Metodyka nauczania - spec. nauczycielska

obowiązkowe

filologia polska

II stopień

Cele modułu kształcenia:

- poznanie czynników warunkujących efektywność kształcenia polonistycznego na poziomie szkoły ponadpodstawowej,

- uzyskanie wiedzy na temat planowania i organizowania procesu dydaktycznego w zakresie przedmiotu „język polski” w liceum i technikum,

- zdobycie umiejętności w zakresie: komunikacji w zespole, przeprowadzania zróżnicowanych form lekcji i działań dydaktycznych, kontrolowania i oceniania,

- kształcenie umiejętności świadomego odbioru utworów literackich i innych tekstów kultury oraz zapoznanie z ich wzajemną korespondencją,

- kształcenie umiejętności krytycznego odbioru przekazów medialnych i rozumienia ich wpływu na tożsamość człowieka,

- motywowanie uczniów do uczenia się przedmiotu, samokształcenia i samorozwoju ze wykorzystaniem metod i narzędzi wywodzących się z technologii informacyjno-komunikacyjnych.

II rok

Ukończenie kursu Metodyki nauczania na I stopniu studiów w ramach specjalizacji nauczycielskiej.

Elementy wykładu z prezentacją multimedialną wybranych zagadnień, dyskusja, praca z tekstem, gra dydaktyczna/symulacyjna, rozwiązywanie zadań, metoda ćwiczeniowa, metoda projektu, metody aktywizujące, praca w grupach, klasyczna metoda problemowa, analiza konspektu/scenariusza/projektu przygotowywanej lekcji ćwiczeniowej, analiza projektu cyklu lekcji, analiza dydaktyczna i pedagogiczna lekcji obserwowanych, analiza dydaktyczna i pedagogiczna lekcji egzaminacyjnej.

2

Treści programowe dla przedmiotu:

- dominanty kształcenia polonistycznego w liceum: kształcenie literackie i kulturowe akcentujące aspekty egzystencjalne, związek z dziedzictwem kulturowym i dialog z tradycją, rozwój kompetencji językowej rozumianej jako podstawa rozumienia tekstów oraz sposób komunikowania się ze światem, tworzenie własnych tekstów z uwzględnieniem zasad retoryki, refleksyjny odbiór przekazów medialnych i zasobów internetowych,

- miejsce przedmiotu „język polski” na III etapie edukacyjnym w kontekście dokumentów oświatowych oraz treści kształcenia z wcześniejszych etapów edukacyjnych,

- planowanie i organizowanie procesu dydaktycznego na lekcjach języka polskiego na poziomie liceum i technikum z uwzględnieniem rozmaitych kontekstów, integracji międzyprzedmiotowej, syntezy sztuk, zróżnicowania stanowisk naukowo-badawczych oraz z wykorzystaniem narzędzi technologii informacyjno-komunikacyjnych,

- typy i modele lekcji języka polskiego na III etapie edukacyjnym; tradycyjne i nowoczesne metody nauczania. Uwarunkowania wyboru instrumentarium metodycznego w społeczeństwie informacyjnym; metody strukturyzacji wiedzy oraz konieczność powtarzania i utrwalania wiedzy i umiejętności uczniów; metody i techniki usprawniania komunikacji z uczniem.

- rola analogowych i cyfrowych zasobów edukacyjnych w liceum i technikum (podręczniki, czasopisma polonistyczne, repetytoria, platformy edukacyjne, repozytoria cyfrowe, blogi oświatowe i inne materiały dydaktyczne do nauki języka polskiego); sposoby wyszukiwania, adaptacji i tworzenia elektronicznych zasobów edukacyjnych i projektowania multimediów; kształtowanie postawy odpowiedzialnego i krytycznego wykorzystywania mediów cyfrowych,

- rodzaje i funkcje oceniania; formy ewaluacji; sposoby konstruowania testów, sprawdzianów oraz innych narzędzi przydatnych w procesie oceniania uczniów w ramach nauczanego przedmiotu; typowe dla przedmiotu błędy uczniowskie, ich rola i sposoby wykorzystania w procesie dydaktycznym; ocenianie ucznia jako proces wspierania jego edukacyjnego rozwoju; edukacyjna wartość dodana jako efekt współpracy z innymi nauczycielami, pracownikami szkoły i ekspertami w zakresie doskonalenia warsztatu pracy,

- style i techniki pracy z uczniem; nauczanie zespołowe i interdyscyplinarne; rozwój metapoznania; motywowanie młodzieży do kreatywnej współpracy na „godzinach polskiego”, szczególnie podczas analizy i interpretacji tekstów literackich oraz tekstów ikonicznych; kształtowanie kompetencji uczestnictwa we współczesnej kulturze,

- metody i techniki usprawniania komunikacji z uczniem; tworzenie podstaw dialogu edukacyjnego w klasie szkolnej i podczas zajęć pozalekcyjnych; kształtowanie postaw, umiejętności praktycznych, w tym rozwiązywania problemów, i wykorzystywania wiedzy; rozwijanie postaw społecznych i etycznych uczniów.

Zalecana literatura:

Podstawa programowa [www.men.gov.pl], informatory egzaminacyjne [www.cke.edu.pl], aktualne podręczniki.

Bobiński Witold, Słuchać - znaczy rozumieć? Muzyka w kształceniu literacko-kulturowym, w: Przygotowanie ucznia do odbioru różnych tekstów kultury, red. A. Janus-Sitarz, Kraków 2004.

Bobiński Witold, Szkolna analiza i interpretacja filmu – konkretnego dzieła, w: Wykształcić widza. Sztuka oglądania w edukacji polonistycznej, Kraków 2016.

Bortnowski Stanisław, Gry z poezją, w: Przewodnik po sztuce uczenia literatury, Warszawa 2011.

Chrząstowska Bożena, Funkcja wiedzy historycznoliterackiej, w: Innowacje i metody. Tom I: W kręgu teorii i praktyki. Podręcznik akademicki dydaktyki kształcenia polonistycznego, red. M. Kwiatkowska-Ratajczak, Poznań 2011.

Chrząstowska Bożena, Wójtowicz Agata, Umiejętności odbioru dzieła sztuki, w: Innowacje i metody. Tom 1: W kręgu teorii i praktyki. Podręcznik akademicki dydaktyki kształcenia polonistycznego, red. M. Kwiatkowska-Ratajczak, Poznań 2011.

Gromadzka Beata, Obraz i słowo w tradycji i współczesności dydaktyki polonistycznej, w: Widząc – rozumieć. Dydaktyka polonistyczna wobec edukacji wizualnej, Poznań 2009.

Janus-Sitarz Anna, „Nie ma rozpusty niż myślenie…”. Teksty filozoficzne w edukacji polonistycznej, w: Przygotowanie ucznia do odbioru różnych tekstów kultury, red. A. Janus-Sitarz, Kraków 2004.

Kania Agnieszka, Komunikacja niejedno ma imię, czyli o językowym kształceniu licealistów, w: Szkolna polonistyka zanurzona w języku, red. A. Janus-Sitarz, Ewa Nowak, Kraków 2014.

Kaniewski Jerzy, Kompetencje lekturowe uczniów szkoły średniej, w: Od czytania do pisania. Interpretacja tekstu literackiego w szkole średniej, Poznań 2002.

Kapela Bagińska Beata, Zieliński Tomasz, Język polski. Nauka o języku w ćwiczeniach maturalnych, Warszawa 2016.

Kowalikowa Janina, Różne aspekty mówienia o wartościach i wartościowania w ramach kształcenia językowego w szkole, w: Wartościowanie w edukacji polonistycznej, red. A. Janus-Sitarz, Kraków 2008.

Kozak W., Wskazówki metodyczne. Między rozprawką a esejem…, w: Vademecum Nauczyciela. Wdrażanie podstawy programowej w szkole ponadpodstawowej, Warszawa 2019.

Labuda Wit Aleksander, Wprowadzenie, w: Lekcje czytania. Eksplikacje literackie, cz. I, red. W. Dynak, A. W. Labuda, Warszawa 1991.

Latoch-Zielińska Małgorzata, Lektura szkolna w Sieci, w: Teksty kultury w szkole, red. B. Myrdzik, L. Tymiakin, Lublin 2008.

Madejowa Maria, Kultura języka polskiego (zarys problematyki), w: Szkolna polonistyka zanurzona w języku, red. A. Janus-Sitarz i E. Nowak, Kraków 2014.

Marzec-Jóźwicka Magdalena, Urozmaicaj lekcje! O metodach nauczania, w: Między partnerstwem a mistrzostwem. Nauczyciel polonista we współczesnej szkole, Lublin 2017.

Morawska Iwona, Nowe pomysły na znane lektury, czyli klasyka literacka jako wyzwanie dla twórczości metodycznej, w: Nowe odsłony klasyki w szkole. Literatura XIX wieku, red. E. Jaskółowa, K. Jędrych, Katowice 2013.

Myrdzik Barbara, O roli tradycji w szkolnym dialogu z tekstami literackimi, w: Nowoczesność i tradycja w kształceniu literackim. Podręcznik do ćwiczeń z metodyki języka polskiego, red. B. Myrdzik, Lublin 2000.

Nowak Ewa, Stworzyć tekst, czyli rozwijanie i doskonalenie uczniowskiej kompetencji tekstotwórczej, w: Stworzyć tekst. Uczniowska kompetencja tekstotwórcza w edukacji polonistycznej, Kraków 2014.

Pilch Anna, Integracje metodyczne oraz Tekst w przestrzeni multimediów¸ w: Formy wyobraźni. Poeci przed obrazami wielkich mistrzów, Kraków 2010.

Podemska-Kałuża Anna, Multitechnologie w kształtowaniu aktywnych postaw czytelniczych uczniów w świetle badań ankietowych, w: Fantastyka – Pajdologia – Dydaktyka, red. R. Kochanowicz i A. Gis, Poznań 2018.

Rusek Marta, Oswajanie obcości i dostrzeganie różnicy. O arcydziełach na lekcjach polskiego – na przykładzie „Wesela”, w: Edukacja polonistyczna wobec trudnej współczesności, red. A. Janus-Sitarz, Kraków 2010.

Sowa Roman, Adaptacje filmowe na lekcjach języka polskiego, „Język polski w szkole ponadpodstawowej”. Rok 2017/2018, nr 2, s. 28-42.

Strokowski Wojciech, „Polonista fotogeniczny”, czyli o fotografii w edukacji polonistycznej, w: Przygotowanie ucznia do odbioru różnych tekstów kultury, red. A. Janus-Sitarz, Kraków 2004.

Uryga Zenon, Metody kształcenia literackiego związane z lekturą, w: Godziny polskiego. Z zagadnień kształcenia literackiego, Warszawa-Kraków 1996.

Uryga Zenon, Polonistyczne czytanie obrazów, w: Czytanie tekstów kultury. Metodologia. Badania. Metodyka, red. B. Myrdzik, I. Morawska, Lublin 2007.

Włodarczyk Anna, Ikoniczność tekstów kultury – sposoby kształcenia kompetencji interpretacyjnych w dydaktyce polonistycznej, w: Ikoniczne i literackie teksty w przestrzeni nowoczesnej dydaktyki, red. A. Pilch, M. Rusek, Kraków 2015.

Wysłouch Seweryna, Filmowe konteksty polonistycznej edukacji, w: Konteksty polonistycznej edukacji, red. M. Kwiatkowska-Ratajczak, S. Wysłouch, Poznań 1998.

Zabrotowicz Alina, Wprowadzenie w epokę - szkic projektu, w: Nowoczesność i tradycja w kształceniu literackim. Podręcznik do ćwiczeń z metodyki języka polskiego, red. B. Myrdzik, Lublin 2000.

Żurek Sławomir Jacek, Ikonografia i literatura. O nowej maturze ustnej z języka polskiego (2015), w: Ikoniczne i literackie teksty w przestrzeni nowoczesnej dydaktyki, red. A. Pilch, M. Rusek, Kraków 2015.

+ inne pozycje bibliograficzne wskazane przez Prowadzącego podczas zajęć.

Po zakończeniu przedmiotu (modułu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka:

- zna treść podstawowych dokumentów oświatowych (zwłaszcza podstawy programowej języka polskiego) i potrafi wykorzystać je w praktyce zawodowej, prawidłowo wskazuje cele kształcenia i określa treści nauczania przedmiotu,

- umie trafnie rozpoznać czynniki warunkujące efektywność kształcenia polonistycznego w liceum oraz tworzyć sprzyjające środowisko edukacyjne z wykorzystaniem tradycyjnych i nowoczesnych środków dydaktycznych (ze szczególnym uwzględnieniem technologii informacyjno-komunikacyjnych),

- potrafi zaplanować pracę na lekcjach języka polskiego w liceum z uwzględnieniem zindywidualizowanego wspomagania rozwoju każdego ucznia, stosownie do jego potrzeb i możliwości,

- zna zasady współpracy z innymi nauczycielami, pracownikami szkoły i ekspertami w zakresie doskonalenia swojego warsztatu pracy i potrafi je stosować w projektowanych działaniach praktycznych,

- potrafi dobierać formy pracy i metody kształcenia właściwe dla specyfiki przedmiotu, potrzeb ucznia i programu profilaktyczno-wychowawczego szkoły, z uwzględnieniem działań innowacyjnych,

- umie przeprowadzić diagnozę, kontrolę i ocenę działań edukacyjnych ucznia oraz motywować go do samorozwoju,

- potrafi zaprojektować lekcję, cykl lekcji, projekt edukacyjny; umie samodzielnie stworzyć plan wynikowy, rozkład materiału i inne narzędzia edukacyjne; potrafi korzystać z multimediów i otwartych zasobów edukacyjnych podczas planowania i projektowania czynności dydaktycznych; umie zaplanować formy oddziaływań dostosowane do potrzeb i możliwości uczniów lub grup uczniowskich o różnym potencjale i stylu uczenia się; dysponuje wiedzą o indywidualnych ścieżkach kształcenia,

- potrafi zapoznać ucznia z interdyscyplinarną i zinterioryzowaną wiedzą o świecie, z odwołaniami do syntezy sztuk, kodów różnych sztuk; potrafi motywować uczniów do lektury różnych tekstów w ich warstwie semiotycznej i semantycznej; umie wskazać edukacyjne zastosowania mediów i technologii informacyjno-komunikacyjnej.

Skala ocen:

bardzo dobry (bdb; 5,0): studentka/student bardzo dobrze zna zagadnienia teoretyczne i zalecane lektury oraz potrafi wykorzystać je funkcjonalnie podczas realizacji zadań praktycznych; potrafi przygotować konspekty/scenariusze/projekty lekcji w pełni poprawne pod względem metodycznym i językowym, z wyraźnymi śladami inwencji twórczej (uruchomienie kontekstów, ciekawa struktura lekcji, bogate materiały); umie zaprojektować lekcję języka polskiego, uwzględniając poziom klasy, poprawną metodycznie (dobór metod i form pracy, sposób formułowania tematu, forma sprawdzania umiejętności), spójną (logiczne następstwo poszczególnych ogniw lekcji), posiada umiejętność samooceny oraz dyskusji na temat koncepcji lekcji i jej realizacji; realizuje zadania i ćwiczenia zlecone podczas trwania zajęć w sposób prawidłowy, zgodnie z wymaganiami metodycznymi, merytorycznymi i językowymi; aktywnie uczestniczy w zajęciach.

dobry plus (+db; 4,5): studentka/student spełnia wymagania na ocenę 4,0, ale czasami i nierównomiernie potrafi zrealizować kryteria wymagane na ocenę 5,0.

dobry (db; 4,0): studentka/student dobrze zna zagadnienia teoretyczne i zalecane lektury oraz potrafi wykorzystać je funkcjonalnie podczas realizacji zadań praktycznych, ale z nielicznymi błędami i pominięciami; potrafi przygotować prawidłowe konspekty/scenariusze/projekty lekcji pod względem metodycznym i językowym, w których zdarzają się sporadyczne usterki (np. schematyczny sposób redagowania tematu, błędne zapisy w zestawie metod i celów szczegółowych); umie zaprojektować lekcję poprawną i spójną, jednak dobór instrumentarium metodycznego oraz jej założona efektywność budzą nieliczne zastrzeżenia; realizuje zadania i ćwiczenia zlecone podczas trwania zajęć na dobrym poziomie metodycznym, merytorycznym i językowym, ale przedłożone prace w niewielkim stopniu wymagają rozwinięcia, uzupełnień lub korekty merytorycznej, językowej i poprawnościowej; aktywny udział w zajęciach.

dostateczny plus (+dst; 3,5): studentka/student spełnia wymagania na ocenę 3,0, ale czasami i nierównomiernie potrafi zrealizować kryteria wymagane na ocenę 4,0.

dostateczny (dst; 3,0): studentka/student zna zagadnienia teoretyczne i zalecane lektury na poziomie zadowalającym oraz potrafi je wdrożyć w stopniu dostatecznym podczas realizacji zadań praktycznych (studentka/student jest mało samodzielny w wymiarze praktycznym); potrafi przygotować poprawne konspekty/scenariusze/projekty lekcji pod względem metodycznym i językowym, jednak zachowuje jedynie podstawową strukturę konspektu i innych form zapisu lekcji; umie zaprojektować lekcję poprawną, jednak dobór instrumentarium metodycznego oraz jej założona efektywność budzą szereg zastrzeżeń; realizuje zadania i ćwiczenia zlecone podczas trwania zajęć na poziomie umożliwiającym zaliczenie, ale przedłożone prace wymagają rozwinięcia, stosunkowo licznych uzupełnień lub rzetelnej korekty merytorycznej, językowej i poprawnościowej; jest aktywna/y na zajęciach w stopniu dostatecznym.

niedostateczny (ndst; 2,0): studentka/student nie spełnia kryteriów oceny dostatecznej.

Kryteria oceniania:

Na ocenę końcową z przedmiotu składają się:

- ocena poziomu merytorycznego i metodycznego zadań praktycznych (wykonywanych w ramach zajęć/praktyki śródrocznej) i zaliczeniowych,

- ocena znajomości zagadnień z zakresu treści kształcenia i literatury przedmiotu (egzamin teoretyczny),

- ocena umiejętności przeprowadzenia lekcji języka polskiego (egzamin praktyczny).