Historia doktryn literackich (do końca XIX wieku)

obowiązkowe

filologia polska

II stopień

- pozyskanie wiedzy z zakresu ewolucji europejskich doktryn literackich od starożytności greckiej do k. XIX wieku jako propedeutycznej wobec metodologii badań literackich

- rozszerzenie i pogłębienie znajomości pojęć literaturoznawczych, z uwzględnieniem ich interdyscyplinarności i znaczenia we współczesnych procedurach interpretacyjnych

- pozyskanie wiedzy o związkach doktryn literackich z koncepcjami filozoficznymi i estetycznymi

- kształtowanie umiejętności rozpoznawania w tekstach źródłowych i interpretowania refleksji teoretyczno- i metaliterackiej

- kształtowanie umiejętności przygotowania samodzielnych wypowiedzi, odwołujących się do świadomości metaliterackiej omawianych epok

I rok

3

Wykład przedstawia ewolucję najważniejszych europejskich doktryn literackich od starożytności greckiej do końca XIX w. w kontekście idei filozoficznych i estetycznych.

Treści kształcenia:

Przedmiot zainteresowań HDL do k. XIX w. (jako prolegomenów do MBL) i jej miejsce wśród dziedzin nauki o literaturze oraz w filozofii nauki i wobec estetyki.

Kształtowanie się refleksji o twórczości słownej, o poezji i wymowie, ich istocie i zadaniach.

Rozwój pojęcia literatury piękniej na tle pojęć o pięknie i sztuce od antyku greckiego przez narodziny estetyki w XVIII w. do przełomu antypozytywistycznego.

Zaczątki i rozwój autotelicznej teorii literatury w kontekście krytyki literatury, rozmaite formy wypowiedzi metaliterackich.

Dzieje retoryki do XVIII w. jako systemu refleksji antropologiczno-komunikacyjnej i teorii prozy.

Zależność refleksji teoretycznej od praktyki nauczania i uprawiania literatury w różnych epokach i nurtach ideowo-estetycznych (accessus ad auctores, poetriae, wiedza a ćwiczenie, reguły, normatywizm, doktryna klasycystyczna).

Literatura a rzeczywistość (mimesis, fikcja, prawdopodobieństwo, alegoria). Literatura jako działanie twórcze (imitatio i aemulatio, kreacja, ingenium, imaginacja, konceptyzm). Literatura i jej oddziaływanie (przyjemność estetyczna, katharsis, decorum, iluzja).Osąd dzieła literackiego (władze i kryteria, gust i czucie).

Konsekwencje przełomu romantycznego dla refleksji o literaturze: określenia celu sztuki, koncepcje języka poetyckiego, wybrane aspekty polemiki z klasycyzmem.

Teorie literackie romantyków jenajskich oraz ich recepcja w wieku XIX (np. Kierkegaard i Hegel) i XX (np. Finlay, Miller, de Man).

Od biografizmu i genetyzmu do kulturowej teorii literatury (m.in. filozofia sztuki H. Taine’a) oraz krytyka pozytywistycznej teorii sztuki literackiej (Dilthey, Nietzsche).

1. W. Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1976 i/lub idem, Droga przez estetykę. Warszawa 1972

2. E. Sarnowska-Temeriusz, Przeszłość poetyki. Od Platona do Giambattisty Vica. Warszawa 1995

3. T. Michałowska, Średniowieczna teoria literatury w Polsce, Wrocław 2007

4. J. Z. Lichański, Retoryka od średniowiecza do baroku. Warszawa 1992 i/lub idem, Retoryka. Od renesansu do współczesności, Warszawa 2000, i/lub M. Korolko, Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1990 i nast.; i/lub M. Meyer, M.M. Carrilho, B. Timmermans. Historia retoryki od Greków do dziś , przeł. Z. Baran, Warszawa 2010 i/lub J.Ziomek, Retoryka opisowa, Wrocław 1990 i nast.

5. S. Pietraszko, Doktryna literacka polskiego klasycyzmu. Wrocław 1966 i/lub Z. Rejman, Świadomość literacka polskiego oświecenia, Warszawa 2005

6. M.H. Abrams, Zwierciadło i lampa. Romantyczna teoria poezji a tradycja krytycznoliteracka, przeł. M.B. Fedewicz, Gdańsk 2003.

7. M. Stanisz, Wczesnoromantyczne spory o poezję, Kraków 1998.

8.K. Löwith, Od Hegla do Nietzschego. Rewolucyjny przełom w myśli XIX wieku, przeł. S. Gromadzki, Warszawa 2001.

Szczegółową listę lektur, zwłaszcza zalecane antologie i edycje źródeł, podają prowadzący zajęcia.

Materiały dostępne w bibliotece Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej oraz innych humanistycznych i akademickich.

Po zakończeniu przedmiotu i potwierdzeniu osiągnięcia efektów kształcenia student potrafi:

- scharakteryzować najważniejsze doktryny literackie do końca XIX wieku i określić ich wzajemne relacje (zależności, wpływy, powiązania)

- dokonać analizy źródłowego tekstu metaliterackiego oraz uzasadnić własną hipotezę interpretacyjną (z użyciem właściwej terminologii i odwołaniami do literatury przedmiotu)

- zauważyć i opisać zależność doktryn literackich od zmian w systemie idej filozoficznych, a szczególnie estetycznych

- interpretować rozproszone założenia i twierdzenia metaliterackie w relacji do odpowiednich doktryn estetycznoliterackich

- dostrzec i wskazać związki między doktrynami estetycznoliterackimi a praktyką krytycznoliteracką i twórczą wybranych pisarzy (do k. XIX stulecia)

- wyprowadzać wybrane pojęcia współczesnej nauki o literaturze z ich genetycznego zaplecza w dawnych doktrynach literackich

- czytać ze zrozumieniem prace naukowe z zakresu HDL i odnieść się krytycznie do ich głównych tez

- kategoryzować typy wypowiedzi zawierających treści metaliterackie lub wykład doktryn literackich

- wykorzystywać znajomość pojęć dyskursu metaliterackiego i dynamiki ich rozwoju w formułowaniu hipotez oraz argumentów i rozwiązywaniu problemów badawczych

Metody oceniania stopnia osiągnięcia założonego efektu kształcenia:

- ocena aktywności w części ćwiczeniowej zajęć (w tym ćwiczeń pisemnych)

- egzamin pisemny.

Kryteria oceniania:

- merytoryczna ocena poziomu wiedzy

- ocena umiejętności formułowania zwartej pisemnej wypowiedzi problemowej lub analityczno-interpretacyjnej.