Gramatyka opisowa języka polskiego

studia podyplomowe nauczania języka polskiego jako obcego

- zaznajomienie słuchaczy z modelem opisu systemu gramatycznego współczesnego języka polskiego;

- wskazanie cech charakterystycznych dla systemu gramatycznego języka polskiego jako języka fleksyjnego (na poziomie morfologicznym i syntaktycznym);

- ukazanie systemu gramatycznego współczesnego języka polskiego jako systemu wzajemnie motywujących się relacji o charakterze formalno-semantycznym, które służą efektywności komunikacyjnej w języku polskim;

- wykształcenie umiejętności poprawnego posługiwania się terminologią lingwistyczną;

- wykształcenie umiejętności lingwistycznej interpretacji (na poziomie morfologicznym i syntaktycznym) tekstów współczesnej polszczyzny;

- rozwinięcie umiejętności integrowania wiedzy teoretycznej o języku z praktycznym użyciem form gramatycznych;

- zdobycie wiedzy o podstawowych współczesnych metodologiach badań językoznawczych;

- kształtowanie świadomości językowej wspomagającej komunikację międzykulturową i międzyludzką.

wiedza o języku (poziom szkoły średniej)

biblioteki naukowe

wykład, lektura indywidualna, dyskusja w grupie, praca zespołowa

suma godzin 54

ETCS 2

Wprowadzenie do nauki o języku - język jako system znaków, podstawowe działy i dyscypliny językoznawstwa polonistycznego, miejsce systemu morfologicznego (fleksyjnego i słowotwórczego) oraz syntaktycznego w strukturze języka polskiego jako języka typologicznie fleksyjnego.

System morfologiczny języka polskiego, zasady morfologicznej segmentacji tekstów, podstawowe pojęcia z zakresu morfologii (morfem, morf, allomorfy, morfem główny i morfemy poboczne [z uwzględnieniem różnych kryteriów klasyfikacji], problem morfemów formacjotwórczych), kategorie morfologiczne poszczególnych części mowy.

Funkcjonalna klasyfikacja wyrazów (części mowy) – problemy teoretyczne i praktyczne: wielość kryteriów klasyfikacji, zjawisko konwersji (substantywizacja, adiektywizacja, numeralizacja, uprzyimkowienie przysłówków).

Podstawowe pojęcia z zakresu słowotwórstwa synchronicznego - temat i formant słowotwórczy, rodzaje i funkcje formantów, typy derywatów, rodzaje derywacji, derywaty właściwe, nieregularne semantycznie i asocjacyjne, motywacja wzajemna, wielomotywacyjność, kategoria i typ słowotwórczy, produktywność formantów (i jej zanik) we współczesnym języku polskim.

Podstawowe zagadnienia z zakresu słowotwórstwa gniazdowego i paradygmatycznego w kontekście ich przydatności w glottodydaktyce, analogia w słowotwórstwie, neologizmy i okazjonalizmy słowotwórcze; paradygmat konkretny i modelowy.

Podstawowe pojęcia z zakresu fleksji polskiej: temat fleksyjny, końcówka fleksyjna, fleksja wewnętrzna, paradygmat fleksyjny, synkretyzm form fleksyjnych, formy supletywne, kryteria repartycji końcówek fleksyjnych, końcówki równoległe, fleksyjne formy aglutynacyjne, leksemy defektywne.

Rodzaj naturalny i gramatyczny, charakterystyka deklinacji odmiennych części mowy z uwzględnieniem morfologicznych wykładników rodzaju gramatycznego.

Koniugacja polska i jej kategorie fleksyjne, temat fleksyjny czasownika – temat czasu teraźniejszego główny i poboczny, temat czasu przeszłego, podział czasowników na koniugacje; imiesłowy, problem tzw. par aspektowych, relacja semantyczna między czasownikiem niedokonanym i dokonanym; czasowniki przechodnie i nieprzechodnie i ich funkcje składniowe.

Zagadnienia składni polskiej (ujęcie tradycyjne): korelacja form fleksyjnych z funkcją syntaktyczną; związek zgody, związek rządu, związek przynależności; parataksa i hipotaksa, części zdania, typy zdań współrzędnie i podrzędnie złożonych; rekcja polskiego czasownika; składnia zdania zaprzeczonego; łączliwość polskich przyimków i jej wpływ na ich wartość semantyczną.

Składnia semantyczna w kontekście jej przydatności w glottodydaktyce – akomodacja i konotacja składniowa, właściwości konotacyjne poszczególnych części mowy i ich wpływ na realizowane w komunikacji schematy składniowe, reguły składniowe. Podstawowe zagadnienia z zakresu lingwistyki tekstu – kohezja i koherencja, organizacja tekstu.

M. Bańko, Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa 2002

I. Bobrowski, Zaproszenie do językoznawstwa, Kraków 1998

P. Bąk, Gramatyka języka polskiego. Zarys popularny. Warszawa 1993 lub Warszawa 2007

Encyklopedia języka polskiego, red. S. Urbańczyk, Wrocław 1991

R. Grzegorczykowa, Wstęp do językoznawstwa, Warszawa 2007

R. Grzegorczykowa, Wykłady z polskiej składni, Warszawa 1996

H. Jadacka, Kultura języka polskiego: fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa 2007

A. Nagórko, Zarys gramatyki polskiej (ze słowotwórstwem), Warszawa 2002 (i późniejsze)

J. Strutyński, Gramatyka polska, Kraków 1997.

H. Wróbel, Gramatyka języka polskiego, Kraków 2001

wykorzystać wiedzę o języku jako systemie oraz języku jako narzędziu komunikacji, zna i właściwie stosuje terminologię związaną ze współczesną polską gramatyką

wykorzystywać w toku nauczania języka polskiego jako obcego znajomość systemu morfologicznego i syntaktycznego języka polskiego, czyli wzajemnie motywujących się relacji o charakterze formalno-semantycznym służących efektywności komunikacyjnej

wyjaśnić miejsce wiedzy o systemie morfologicznym i syntaktycznym współczesnego języka polskiego w strukturze języka polskiego jako języka typologicznie fleksyjnego z uwzględnieniem kontekstu komunikacyjnego i glottodydaktycznego

czytać ze zrozumieniem opracowania teoretyczne i podręcznikowe z zakresu językoznawstwa morfologicznego i syntaktycznego współczesnego języka polskiego oraz krytycznie oceniać ich przydatność w nauczaniu języka polskiego jako obcego, potrafi prawidłowo posługiwać się podstawowymi pojęciami i terminami z tego zakresu wiedzy o języku

dokonać lingwistycznej analizy współczesnego tekstu w języku polskim na poziomie morfologicznym i syntaktycznym

czynnie uczestniczyć w zespołowym rozwiązywaniu problemów z zakresu lingwistycznej interpretacji współczesnych tekstów polskich na poziomie morfologicznym i syntaktycznym

sprawność w zakresie lingwistycznej analizy współczesnego tekstu w języku polskim na poziomie morfologicznym i syntaktycznym, polegająca na umiejętnym formułowaniu i interpretacji problemów z wykorzystaniem terminologii naukowej;

ocena z testu końcowego