Diagnoza i terapia dyzartrii - spec. logopedyczna

obowiązkowe

filologia polska

II stopień

Cele modułu kształcenia:

- zapoznanie studentów z istotą zaburzeń dyzartrycznych i anartrycznych,

- zaznajomienie słuchaczy z etiologią i wewnętrznymi podziałami dyzartrii,

- charakterystyka zaburzeń artykulacji występujących w dyzartrii i anartrii i dzieci i osób dorosłych,

- zapoznanie studentów z technikami wykorzystywanymi w terapii logopedycznej dyzartrii i anartrii,

- wskazanie kolejnych etapów terapii w przypadku zaburzeń dyzartrycznych zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych.

I rok

Wiedza z zakresu zajęć realizowanych na pierwszym stopniu specjalności logopedycznej.

Wykład i ćwiczenia, indywidualne prezentacje studentów na wybrany temat.

3

Treści programowe dla przedmiotu:

1. Fizjologiczne podstawy mowy:

a) czynność mówienia,

b) układ oddechowy,

c) aparat fonacyjny,

d) aparat artykulacyjny,

e) elementy prozodyczne,

f) rola mózgu i móżdżku w tworzeniu wykonawczej funkcji języka.

2. Dyzartria – czym jest, jak się objawia?:

a) znaczenie terminu dyzartria,

b) zmiany dyzartryczne w obrazie mowy:

- zmiany fonetyczne,

- zmiany prozodyczne (zaburzenia fonacji, zaburzenia intonacji i akcentu, zaburzenia płynności wypowiedzi).

3. Rodzaje dyzartrii:

a) podział dyzartrii ze względu na umiejscowienie uszkodzeń,

b) podział dyzartrii ze względu na rodzaj występujących objawów.

4. Diagnoza dyzartrii:

a) narzędzia i metody wykorzystywane w diagnozie zaburzeń dyzartrycznych,

b) diagnoza różnicowa dyzartrii:

- dyzartria a afazja,

- dyzartria a apraksja języka,

- dyzartria a anartria,

- dyzartria a jąkanie,

- dyzartria a demencja.

c) badanie logopedyczne pacjenta z nabytymi zaburzeniami dyzartrycznymi:

- wstępna obserwacja chorego,

- badanie kliniczne artykulatorów: ocena wstępna siły mięśni artykulatorów, ocena wstępna napięcia mięśni, badanie i ocena sposobu wykonania prób ruchowych,

- badanie kliniczne możliwości oddechowo-fonacyjnych.

5. Dyzartria jako następstwo różnych chorób neurologicznych:

a) dyzartria w przebiegu choroby neuronu ruchowego (stwardnienie zanikowe boczne – SLA),

b) dyzartria w przebiegu choroby Parkinsona,

c) dyzartria w przebiegu choroby Huntingtona,

d) dyzartria w przebiegu dystonii krtaniowej,

e) dyzartria w przebiegu stwardnienia rozsianego – SM,

f) dyzartria w przebiegu ataksji rdzeniowo-móżdżkowej,

g) dyzartria w przebiegu postępującego porażenia nadjądrowego – PSP,

h) dyzartria w przebiegu zmian wieloukładowych.

6. Terapia pacjentów z dyzartrią:

a) ćwiczenia oddechowe,

b) ćwiczenia fonacyjne,

c) ćwiczenia artykulacyjne.

7. Rehabilitacja dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym – MPD:

a) MPD jako zespół zaburzeń,

b) cechy MPD,

c) przyczyny MPD,

d) objawy MPD,

e) rodzaje MPD – podział etiologiczny oraz funkcjonalny,

f) dyzartria w MPD – objawy i rodzaje,

g) terapia logopedyczna MPD.

Zalecana literatura:

Czochańska J., Łosiowski Z., Mózgowe porażenie dziecięce, w: Dziecko niepełnosprawne ruchowo. Cz. 1: Wybrane zagadnienia neurorozwojowe i zespoły neurologiczne, red. Z. Łosiowski, WSiP, Warszawa 1997, s. 11-34.

Diagnoza i terapia logopedyczna. Podręcznik akademicki, red. E. Czaplewska, S. Milewski, Sopot 2012.

Diagnoza i terapia zaburzeń mowy, red. T. Gałkowski, Z. Tarkowski, T. Zaleski, Lublin 2003.

Gatkowska I., Diagnoza dyzartrii u dorosłych w neurologii klinicznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012.

Jastrzębowska G., Zaburzenia dyzartryczne u dzieci, w: Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, t. 2 Zaburzenia komunikacji językowej u dzieci i osób dorosłych, red. T. Gałkowski, G. Jastrzębowska, Opole 2003, s. 120-143.

Jastrzębowska G., A. Kozołub, Dyzartria, anartria, w: Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, t. 2: Zaburzenia komunikacji językowej u dzieci i osób dorosłych, red. T. Gałkowski, G. Jastrzębowska, Opole 2003, s. 772-784.

Jastrzębowska G., Pelc-Pękała O., Diagnoza i terapia dyzartrii, w: Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, t. 2 Zaburzenia komunikacji językowej u dzieci i osób dorosłych, red. T. Gałkowski, G. Jastrzębowska, Opole 2003, s. 392-403.

Jauer-Niworowska O., Kwasiborska J., Dyzartria. Wskazówki do diagnozy różnicowej poszczególnych typów dyzartrii, Gliwice 2009.

Jauer-Niworowska O., Dyzartria nabyta. Diagnoza logopedyczna i terapia osób dorosłych, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa 2009.

Kaczmarek B., Mózgowe mechanizmy formułowania wypowiedzi słownych, UMCS, Lublin 1986.

Kownacka E., Lingwistyczne kryteria różnicowania afazji ruchowej i dyzartrii, w: Afazja. Z lingwistycznych badań empirycznych, red. M. Przybysz-Piwkowa, Wydawnictwo UW, Warszawa 1993.

Król M., Mózgowe porażenie dziecięce, wyd. Harmonia, Gdańsk 2010.

Lewandowski A., Tarkowski Z., Dyzartria, wybrane problemy etiologii, diagnozy i terapii, Wydawnictwo ZSL, Warszawa 1989.

Po zakończeniu przedmiotu (modułu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka potrafi:

- określić istotę oraz przyczyny zaburzeń dyzartrycznych zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych,

- różnicować poszczególne typy dyzartrii,

- scharakteryzować zaburzenia artykulacji w przypadku zaburzeń dyzartrycznych,

- wskazać techniki wykorzystywane w terapii osób z dyzartrią i anartrią,

- zaprogramować kolejne etapy terapii dyzartrii u dzieci i osób dorosłych.

Skala ocen:

bardzo dobry (bdb; 5,0): student potrafi wykorzystać wiedzę z zajęć do tworzenia projektu, sprawnie wyszukuje niezbędne materiały i literaturę, umie dokonać ich selekcji pod kątem problemu poddawanego oglądowi, potrafi zaproponować rozwiązania i stworzyć własną propozycję terapii.

dobry plus (+db; 4,5): jak wyżej, z nieznacznymi niedociągnięciami, zwłaszcza w zakresie praktycznych umiejętności poprawnego konstruowania programu terapii.

dobry (db; 4,0): możliwy szerszy zakres niedociągnięć: słabsza umiejętność selekcji materiału, niższa zdolność poprawnego tworzenia programu terapii w projekcie na zaliczenie.

dostateczny plus (+dst; 3,5): zadowalająca znajomość głównych metod terapii dyzartrii, zadowalający poziom merytoryczny przygotowanego projektu.

dostateczny (dst; 3,0): zadowalająca znajomość głównych metod terapii dyzartrii, jednak możliwy jest w tym względzie znaczny zakres niedociągnięć, zadowalający poziom merytoryczny przygotowanego projektu.

niedostateczny (ndst; 2,0): niezadowalająca znajomość metod terapii dyzartrii; student nie potrafi we właściwy sposób wykorzystać wiedzy z zajęć do tworzenia projektu, a także dokonać jej selekcji pod kątem problemu poddawanego diagnozie, bardzo niska wartość merytoryczna przygotowanego projektu.

Kryteria oceniania:

- znajomość niezbędnej terminologii dotyczącej istoty dyzartrii, a także wewnętrznych podziałów w obrębie tego rodzaju zaburzeń,

- znajomość metod i technik wykorzystywanych w terapii zaburzeń dyzartrycznych,

- umiejętność sprawnego oceniania typu zaburzeń artykulacji oraz planowania kolejnych etapów terapii,

- obecność na zajęciach,

- aktywność w trakcie zajęć,

- poziom merytoryczny przygotowanego projektu.

Metody oceniania: przedmiot kończy się testem zaliczeniowym oraz egzaminem ustnym.