Evolutionary-developmental psychology

Psychologia ewolucyjno-rozwojowa człowieka jest dyscypliną o bogatej tradycji. Obecnie przedmiotem jej zainteresowania jest rozwój struktury psychicznej człowieka i mechanizmów jego zachowania dokonujący się w toku życia jednostki jak i historii rozwoju jej gatunku. Czerpie inspiracje badawcze z wielu dyscyplin zajmujących się zjawiskami życia człowieka. Rzeczywistym powodem badawczej współpracy jest złożoność i waga problemów podejmowanych przez współczesną psychologię ewolucyjno-rozwojową. Dzięki temu stanowi bardzo szeroką podstawę dla wielowątkowych i wielopoziomowych analiz zjawisk związanych zarówno z byciem podmiotem rozwoju jak i byciem jego obserwatorem. Obie te perspektywy: rozwijającego się człowieka i człowieka reflektującego się nad rozwojem stanowią wzajemnie dopełniające się aspekty tego samego zjawiska – świadomego uczestnictwa w rozwoju.

Przyjmowana perspektywa pozwala na zadawanie pytań zarówno o to jak psychicznie rozwija się człowiek, jak i o to jakich kategorii, metod, strategii używa on dla opisu i wyjaśniania swojego rozwoju, oraz jak uzyskana dzięki ich zastosowaniu samoświadomość zwrotnie wpływa na charakter jego rozwoju.

Celem zajęć jest (1) dostarczenie wiedzy i (2) uwrażliwienie na problem istnienia zależności pomiędzy jednostkowym cyklem życia człowieka a szeroko rozumianym kontekstem kulturowo - społecznym, w jakim on żyje i działa. Tego typu wiedza i wrażliwość mają służyć przede wszystkim rozumieniu prawidłowości charakterystycznych dla tej zależności odnoszących się do człowieka in abstracto, ale jednocześnie zależy mi, by studenci umieli korzystać z tej wiedzy przy definiowaniu i rozwiązywaniu realnych problemów życiowych ludzi.

Treści kształcenia:

• Przedmiot badań i podejście Psychologii rozwoju człowieka i Psychologii ewolucyjnej

• Przednaukowe i naukowe podstawy Psychologii rozwoju dziecka; podstawowe kontrowersje

• Psychologia rozwoju człowieka w cyklu życia; założenia i pojęcia

• Zasady rozwoju jednostki ludzkiej w środowisku jej życia i rozwoju w filogenezie i ontogenezie

• Adaptacja do warunków naturalnych i kulturowo-historycznych, biologiczny a psychiczny mechanizm adaptacji

• Zmiana makrospołeczna i mikrospołeczna a zmiana stylu funkcjonowania jednostki

• Prymitywizm, upośledzenie, rozpad, prawidłowy rozwój struktury funkcji psychicznych i organizacji zachowania; elementarne a wyższe formy funkcjonowania

• Rodowód, założenia, pojęcia koncepcji E.H.Eriksona i jej współczesne kontynuacje

• Rodowód, założenia, pojęcia koncepcji L.S.Wygotskiego i jej współczesne kontynuacje

• Rodowód, założenia, pojęcia koncepcji J.Piageta i jej współczesne kontynuacje

• Założenia i pojęcia Psychologii ekologicznej

• Tradycyjne i współczesne ujęcia zasady epigenezy w rozwoju

• Cykl środowisk socjalizacyjnych; funkcje środowisk i problem przesunięcia ekologicznego

• Opis, wyjaśnianie i badanie zmiany rozwojowej

• Projektowanie postępowania diagnostycznego; problemy, strategie, narzędzia, procedury

• Mechanizm psychicznej adaptacji okresu późnej dorosłości: mądrość życiowa, poczucie integralności

• Mechanizm psychicznej adaptacji okresu średniej dorosłości i jego efekty: świadomość społeczna, poczucie generatywności

• Mechanizm psychicznej adaptacji okresu wczesnej dorosłości i jego efekty: wierność i zobowiązanie, poczucie intymności i solidarności społecznej

• Mechanizm psychicznej adaptacji okresu dorastania i jego efekty: opanowanie własnych procesów psychicznych i zachowania, poczucie tożsamości psycho-społecznej

• Mechanizm psychicznej adaptacji wieku szkolnego i jego efekty: dowolność uwagi, myślenie racjonalne i poczucie produktywności

• Mechanizm psychicznej adaptacji wieku przedszkolnego i jego efekty: dowolność pamięci, myślenie intuicyjne i poczucie inicjatywy

• Mechanizm psychicznej adaptacji wczesnego dzieciństwa i jego efekty: usensowniona i hierarchicznie zorganizowana struktura świadomości, poczucie autonomii

• Mechanizm psychicznej adaptacji okresu noworodkowego i niemowlęcego: stałość przedmiotu, poczucie ufności do świata i siebie

Egzamin:

• Brzezińska, A. (2000). Społeczna psychologia rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR. (s. 19 – 98 i 144 - 178).

• Buss, D. M. (2001). Psychologia ewolucyjna. Gdańsk: GWP. (s. 56-91).

• Piaget, J. (1969). Punkt widzenia Piageta. Psychologia Wychowawcza. 5, s. 509-531.

• Smykowski, B. (2012). Psychologia kryzysów w kulturowym rozwoju dzieci i młodzieży. (9-138). Poznań: Wydawnictwo UAM.

• Treść wykładów

Zaliczenie:

• Smykowski, B. (2012). Psychologia kryzysów w kulturowym rozwoju dzieci i młodzieży. (s.139-181). Poznań: Wydawnictwo UAM.

• Brzezińska, A., Hornowska, E. (red.) (2004). Dzieci i młodzież wobec agresji i przemocy. (s.28-106). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.

• Obuchowski, K. (2002). Osobowość wobec zmian cywilizacyjnych, czyli o ludziach roli, uczenia się i o autorach siebie. Kolokwia psychologiczne. T.10. s.23-37.

• Rozpoznaje podstawowe mechanizmy odpowiedzialne za procesy ewolucji gatunku ludzkiego i rozwoju ontogenetycznego człowieka

• Zna fazowe mechanizmy adaptacji psychicznej i zasady ich funkcjonowania

• Rozpoznaje zasady splatania się biologicznej i kulturowej linii w toku filogenezy i ontogenezy

• Zna historię i aktualność podejścia psychologii do ewolucji i rozwoju

• Zna podstawowe koncepcje wskazujące na mechanizm dynamicznych interakcji miedzy zmieniającą się jednostką a środowiskiem jej życia i rozwoju

• Zna podstawowe pojęcia służące wyjaśnianiu mechanizmu rozwoju człowieka Zna wybrane klasyfikacje zmian rozwojowych

• Zna modele rozwoju człowieka, ich składowe i potrafi wskazać podstawowe różnice między nimi

• Zna podstawowe strategie, procedury i metody stosowane w badaniu rozwoju człowieka

• Potrafi wskazać możliwości i ograniczenia poszczególnych procedur postępowania przy badaniu rozwoju

• Zna zasady etyczne stosowane w badaniach nad procesami rozwoju

• Rozumie relacje w jakiej pozostaje człowiek w poszczególnych fazach życia ze środowiskiem swojego życia i rozwoju

• Zna centralne zjawiska charakterystyczne dla poszczególnych faz w rozwoju człowieka

• Rozumie zasady działania mechanizmów psychicznej adaptacji charakterystycznych dla poszczególnych faz w rozwoju

• Rozumie zasady przejść z jednej fazy rozwojowej w drugą

• Potrafi postrzegać w dynamicznych interakcjach zjawiska fizyczne, psychiczne i społeczne w rozwoju człowieka

• Rozpoznaje w zjawiskach wcześniejszych w rozwoju wykluwanie się zjawisk późniejszych a w późniejszych potrafi dojrzeć skutki zjawisk wcześniejszych

• Rozumie zależność organizacji psychiki i zachowania jednostki od sposobu zorganizowania środowiska jej życia i rozwoju

• Potrafi wskazać związek aktualności społeczno-historycznej z wytwarzaniem się fazowych mechanizmów psychicznej adaptacji

• Formułuje hipotezy na temat przyszłych mechanizmów psychicznej adaptacji człowieka i procesów wspomagania ich aktualizacji

Wykład:

• Test wiadomości - ocena pozytywna ponad 50% poprawnych odpowiedzi

Konwersatoria:

• Test wiadomości (ocena pozytywna ponad 50% poprawnych odpowiedzi) + 80% obecność na zajęciach