonalizacji światów życia oraz refleksją filozoficzną. Odróżnia też byt (tutaj: procesy społeczne oraz instytucje społeczne, w których uzyskują one swój wyraz) od powinności (tutaj: konstruowane w publicznym dyskursie instytucjonalnym regulacje normatywne),

- student/ka zna i rozumie na poziomie podstawowym relacje, struktury, instytucje oraz procesy społeczne, poprzez które kształtowana jest legitymizacja ładu prawno-politycznego, a także w których dokonuje się racjonalizacja światów życia, a zatem tych, które są też wyrazem dynamicznej, procesualnej refleksyjności podmiotów moralnych,

- student/ka zna i w stopniu elementarnym rozumie, na czym polega wykroczenie pojęcia rozumu ze sfery podmiotowych (subiektywnych) struktur refleksji do sfery intersubiektywnej, w której dokonuje się kooperatywne i publiczne konstruowanie wspólnych, podstawowych zasad ładu prawno-politycznego,

- student/ka potrafi zrekonstruować dwa najważniejsze filozoficzne modele kształtowania uzasadnień (czyli rozumy publiczne) dla polityczno-prawnego ładu,

- student/ka ma podstawową wiedzę o możliwych korelacjach pomiędzy różnymi systemami regulacyjnymi (kulturowym, prawnym i moralnym), a także o różnych strategiach argumentacyjnych, które uzasadniają poszczególne typy tych korelacji,

- student/ka posiada podstawową wiedzę o nurtach etyki jako refleksji mającej za przedmiot autoregulacje społeczne (moralne, normatywne, włącznie z ustawodawstwem krajowym i Unii Europejskiej oraz zagadnieniem konstytucji na poziomie krajowym czy Unijnym) i rozumie relacje pomiędzy nimi. Student jest świadomy swego europejskiego obywatelstwa, posiada wiedzę o jego normatywnym uzasadnieniu a także ma rozbudzoną świadomość swego obywatelstwa światowego (ius cosmopoliticum). Rozumie wagę szerzenia i pogłębiania jego filozoficzno-teoretycznych uzasadnień na poziomie prawnym oraz politycznym,

- student/ka zna zakres swojej wiedzy, rozumie konieczność nieustannego dokształcania się – jako osoba, podmiot moralny, student czy obywatel poprzez zarówno zdobywanie wiedzy w różnorodny (czytanie tekstów źródłowych, udział w dyskusjach podczas których publicznie formułuje się argumenty za /przeciw określonym stanowiskom) sposób jak i zaangażowanie się w środowisko społeczne (akademickie/lokalne/ Unijne/międzynarodowe).

Skala ocen:

bardzo dobry (bdb; 5,0): widoczne regularne bardzo dobre przygotowanie z bieżących zagadnień i lektur, uzasadnianie wypowiedzi, staranne wykonanie ćwiczeń i zadań, kompletne odpowiedzi na pytania egzaminacyjne i zaliczeniowe, kompletna wiedza.

dobry plus (+db; 4,5): nieregularne przygotowanie, mniej staranne uzasadnianie wypowiedzi, nadal względnie kompletna wiedza.

dobry (db; 4,0): nieregularne i mniej staranne przygotowanie/uzasadnianie wypowiedzi, mało gruntowna znajomość i interpretacja lektur; niekompletna wiedza.

dostateczny plus (+dst; 3,5): nieregularne przygotowanie, powierzchowna i niekompletna wiedza; niska umiejętność uzasadniania wypowiedzi.

dostateczny (dst; 3,0): regularne nieprzygotowanie do zajęć, znikoma lub powierzchowna wiedza; nieumiejętność uzasadniania.

niedostateczny (ndst; 2,0): notoryczne nieprzygotowanie, nieumiejętność uzasadniania; poniżej 60% wiedzy.