Public discourse: State-Church relations

Zajęcia o charakterze interdyscyplinarnym, których tematem będzie analiza relacji Państwo-Kościół (Naród-Kościół, Społeczeństwo-Kościół) od XIX do XXI w.

Przez relacje Państwo-Kościół (Naród-Kościół, Społeczeństwo-Kościół) rozumieć będziemy zarówno oficjalne relacje uwidocznione w dokumentach, jak i stanowiska obu stron uwidocznione w wypowiedziach prasowych, telewizyjnych czy innych medialnych.

Z zakresu XIX w. interesować nas będzie stosunek Kościoła do tzw. sprawy polskiej, czyli odniesienie się zarówno Stolicy Apostolskiej, jak i polskich hierarchów do sprawy narodowowyzwoleńczej i samostanowienia Polski.

Następnie omówimy relacje rządów polskich z Kościołem w międzywojniu, a także stosunek Kościoła Polskiego do ówczesnych spraw społecznych (stosunek do wojny, kryzys, antysemityzm).

Pokażemy także powojenny dyskurs publiczny Kościoła obecny u polskich hierarchów (kardynałowie: Sapieha, Hlond, Wyszyński, Glemp, Wojtyła, Michalik, prymas Polak i inni współcześni), a także funkcjonowanie prasy religijnej o charakterze społecznym – z jednej strony tzw. środowiska Tygodnika Powszechnego, Znaku i Więzi, z drugiej prasy diecezjalnej (Gość Niedzielny, Przewodnik Katolicki, Niedziela), jak i tzw. prasy PAX-owskiej (Słowo Powszechne, Kierunki, Civitas christiana).

Pokażemy, jak trwałe okazały się podstawowe motywy i układy tych relacji w ostatnich dwu stuleciach i jak politycznie skuteczne pozostają – nawet jeśli ich narodowo-katolicki rdzeń staje się coraz bardziej anachroniczny.

Literatura:

Bartnik Cz. (red.), Polska teologia narodu, Tow. Nauk. Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1988,według Stefana Wyszyńskiego, w: Bartnik Cz. (red.), Polska teologia narodu, Tow. Nauk. Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1988, s. 183-242.

Bronk A., Majdański S., Teologia – próba metodologiczno-epistemologicznej charakterystyki, „Nauka”, 2/2006, s. 81-110.

Ciećwierz M., Polityka prasowa 1944–1948, PWN, Warszawa 1989.

Denzin N. K., Lincoln Y. S., Wprowadzenie. Dziedzina i praktyka badań jakościowych, w: Denzin N. K., Lincoln Y. S. (red.), Metody badań jakościowych, Tom 1, Warszawa 2009, s. 19-62.

Dombska A., Ograniczenia wolności prasy w PRL, „Studia Prawno-Ekonomiczne”, t. LXXXIV (2011), s. 79-100.

Główny Urząd Kontroli Prasy 1945–1949, opracowała Daria Nałęcz, „Dokumenty do dziejów PRL”, z. 6, Warszawa 1994.

Goban–Klas T., Niepokorna orkiestra medialna. Dyrygenci i wykonawcy polityki informacyjnej w Polsce po 1944 roku, Oficyna Wydawnicza Aspra-Jr., Warszawa 2004.

Gowin J., Kościół po komunizmie, Znak, Kraków 1995.

Hemmerling Z., Nadolski M.: Opozycja wobec rządów komunistycznych w Polsce 1956–1976. Wybór dokumentów, Ośrodek Badań Społecznych, Warszawa 1991.

Hemmerling Z,; Nadolski M.: Opozycja wobec rządów komunistycznych w Polsce 1976–1980. Wybór dokumentów, Ośrodek Badań Społecznych, Warszawa 1994.

Kłoskowska A.: Kontrola myśli i wolność symboliczna, w: Kostecki J.; Brodzka A. (red.): Piśmiennictwo – systemy kontroli – obiegi alternatywne, BN, Warszawa 1992, Tom I, s. 9–19.

Macheta K., „Misterium paschalne Polski” według założycieli zmartwychwstańców, w: Bartnik Cz. (red.), Polska teologia narodu, Tow. Nauk. Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1988, s. 93-140.

Mautner G., Analiza gazet, czasopism i innych mediów drukowanych, w: Jakościowa analiza dyskursu w naukach społecznych, Wodak R., Krzyżanowski M. (red.), Oficyna Wydawnicza Łośgraf, Warszawa 2011, s. 51- 81.

Nowak L., Metodologiczne kryterium demarkacji i problem statusu teologii, „Nauka”, 3/2004, s. 121-136.

Paczkowski A., Cenzura 1946-1949: statystyka działalności, „Zeszyty Historyczne” 1996, z. 116, s. 22–57.

Pawlicki A., Kompletna szarość. Cenzura w latach 1962-1972. Instytucje i ludzie, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2001.

Pietrykiewicz I., Rogoż M. T., Prewencyjne ingerencje cenzorskie w „Tygodniku Powszechnym” na przełomie lat 40. i 50, „Rocznik historii prasy polskiej”, tom XIV (2011), z. 1-2, s. 143-170.

Polak B. A., Obraz osoby duchownej w dziewiętnastowiecznych pamiętnikach, dziennikach i twórczości literackiej polskiego kleru, Warszawa 2014, maszynopis niepublikowanej dotąd rozprawy doktorskiej, s. 514-518.

Polak B. A., Polak T., „Fantazmatyczna maszyna Kościoła” i „pragmatyczna maszyna łupieska”: dwie największe polskie maszyny społeczne, w: Przesilenie. Nowa kultura polityczna, pod redakcją J. Kołtana, Europejskie Centrum Solidarności, Seria idea solidarności, Gdańsk 2016, s. 229-256.

Polak B. A., Polak T., Identyfikacja elementów „uniwersalizującego myślenia eschatologicznego” odpowiedzialnych za struktury przemocy systemów uniwersalnych, w: B. A. Polak, T. Polak (red.), Porzucić etyczną arogancję. Ku reinterpretacji podstawowych pojęć humanistyki w świetle wydarzenia Szoa, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM, Poznań 2011, s. 237-271.

Polak B. A., Polak T., O potrzebie i możliwościach wypracowania zintegrowanej teorii maszyn społecznych, w: Wiesław Ambrozik (red.), Edukacja Uniwersytet Oświata Dorosłych. Studia z pedagogiki ofiarowane Profesorowi Kazimierzowi Przyszczypkowskiemu, Wyd. Naukowe UAM, Poznań 2014, s. 133-156.

Raina P., Kardynał Wyszyński: konflikty roku milenijnego, Wydawnictwo „Von Borowiecky”, Warszawa 1998.

Raina P., Kościół w PRL: Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945-1989, Wydawnictwo „W Drodze”, Poznań 1994.

Reese T., Watykan od środka. Polityka i organizacja Kościoła katolickiego, Warszawa 1999.

Węcławski T., Metodologia teologii, „Nauka”, 3/2004, s. 101-120.