Językoznawstwo ogólne

obowiązkowe

filologia polska

I stopień

Cele modułu kształcenia:

- zaznajomienie studentów z podstawowymi pojęciami z zakresu językoznawstwa ogólnego,

- wskazanie i opisanie poziomów systemu języka (fonologicznego, morfologicznego, składniowego i semantycznego),

- przyswojenie przez studentów wiedzy z zakresu wybranych tez i założeń metodologicznych poszczególnych szkół lingwistycznych, które odegrały istotną rolę w badaniach nad stanem wiedzy o językach naturalnych,

- wskazanie związków językoznawstwa z innymi dyscyplinami naukowymi,

- zaznajomienie studentów z historią rozwoju dyscypliny naukowej, jaką jest językoznawstwo,

- kształtowanie świadomości językowej wspomagającej komunikację międzykulturową i międzyludzką,

- uporządkowanie wiedzy o języku w ujęciu porównawczym.

III rok

Potwierdzone osiągnięcie efektów kształcenia w zakresie dwóch pierwszych semestrów modułu kształcenia: Nauka o współczesnym języku polskim.

Biblioteka Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej

Wykład.

4

Tematyka zajęć obejmuje podstawowe wiadomości z zakresu językoznawstwa ogólnego.

Treści programowe dla przedmiotu:

- pojęcie języka naturalnego; definicja języka – język jako system znaków konwencjonalnych; cechy istotnie języka naturalnego – dwustopniowość, dwuklasowość, uniwersalność, abstrakcyjność itd.; cechy języka ludzkiego w opozycji do komunikacji zwierząt,

- funkcje języka i wypowiedzi – historia zagadnienia, odróżnienie systemu, wypowiedzi i języka i ich funkcji, typy funkcji wypowiedzi,

- rozumienie terminu pragmatyka, struktura aktu komunikacji, typy aktów mowy, akty mowy pośrednie i bezpośrednie, presupozycje,

- budowa systemu językowego; obraz ogólny, hierarchiczna budowa języka, podsystem fonologiczny – pojęcie głoski i fonemu, właściwości fizyczne dźwięków mowy, typy opozycji fonologicznych,

- podsystem morfologiczny – słowotwórstwo a fleksja, definicja morfemu, kategorie gramatyczne,

- podsystem składniowy – reguły składniowe, schematy składniowe, reguły tworzenia zdań, typy zdań złożonych,

- klasy funkcjonalne leksemów – podział leksemów na części mowy, kryteria klasyfikacji, cechy charakterystyczne poszczególnych części mowy.

- struktura semantyczna słownictwa - słownictwo jako system, relacje semantyczne między leksemami,

- językoznawstwo wśród innych nauk, ogólny podział nauk i specyfika nauk humanistycznych, typy nauk humanistycznych, przegląd i charakterystyka dyscyplin językoznawczych,

- metodologie badań językoznawczych – przed strukturalizmem, dzieje językoznawstwa do początków XX wieku; językoznawstwo historyczne – pojęcie zmiany językowej, metody badań diachronicznych, pokrewieństwo językowe, pochodzenie polszczyzny,

- metodologie badań językoznawczych – strukturalizm; pojęcie struktury języka, systemu, teoria Ferdinanda de Saussure’a, szkoła praska, glossematyka, strukturalizm amerykański,

- metodologie badań językoznawczych – generatywizm; transformacjonizm, teoria Noama Chimsky’ego, kompetencja językowa, składnia uniwersalna, reguły przepisywania, transformacje,

- metodologie badań językoznawczych – kognitywizm; główne założenia kognitywizmu, zdolności poznawcze związane z językiem, różne ujęcia kognitywne, gramatyka kognitywna,

- językoznawstwo typologiczne – grupy językowe świata, uniwersalia językowe, typologie: fonologiczna, morfologiczna, syntaktyczna,

- językoznawstwo kulturowe – typologia semantyczna, relatywizm językowy, uniwersalizm językowy, elementarne jednostki semantyczne, różnice w kategoryzacji świata.

Zalecana literatura:

I. Bobrowski, Zaproszenie do językoznawstwa, Kraków 1998.

A. Furdal, Językoznawstwo otwarte, Wrocław 2000

R. Grzegorczykowa, Wstęp do językoznawstwa, Warszawa 2008.

T. Milewski, Językoznawstwo, wyd. 7., Warszawa 2005.

A. Wierzbicka, Język – umysł – kultura, Warszawa 1999.

Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, pod red. K. Polańskiego, Wrocław 1993, wyd. 1. i kolejne.

Po zakończeniu modułu (przedmiotu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka potrafi:

- zdefiniować podstawowe terminy z zakresu językoznawstwa ogólnego, potrafi uzasadnić potrzebę interdyscyplinarnego podejścia do opisu języka naturalnego,

- wyliczyć najważniejsze dyscypliny językoznawcze, wyjaśnić różnice między różnymi typami językoznawstwa, wskazać metody badań z zakresu językoznawstwa,

- opisać budowę systemu językowego, powiązać zjawiska występujące na różnych poziomach języka, pokazywać powiązania między różnymi zjawiskami językowymi,

- potrafi zaklasyfikować pod względem typologii swój język do odpowiedniej grupy języków świata, umie zilustrować różnice kulturowe uwidaczniające się w językach świata,

- podsumować osiągnięcia poszczególnych metodologii w badaniach systemu językowego; opisać rozwój myśli językoznawczej,

- porównać różne koncepcje opisu języka i przekonać do wybranej przez siebie metodologii.

Skala ocen:

bardzo dobry (bdb; 5,0): bardzo dobra znajomość podstawowych pojęć z zakresu językoznawstwa ogólnego, bardzo obszerna wiedza na temat elementów systemu językowego oraz założeń metodologicznych poszczególnych szkół lingwistycznych, bardzo dobra umiejętność wskazywania powiązań między językoznawstwem a innymi dziedzinami nauki, bardzo dobra wiedza na temat uwarunkowań kulturowych języka polskiego, które kształtują różnice między nim i innymi językami.

dobry plus (+db; 4,5): jak wyżej, z nieznacznymi niedociągnięciami zwłaszcza w zakresie wymagającym szczegółowej wiedzy faktograficznej.

dobry (db; 4,0): dobra znajomość podstawowych pojęć z zakresu językoznawstwa ogólnego, obszerna wiedza na temat elementów systemu językowego oraz założeń metodologicznych.

poszczególnych szkół lingwistycznych, dobra umiejętność wskazywania powiązań między językoznawstwem a innymi dziedzinami nauki, dobra wiedza na temat uwarunkowań kulturowych języka polskiego, które kształtują różnice między nim i innymi językami.

dostateczny plus (+dst; 3,5): zadowalająca znajomość podstawowych pojęć z zakresu językoznawstwa ogólnego, zadowalająca wiedza na temat elementów systemu językowego oraz założeń metodologicznych poszczególnych szkół lingwistycznych, zadowalająca umiejętność wskazywania powiązań między językoznawstwem a innymi dziedzinami nauki, zadowalająca wiedza na temat uwarunkowań kulturowych języka polskiego, które kształtują różnice między nim i innymi językami.

dostateczny (dst; 3,0): ogólna znajomość podstawowych pojęć z zakresu językoznawstwa ogólnego, podstawowa wiedza na temat elementów systemu językowego oraz założeń metodologicznych poszczególnych szkół lingwistycznych, umiejętność wskazywania powiązań między językoznawstwem a innymi dziedzinami nauki, podstawowa wiedza na temat uwarunkowań kulturowych języka polskiego, które kształtują różnice między nim i innymi językami.

niedostateczny (ndst; 2,0): niezadowalająca znajomość podstawowych pojęć z zakresu językoznawstwa ogólnego, niedostateczna wiedza na temat elementów systemu językowego oraz założeń metodologicznych poszczególnych szkół lingwistycznych, słaba umiejętność wskazywania powiązań między językoznawstwem a innymi dziedzinami nauki, brak wiedzy na temat uwarunkowań kulturowych języka polskiego, które kształtują różnice między nim i innymi językami.

Przedmiot kończy się egzaminem pisemnym.