Diagnoza i terapia dyslalii - spec. logopedyczna

obowiązkowe

Filologia Polska, specjalność logopedyczna

I stopień

Cele modułu kształcenia:

- zaznajomienie słuchaczy z najważniejszymi klasyfikacjami zaburzeń mowy i języka, w tym artykulacji,

- zapoznanie studentów z terminologią z obszaru dyslalii,

- określenie przyczyn konkretnych wad wymowy,

- przedstawienie szczegółowej charakterystyki poszczególnych wad wymowy,

- zaznajomienie studentów ze standardami w postępowaniu diagnostycznym i terapeutycznym z pacjentami z obszaru dyslalii,

- umożliwienie uczestnikom ćwiczeń bezpośredniego kontaktu z pacjentami, u których występują różne wady wymowy,

- zapoznanie studentów z technikami wywoływania głosek,

- zaprezentowanie sposobów utrwalania i automatyzowania u pacjentów prawidłowej artykulacji,

- wskazanie kolejnych etapów pracy korekcyjnej.

II rok

Wiedza o zjawiskach fonetycznych i systemie fonologicznym języka polskiego, podstawy wiedzy z zakresu diagnozy logopedycznej oraz zaburzeń mowy i języka.

Platforma Moodle WFPiK: http://maius89.maius.amu.edu.pl/~moodleifp/course/index.php?categoryid=10

Wykład i ćwiczenia, praktyczne warsztaty, podczas których studenci poznają konkretne metody i techniki wykorzystywane w terapii logopedycznej wad wymowy.

3

Treści programowe dla przedmiotu:

1. Informacje wstępne o przedmiocie:

- omówienie celów i efektów kształcenia w ramach przedmiotu,

- szczegółowe przedstawienie treści programowych,

- zaprezentowanie literatury przedmiotu,

- omówienie warunków zaliczenia i egzaminu.

2. Klasyfikacje zaburzeń mowy i języka:

- pojęcie zaburzeń mowy i języka,

- omówienie najbardziej znanych podziałów zaburzeń mowy i języka wg L. Kaczmarka, I. Styczek, S. Grabiasa,

- miejsce zaburzeń artykulacji wśród zaburzeń mowy i języka.

3. Pojęcie dyslalii i najważniejsze podziały w obrębie zaburzeń artykulacji:

- znaczenie i etymologia terminu dyslalia,

- wada wymowy a błąd wymowy,

- ilościowe klasyfikacje zaburzeń artykulacji – L. Kaczmarek, A. Pruszewicz,

- jakościowe klasyfikacje zaburzeń artykulacji – I. Styczek, S. Grabias, J. Kania, B. Ostapiuk.

4. Szczegółowa charakterystyka wybranych klasyfikacji wad wymowy:

- wyjaśnienie i uporządkowanie podstawowych pojęć z zakresu zaburzeń artykulacji: paralalia – substytucja, mogilalia – elizja, dyslalia właściwa – deformacja, zaburzenia paradygmatyczne i syntagmatyczne, uproszczenia, metatezy i epentezy,

- ćwiczenia na materiale praktycznym – szczegółowa charakterystyka występujących w nim zaburzeń artykulacji zarówno na poziomie paradygmatycznym, jak też syntagmatycznym.

5. Diagnoza i terapia dyslalii:

- etiologia wad wymowy,

- praca indywidualna z dzieckiem z wadą wymowy.

6. Diagnostyka dyslalii:

- badanie sprawności narządów artykulacyjnych,

- badanie artykulacji – szczegółowe omówienie kilku kwestionariuszy do badania wymowy (G. Demel, G. Bilewicz i B. Zioło, I. Michalak-Widera, E. Krajna),

- badanie słuchu fonemowego (J. Gruba, E. Szeląg, A. Szymaszek),

- programowanie terapii dyslalii – etapy pracy korekcyjnej.

7. Metody i narzędzia terapii wad wymowy – wybór odpowiednich schematów postępowania:

- procedura, strategie i metody postępowania logopedycznego;

- etapy postępowania logopedycznego w przypadku dyslalii;

- metody stosowane w terapii dyslalii (metoda mechaniczna, m. wzrokowa, m. fonetyczna, m. słuchowa, m. usprawniania artykulatorów, m. wrażeń dotykowych i czucia skórnego, m. graficzna),

- zasady dydaktyczne w terapii logopedycznej.

8. Zaburzenia słuchu fonematycznego:

- definicje słuchu fonematycznego,

- etapy kształtowania się słuchu fonematycznego,

- wpływ i znaczenie słuchu fonematycznego na rozwój mowy,

- zaburzenia słuchu fonematycznego,

- terapia słuchu fonematycznego.

9. Sygmatyzm:

- pojęcie sygmatyzmu,

- rodzaje sygmatyzmu,

- przyczyny seplenienia i dzieci, sygmatyzm a połykanie,

- terapia sygmatyzmu – omówienie kolejnych etapów pracy korekcyjnej,

- propozycje ćwiczeń w terapii sygmatyzmu.

10. Kappacyzm i gammacyzm:

- czym jest kappacyzm i gammacyzm,

- przyczyny kappacyzmu i gammacyzmu i dzieci,

- terapia tego rodzaju zaburzeń artykulacji – omówienie kolejnych etapów pracy korekcyjnej,

- propozycje ćwiczeń w terapii kappacyzmu i gammacyzmu.

11. Rotacyzm:

- pojęcie rotacyzmu,

- przyczyny nieprawidłowej wymowy głoski [r],

- rodzaje rotacyzmu,

- terapia rotacyzmu – poszczególne etapy pracy korekcyjnej,

- propozycje ćwiczeń do terapii rotacyzmu.

12. Mowa bezdźwięczna:

- czym jest mowa bezdźwięczna?,

- przyczyny mowy bezdźwięcznej,

- omówienie kolejnych etapów pracy korekcyjnej,

- utrwalanie i automatyzacja spółgłosek dźwięcznych.

13. Inne zaburzenia artykulacji:

- betacyzm, lambdacyzm,

- deformacje i substytucje w zakresie samogłosek,

- zaburzenia syntagmatyczne (w obrębie struktury wyrazu).

Zalecana literatura:

D. Antos, G. Demel, I. Styczek, Jak usuwać seplenienie i inne wady wymowy, Warszawa 1978.

J. Cieszyńska, Metody wywoływania głosek, Kraków 2003.

Diagnoza logopedyczna, red. E. Czaplewska, S. Milewski, Sopot 2012.

A. Domagała, U. Mirecka, Słuch fonemowy. W kierunku kompetencji fonologicznej, „Logopedia” 2002, 32, s. 7-26.

S. Grabias, Logopedyczna klasyfikacja zaburzeń mowy, „Audiofonologia” 1994, 6, s. 67-22.

J. Gruba, Test do badania słuchu fonemowego, Gliwice 2012.

J.T. Kania, Szkice logopedyczne, Lublin 2001.

E. Krajna, 100-wyrazowy test artykulacyjny, Gliwice 2008.

Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki , t. 2: Zaburzenia komunikacji językowej u dzieci i osób dorosłych, red. T. Gałkowski,

G. Jastrzębowska, Opole 2003.

P. Łobacz, Polska fonologia dziecięca, Warszawa 1996.

B. Ostapiuk, Zaburzenia dźwiękowej realizacji fonemów języka polskiego – propozycja terminów i klasyfikacji, „Logopedia” 2000, 28, s. 123-144.

U.Z. Parol, Dziecko z niedokształceniem mowy, Warszawa 1997.

D. Pluta-Wojciechowska, Dyslalia – mity i rzeczywistość, w: Nowe podejście w diagnozie i terapii logopedycznej – Metoda Krakowska, red. J. Cieszyńska, Z. Orłowska-Popek, M. Kordeno, Kraków 2010, s. 65-83.

B. Rocławski, Słuch fonemowy i fonetyczny. Teoria i praktyka, Gdańsk 2003.

H. Rodak, Terapia dziecka z wadą wymowy, Warszawa 1994.

A. Sołtys-Chmielowicz, Zaburzenia artykulacji. Teoria i praktyka, Kraków 2008.

E. Stecko, Sprawdź jak mówię – karta badania logopedycznego z materiałami pomocniczymi, Warszawa 2009.

I. Styczek, Logopedia, Warszawa 1981.

I. Styczek, Badanie i kształtowanie słuchu fonematycznego (komentarz i tablice), Warszawa 1982.

E. Szeląg, Nowe metody terapii wyzwaniem dla logopedii XXI wieku, „Logopedia” 1999, 26, s. 215-225.

E. Szeląg, A. Szymaszek, Test do badania słuchu fonematycznego u dzieci i dorosłych, Gdańsk 2006.

Kryteria diagnostyczne według DSM-IV-TR, red. J. Wciórka, Wrocław 2010.

Zaburzenia mowy, red. S. Grabias, Lublin 2001.

T. Zaleski, Opóźnienia w rozwoju mowy, Warszawa 2002.

Po zakończeniu przedmiotu (modułu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka potrafi:

- omówić najbardziej znane klasyfikacje zaburzeń mowy i języka,

- określić przyczyny wad wymowy u dzieci i osób dorosłych,

- szczegółowo scharakteryzować różne typy wad wymowy,

- wskazać metody i narzędzia postępowania w diagnozie i terapii wad wymowy, a także dokładnie określić kolejne etapy pracy korekcyjnej,

- przedstawić techniki wywoływania konkretnych głosek z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb pacjenta,

- wskazać sposoby służące utrwaleniu prawidłowej wymowy poszczególnych głosek w mowie spontanicznej,

- przedstawić schemat postępowania logopedycznego dla konkretnego pacjenta – tzw. studium przypadku.

Skala ocen:

bardzo dobry (bdb; 5,0): bardzo dobra znajomość niezbędnej terminologii dotyczącej wad wymowy, a także wewnętrznych podziałów w obrębie tego rodzaju zaburzeń, bardzo dobra znajomość metod i technik służących korygowaniu i usprawnianiu konkretnych wad wymowy; wysoki poziom umiejętności w sprawnym ocenianiu zaburzeń artykulacji oraz planowaniu kolejnych etapów terapii; bardzo dobra wartość merytoryczna przedstawionego do oceny projektu.

dobry plus (+db; 4,5): bardzo dobra, z nieznacznymi niedociągnięciami, znajomość niezbędnej terminologii dotyczącej wad wymowy, a także wewnętrznych podziałów w obrębie tego rodzaju zaburzeń oraz metod i technik służących korygowaniu i usprawnianiu konkretnych wad wymowy; bardzo dobry poziom umiejętności w sprawnym ocenianiu zaburzeń artykulacji oraz planowaniu kolejnych etapów terapii; bardzo dobra, z nieznacznymi niedociągnięciami, wartość merytoryczna przedstawionego do oceny projektu.

dobry (db; 4,0): dobra, jednak niepozbawiona braków znajomość niezbędnej terminologii dotyczącej wad wymowy, a także wewnętrznych podziałów w obrębie tego rodzaju zaburzeń oraz metod i technik służących korygowaniu i usprawnianiu konkretnych wad wymowy; dobry poziom umiejętności w sprawnym ocenianiu zaburzeń artykulacji oraz planowaniu kolejnych etapów terapii; dobra wartość merytoryczna przedstawionego do oceny projektu.

dostateczny plus (+dst; 3,5): zadowalająca znajomość niezbędnej terminologii dotyczącej wad wymowy, a także wewnętrznych podziałów w obrębie tego rodzaju zaburzeń oraz metod i technik służących korygowaniu i usprawnianiu konkretnych wad wymowy; zadowalający poziom umiejętności w sprawnym ocenianiu zaburzeń artykulacji oraz planowaniu kolejnych etapów terapii; poprawna wartość merytoryczna przedstawionego do oceny projektu.

dostateczny (dst; 3,0): zadowalająca, choć odznaczająca się znacznymi brakami, znajomość niezbędnej terminologii dotyczącej wad wymowy, a także wewnętrznych podziałów w obrębie tego rodzaju zaburzeń oraz metod i technik służących korygowaniu i usprawnianiu konkretnych wad wymowy; niski poziom umiejętności w sprawnym ocenianiu zaburzeń artykulacji oraz planowaniu kolejnych etapów terapii; w dużym stopniu niezadowalająca wartość merytoryczna przedstawionego do oceny projektu.

niedostateczny (ndst; 2,0): niezadowalająca znajomość niezbędnej terminologii dotyczącej wad wymowy, a także wewnętrznych podziałów w obrębie tego rodzaju zaburzeń oraz metod i technik służących korygowaniu i usprawnianiu konkretnych wad wymowy; bardzo niski poziom umiejętności w sprawnym ocenianiu zaburzeń artykulacji oraz planowaniu kolejnych etapów terapii; bardzo niska wartość merytoryczna przedstawionego do oceny projektu.

Kryteria oceniania:

- znajomość niezbędnej terminologii dotyczącej wad wymowy, a także wewnętrznych podziałów w obrębie tego rodzaju zaburzeń,

- znajomość metod i technik służących korygowaniu i usprawnianiu konkretnych wad wymowy,

- umiejętność praktycznego wykorzystania wiedzy teoretycznej w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym,

- umiejętność sprawnego oceniania typu zaburzeń artykulacji oraz planowania kolejnych etapów terapii,

- wartość merytoryczna przygotowanego projektu,

- obecność na zajęciach,

- aktywność w czasie zajęć.

Tak - 80 h.