Fonetyka artykulacyjna z fonologią - spec. logopedyczna

obowiązkowe

filologia polska

I stopień

Cele modułu kształcenia:

- zapoznanie słuchaczy z podstawową terminologią z zakresu fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego oraz możliwościami wykorzystania tych dziedzin nauki w logopedii,

- uświadomienie studentom budowy narządów mowy i ich funkcji w trakcie artykulacji,

- charakterystyka samogłosek i spółgłosek we współczesnym języku polskim w izolacji oraz ich przekształceń w mowie spontanicznej,

- zapoznanie studentów z normą fonetyczną współczesnej polszczyzny,

- zrozumienie przez studentów roli cech suprasegmentalnych w komunikacji ustnej,

- wyjaśnienie studentom zasad transkrypcji fonetycznej w alfabecie międzynarodowym i utrwalenie (doskonalenie) umiejętności odzwierciedlania artykulacji przy zastosowaniu alfabetu slawistycznego,

- zdobycie przez studentów wiedzy dotyczącej najważniejszych procesów i reguł fonologicznych oraz współczesnego systemu fonologicznego,

- rozwinięcie umiejętności poprawnego wypowiadania się w mowie w języku polskim.

I rok

Podstawowa wiedza z zakresu gramatyki współczesnego języka polskiego.

Elementy wykładu z prezentacją multimedialną, metoda warsztatowa, dyskusja, metoda problemowa.

3

Przedmiot zapoznaje studenta ze szczegółową wiedzą (znacznie wykraczającą poza materiał realizowany w ramach zajęć kursowych z fonetyki na przedmiocie Nauka o współczesnym języku polskim) z zakresu polskiej fonetyki i systemu fonologicznego języka polskiego.

Treści programowe dla przedmiotu:

- fonetyka jako dyscyplina językoznawcza i nauka stosowana – jej znaczenie w logopedii,

- budowa, ruchy i funkcje narządów mowy,

- system wokaliczny współczesnego języka polskiego; problem samogłosek nosowych,

- system konsonantyczny współczesnego języka polskiego,

- koartykulacja i asymilacje; podstawowe zasady dystrybucyjne polskiej fonetyki,

- norma wymawianiowa współczesnej polszczyzny,

- fonetyka suprasegmentalna,

- fonetyczna reprezentacja współczesnych tekstów polskich,

- przedmiot badań fonologii; fonologia a inne poziomy języka; najważniejsze procesy i reguły fonologiczne,

- system fonologiczny współczesnej polszczyzny; zapis fonologiczny tekstów mówionych; znaczenie fonologii w logopedii.

Zalecana literatura:

L. Dukiewicz, I. Sawicka, Fonetyka i fonologia, Kraków 1995 [z serii: Gramatyka współczesnego języka polskiego, red. S. Urbańczyk].

B. Dunaj, Zasady poprawnej wymowy polskiej, „Język Polski” 2006, z. 3, s. 161-172.

H. Jadacka, Współczesne błędy wymawianiowe, „Poradnik Językowy” 2006, z. 10, s. 47-52.

B. Karczmarczuk, Wymowa polska z ćwiczeniami, Lublin 2012.

L. Madelska, M. Witaszek-Samborska, Zapis fonetyczny. Zbiór ćwiczeń, wyd. VII popr. i uzup., Poznań 2015.

A. Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa 2005 [rozdziały dotyczące normy językowej].

D. Ostaszewska, J. Tambor, Podstawowe wiadomości z fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego, Katowice 1999.

Rentgenogramy, palatogramy, labiogramy [płyta CD firmy Komlogo].

J. Szpyra-Kozłowska, Wprowadzenie do współczesnej fonologii, Lublin 2002.

B. Wierzchowska, Budowa i funkcjonowanie narządów mowy [p. 1-10], w: tejże, Wymowa polska, Wrocław 1979, s. 20-43.

M. Wiśniewski, Zarys fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego, Toruń 2000.

Po zakończeniu przedmiotu (modułu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka potrafi:

- właściwie stosować terminologię związaną ze współczesną polską fonetyką oraz fonologią,

- znać budowę narządów mowy, rozumieć ich ruchy i funkcje w wytwarzaniu dźwięków mowy,

- poprawnie charakteryzować samogłoski oraz spółgłoski we współczesnym języku polskim (szczególnie pod względem artykulacyjnym),

- posługiwać się transkrypcją fonetyczną (zarówno w slawistycznym, jak też międzynarodowym alfabecie fonetycznym),

- znać i umieć stosować w praktyce normę fonetyczną współczesnej polszczyzny,

- właściwie rozpoznać i opisać zjawiska z zakresu koartykulacji oraz fonetyki suprasegmentalnej,

- scharakteryzować system fonologiczny języka polskiego oraz najważniejsze procesy i reguły fonologiczne; zapisać fonologicznie tekst mówiony,

- właściwie wykorzystać opracowania naukowe podczas zajęć oraz w pracy własnej.

Skala ocen:

bardzo dobry (bdb; 5,0): bardzo dobra znajomość ogólnych i szczegółowych zagadnień z zakresu fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego, bardzo dobra umiejętność posługiwania się transkrypcją fonetyczną i fonologiczną.

dobry plus (+db; 4,5): jak wyżej, z niewielkimi niedociągnięciami.

dobry (db; 4,0): dobra znajomość ogólnych i szczegółowych zagadnień z zakresu fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego, dobra umiejętność posługiwania się transkrypcją fonetyczną i fonologiczną.

dostateczny plus (+dst; 3,5): słaba znajomość ogólnych i szczegółowych zagadnień z zakresu fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego, słaba umiejętność posługiwania się transkrypcją fonetyczną i fonologiczną.

dostateczny (dst; 3,0): znaczne braki w podstawowej wiedzy z zakresu omawianych zagadnień; liczne błędy w transkrypcji fonetycznej i fonologicznej.

niedostateczny (ndst; 2,0): brak znajomości omawianych zagadnień i nabycia nowych umiejętności.

Kryteria oceniania:

- egzamin ustny,

- pisemna praca zaliczeniowa,

- poziom wykazywanej wiedzy z zakresu objętego programem zajęć,

- poziom aktywności w trakcie zajęć,

- obecność na zajęciach (dopuszczalne jest nieusprawiedliwiona nieobecność na jednych zajęciach).

tak (80 h)