Diagnoza i terapia jąkania - spec. logopedyczna

obowiązkowe

filologia polska

II stopień

Cele modułu kształcenia: przekazanie studentom wiedzy dotyczącej teorii zaburzeń płynności mowy (etiologii, symptomów, definicji pojęć podstawowych) oraz wykształcenie praktycznych umiejętności w zakresie diagnozy i terapii jąkania oraz rozwojowej niepłynności mowy (RNM) i giełkotu.

II rok

Student powinien posiadać przygotowanie psychologiczne, to znaczy znać:

- prawidłowości rozwoju dziecka zarówno w sferze motorycznej, jak i poznawczej, emocjonalnej, społecznej, moralnej i rozwoju jego osobowości,

- podstawowe zaburzenia rozwoju psychoruchowego dziecka,

- podstawy anatomii, neuropsychologii, fonetyki i audiofonologii,

oraz posiadać wiedzę na temat roli rodziców w procesie terapeutycznym osoby jąkającej się.

Platforma Moodle - kursy WFPiK: http://maius89.maius.amu.edu.pl/~moodleifp/course/index.php?categoryid=10.

Wykład, lektura indywidualna, dyskusja w grupie, praca w grupie, praca indywidualna.

3

Celem przedmiotu jest przekazanie studentom wiedzy dotyczącej teorii zaburzeń płynności mowy (etiologii, symptomów, definicji pojęć podstawowych) oraz wykształcenie praktycznych umiejętności w zakresie diagnozy jąkania, giełkotu i rozwojowej niepłynności mowy (RNM), a także podstaw terapii osób, u których występują zaburzenia płynności mowy. Student będzie posiadać wiedzę na temat objawów zaburzeń płynności mowy w przypadku jąkania, RNM i giełkotu. Będzie potrafił wskazać mechanizmy powstawania zaburzeń płynności mowy oraz będzie w stanie zaproponować stosowne procedury logopedyczne w przypadku giełkotu, jąkania i RNM. Celem warsztatów jest także ukazanie wybranych pomocy pedagogicznych i terapeutycznych (m.in. Adamczyka, Chęćka, van Ripera, Tarnowskiego). Zajęcia mają przygotować studentów do przeprowadzenia terapii jąkania z zastosowaniem poznanych metod i technik terapeutycznych.

Treści programowe dla przedmiotu:

1. Przypomnienie wiadomości: klasyczne podejście do etiologii jąkania. Definicje jąkania. Objawy jąkania. Przyczyny powstawania objawów jąkania.

2. Mechanizm powstawania jąkania jako zaburzenia wielowymiarowego, wieloczynnikowe zaburzenie komunikacyjne: Charles Van Riper, Tomasz Zalewski, Aleksandra Mitrynowicz-Modrzejewska, Leon Kaczmarek, Mieczysław Chęciek, Tomasz Woźniak, Zbigniew Tarkowski, Katarzyna Węsierska i Barbara Jeziorczak.

3. Uczenie się symptomów jąkania. Warunki konieczne do powstania i utrwalenia się objawów jąkania. Góra lodowa Josepha Sheehan.

4. Predyspozycje do jąkania. Czynniki wyzwalające jąkanie, komponent neurofizjologiczny. Strach i trema w jąkaniu. Lęk wtórny w jąkaniu.

5. Terapia jąkania:

1) Mowa: "żółwikowa", "samolocikowa", "autobusikowa":

- rytmizacja mówienia,

- delikatny start na spółgłoski,

- przedłużona wymowa samogłosek, spowalnianie tempa mówienia,

- metody regulacji oddychania,

- wsparcie gestem,

- terapeutyczne wykorzystanie warunkowania instrumentalnego,

- nauka mówienia w stanie relaksu.

2) Ćwiczenia relaksacyjne, afirmacje, program R. Borowieckiej: "Równowaga i słuch", bajkoterapia, mindfulness, arteterapia, sensoplastyka, logorytmika, metody oddechowe.

6. Kiddy CAT. Test do badania postaw związanych z komunikowaniem się jąkających się dzieci w wieku przedszkolnym.

7. DJ - diagnoza jąkania u dzieci w wieku szkolnym.

8. Praktyczna interwencja w jąkaniu wczesnodziecięcym - podejście interakcyjne rodzic-dziecko - PALIN PCI.

9. Próba sylabowa do oceny niepłynności mówienia.

10. Ocena logofobii.

11. Kwestionariusz Cooperów Oceny Jąkania.

12. Terapia osób jąkających się przy pomocy echokorektora i cyfrowego korektora mowy.

13. Program: Carl W. Dell Jr.

14. Program M. Chęćka.

15. Program K. Węsierskiej.

16. Program Z. Tarkowskiego.

17. Program K. Szamburskiego.

18. Program: Malcolm Fraser.

19. Terapia jąkania wg Ch. Van Ripera.

20. Grupa wsparcia, grupy samopomocowe - KLUBY J, turnusy rehabilitacyjne dla osób jąkających się.

21. Rola rodziców w procesie terapeutycznym osób jąkających się.

Zalecana literatura:

B. Adamczyk, Terapia jąkania metodą „Echo”, w: Diagnoza i terapia zaburzeń mowy, red. T. Gałkowski, Z. Tarkowski, T. Zalewski. Wyd. UMCS, Lublin, 1993, s. 141-145.

R. Byrne, Pomówmy o zacinaniu, PZWL, Warszawa 1989.

M. Chęciek, Etapy w zmodyfikowanym programie psychofizjologicznej terapii jąkających się, „Logopedia", z. 24, s. 41-60.

M. Chęciek, Kwestionariusz Cooperów Oceny Jąkania, Lublin 1993.

Chęciek M., Jąkanie. Diagnoza – terapia – program, Kraków 2007.

K.A. Chmela, N. Reardon, Jak skutecznie pracować nad postawami i emocjami w terapii jąkania, tłum. M. Kądzioła, M. Węsierska, Wydawnictwo Centrum Logopedyczne, Katowice 2014.

E. de Geus, Czasami po prostu się jąkam. Książka dla dzieci w wieku od 7 do 12 lat, Wydawnictwo Centrum Logopedyczne, Katowice 2013.

Głos odzyskany. Poradnik dla rodziców dzieci jąkających się, red. D. Holte, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2016.

Zaburzenia płynności mowy, Logopedia XXI wieku, red. Węsierska K./współpraca K. Gaweł, wyd. Harmonia, 2018.

B. Guitar, T.J. Peters, Dobór metod terapii jąkania. Przewodnik dla logopedów, Wydawnictwo Centrum Logopedyczne, Katowice 2014.

B. Guitar, E.B. Conture, Dziecko, które się jąka. informacje dla pediatry, Wydawnictwo Centrum Logopedyczne, Katowice 2012.

M. Janeczko, H. Lewandowska, Terapia jąkania prowadzona metodą kompleksową, w: Materiały dydaktyczne dla logopedów, red. J. Wójtowiczowa, wyd. UW, Warszawa 1987, s. 9-54.

Jąkanie – eksperci radzą. Z doświadczeń własnych i zawodowych 28 specjalistów, red. S.B. Hood S.B., tłum. K. Gaweł, K. Węsierska, Wydawnictwo Centrum Logopedyczne, Katowice 2015.

L. Kaczmarek, Rewalidacja dzieci i młodzieży z zaburzeniami mowy, w: Pedagogika rewalidacyjna, red. A. Hulek, Warszawa 1981.

E. Kelman, A. Nicholas, Praktyczna interwencja w jąkaniu wczesnodziecięcym, Wydawnictwo Harmonia Universalis, Gdańsk 2013.

W. Kostecka, Giełkot. Studium przypadku, Lublin 2006.

W. Kostecka, Zintegrowany program terapii osób jąkających się, Lublin 2004, 2006.

M. Król-Fijewska, Stanowczo, łagodnie, bez lęku, INTRA, Warszawa 1992.

Z.M. Kurkowski, Próba sylabowa do oceny niepłynności mówienia, Warszawa 2003.

A. Mitrinowicz, Jąkanie. Przyczyny i leczenie, Warszawa 1952.

A. Mitrinowicz-Modrzejewska, Fizjologia i patologia głosu, słuchu i mowy, Warszawa1963.

M. Smul, Z. Tarkowski, Giełkot, Warszawa 1988.

K. Szamburski, Analiza patomechanizmu powstawania jąkania a program terapii, „Logopedia", nr 26, PTL, Lublin 1999.

K. Szamburski, Jąkanie – przyczyna czy skutek zaburzeń emocjonalnych? Konsekwencje dla terapii, w: Postępy psychoterapii, t. III, red. L. Gapik, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań 2000.

K. Szamburski, Nerwica jąkania – inny sposób spojrzenia na problem niepłynności mówienia, „Logopedia", nr 23, PTL, Lublin 1996.

P. Schneider, Moje dziecko się jąka. Co mogę zrobić? Poradnik dla rodziców i opiekunów dzieci jąkających się, Wydawnictwo Centrum Logopedyczne, Katowice 2017.

L. Scottt, C. Guitar, Jak mówić w szkole o jąkaniu? Podręcznik dla nauczycieli i logopedów, Wydawnictwo Centrum Logopedyczne, Katowice 2012.

E. Szeląg, Neuropsychologiczne podłoże jąkania – przegląd badań empirycznych nad asymetrią funkcjonalną mózgu, „Kosmos”, nr 44, s. 199-214.

Z. Tarkowski, Jąkanie. Zagadnienia etiologii, diagnozy, terapii i prognozy, Wyd. ZSL, Warszawa 1987.

K. Węsierska, B. Jeziorczak, Diagnoza jąkania u dzieci w wieku przedszkolnym, Komlogo, Katowice 2016.

Z. Tarkowski, Jąkanie, PWN, Warszawa, 1999, s. 35-47, 168-221.

K. Węsierska, Opieka logopedyczna w przedszkolu. Profilaktyka – diagnoza – terapia, Wydawnictwo Edukacyjne Akapit, Toruń 2013.

K. Węsierska, B. Jeziorczak, Czy moje dziecko się jąka? Przewodnik dla rodziców małych dzieci, które mają problem z płynnym mówieniem, Wydawnictwo Centrum Logopedyczne, Katowice 2011.

Zaburzenia płynności mowy – teoria i praktyka, tom 1, red. K. Węsierska, Komlogo – Uniwersytet Śląski, Katowice 2015.

T. Woźniak, Standard postępowania logopedycznego w przypadku jąkania, „Logopedia”, t. 37, 2008, s. 217-226.

M. Vanryckeghen, G.J. Brutten, Kiddy CAT. Test do badania postaw związanych z komunikowaniem się jąkających się dzieci w wieku przedszkolnym, wyd. Harmonia Universalis, Gdańsk 2015.

Życie z zacięciem. Integralny przewodnik po jąkaniu, red. L. Jankowska-Szafarska, B. Suligowska, R. Kara, Kupiec K. Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2017.

Po zakończeniu przedmiotu (modułu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka potrafi:

- diagnozować niepłynności mówienia,

- przedstawić definicje jąkania, przyczyny powstawania i objawy jąkania,

- wykorzystać w praktyce poznane teorie dotyczące jąkania,

- przeprowadzić diagnozę i terapię osób jąkających się przy użyciu odpowiednich metod i narzędzi,

- scharakteryzować wybrane metody i programy terapeutyczne oraz zastosować je w praktyce.

Skala ocen:

bardzo dobry (bdb; 5,0): słuchacz potrafi bardzo dobrze wykorzystać wiedzę z zakresu zajęć i przeczytanych opracowań, sprawnie wyszukuje potrzebne materiały i literaturę, umie dokonać ich selekcji, potrafi zaproponować odpowiednią terapię i tworzyć własne materiały, które służą temu celowi, posługuje się właściwą terminologią.

dobry plus (+db; 4,5): jak wyżej, z nieznacznymi niedociągnięciami, zwłaszcza w zakresie praktycznych umiejętności poprawnego tworzenia zadań do konspektu lub właściwego doboru zadań do terapii jąkania.

dobry (db; 4,0): słuchacz potrafi dobrze wykorzystać wiedzę z zakresu zajęć i przeczytanych opracowań, dość sprawnie wyszukuje potrzebne materiały i literaturę, ale wykazuje mniejszą umiejętność dokonywania ich selekcji, nie zawsze potrafi zaproponować odpowiednie rozwiązania i tworzyć własne materiały, które służą temu celowi, wykazuje nieznaczne uchybienia w posługiwaniu się właściwą terminologią.

dostateczny plus (+dst; 3,5): słuchacz potrafi w sposób zadowalający wykorzystać wiedzę z zakresu zajęć i przeczytanych opracowań, niezbyt sprawnie wyszukuje potrzebne materiały i literaturę, wykazuje znaczną nieumiejętność dokonywania ich selekcji, nie zawsze potrafi zaproponować odpowiednie rozwiązania i tworzyć własne materiały, które służą temu celowi, wykazuje uchybienia w posługiwaniu się właściwą terminologią.

dostateczny (dst; 3,0): słuchacz potrafi w sposób zadowalający wykorzystać wiedzę z zakresu zajęć, jednak w mniejszym stopniu

z przeczytanych opracowań, niezbyt sprawnie wyszukuje potrzebne materiały i literaturę, wykazuje znaczną nieumiejętność dokonywania ich selekcji, potrafi zadowalająco zaproponować odpowiednie rozwiązania i tworzyć własne materiały, które służą temu celowi, wykazuje spore uchybienia w posługiwaniu się właściwą terminologią.

niedostateczny (ndst; 2,0): słuchacz nie potrafi w sposób zadowalający wykorzystać wiedzy z zakresu zajęć i przeczytanych opracowań, nie umie sprawnie wyszukiwać potrzebnych materiałów i literatury, wykazuje ogromną nieumiejętność dokonywania ich selekcji, nie potrafi zadowalająco zaproponować odpowiednich rozwiązań i tworzyć własnych materiałów, które służyłyby temu celowi, nie umie posługiwać się właściwą terminologią.

Kryteria oceniania:

- obecność i aktywność na zajęciach (udział w dyskusji i w pracy zespołowej),

- przygotowanie teoretyczne,

- wartość merytoryczna samodzielnie przygotowanego konspektu oraz zaproponowanych do niego zadań,

- egzamin ustny.