Wstęp do językoznawstwa

filologia

Przedmiotem wykładów jest przegląd działów wiedzy o języku oraz szczegółowy opis jednostek języka, ich funkcji i wzajemnych zależności. Student zostaje także zapoznany z ogólnymi informacjami o językach świata oraz zastosowaniach językoznawstwa i innych nauk o języku (takich jak psychologia, socjologia, etnologia lub antropologia) w przyszłej pracy zawodowej

Przegląd podstawowych pojęć z zakresu naukowych badań języka, semiotyki oraz nauk o komunikacji międzyludzkiej i kulturach świata.

Rozwój nauk o języku, zakres badań, definicje języka i znaku, działy semiotyki i językoznawstwa. Metody i typy badań językoznawczych.

Fonetyka i fonologia oraz semantyka i składnia: definicje jednostek językowych i ich relacji, własności; zastosowania wyników badań

Semiotyczne podstawy języka (definicje znaku, typy i funkcje znaku językowego, uniwersalia)

Metodologiczne podstawy językoznawstwa i zarys historyczny refleksji i nauk o języku oraz powiązania językoznawstwa z innymi naukami; Przegląd paradygmatów badań języka

Klasyfikacja języków (geograficzna, typologia genetyczna i strukturalna) i ich sytuacja obecna

Język a pismo i pisma w językach świata (przegląd i porównanie wybranych systemów pisma, typy pisma i konsekwencje jego używania)

Język jako system, jednostki i działy języka oraz językoznawstwa (synchroniczne a diachroniczne, opisowe i ogólne a porównawcze, empiryczne i stosowane)

Fonetyka, fonotaktyka, fonologia, prozodia:

Typy badań fonetycznych i fonologicznych (fonetyka artykulacyjna,

akustyczna, audytywna i dystrybucyjna – fonotaktyka)

transkrypcja fonetyczna i fonologiczna IPA

budowa aparatu artykulacyjnego

definicje głoski i opis cech artykulacyjnych

rodzaje dystrybucji głosek i typy opozycji głosek

reguły i procesy (zmiany) fonologiczne

definicje fonemu i opis systemu fonologicznego

rodzaje akcentu i intonacji w różnych językach

zastosowania fonetyki w technologii mowy 
i lingwistyce klinicznej oraz glottodydaktyce

Morfologia z morfofonologią i słowotwórstwem

Definicje, typy i klasyfikacje morfemów

Morfofonologia i alternacje głosek w wyrazach

Słowotwórstwo, derywacja słowotwórcza i syntaktyczna oraz budowa wyrazów złożonych

Podział wyrazów na części mowy

Przegląd kategorii gramatycznych

Semantyka, leksykologia i leksykografia

Rodzaje słowników i sposoby ich tworzenia

Definicja znaczenia, znaczniki i wyróżniki

Relacje międzywyrazowe, hiponimia, meronimia, synonimia, antonimia, homonimia, homofonia, polisemia i inne

Pole leksykalne wyrazu a wyrazy pokrewne

Wyrazy treściowe i funkcjonalne

Metafora i metonimia

Składnia: Części zdania i sposoby ich klasyfikacji

Relacje i związki międzywyrazowe, determinacja, definicja syntagmy

Typy fraz i zdań prostych i złożonych

Predykacja, temat a remat i datum a novum

Modele i miejsce składni we współczesnym językoznawstwie

Spójność tekstu i typy relacji spójnościowych, koherencja i kohezja

Pragmatyka i teoria aktów mowy a komunikacja

Zastosowania językoznawstwa i innych nauk o języku – podsumowanie wszystkich wykładów

Bańczerowski Jerzy, Pogonowski Jerzy, Zgółka Tadeusz. 1982. Wstęp do językoznawstwa. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Bobrowski, Ireneusz, 1998. Zaproszenie do językoznawstwa. Kraków: Instytut Języka Polskiego. Polska Akademia Nauk.

Comrie, B. 1998. Atlas języków. Poznań: Oficyna Wydawnicza Atena.

Evans, Vyvyan i Green, Melanie, 2006. Cognitive Linguistics. An Introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press.

Kazimierz Polański et al. 1999. Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Warszawa: PWN.

Maciejewski, Witold, 1999. Świat języków. Wielka Encyklopedia Geografii Świata. (tom XIV) Poznań: Wydawnictwo Kurpisz.

Majewicz Alfred. 1989. Języki świata i ich klasyfikowanie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Ostaszewska & Tambor. 2000. Fonetyka i fonologia języka polskiego. Warszawa: PWN.

Tabakowska, Elżbieta. (red.) 2001. Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa. Kraków: Universitas.

Potrafi zdefiniować znak i wyróżnić jego typy oraz opisać jego funkcje; zna wybrane uniwersalia językowe

Potrafi przedstawić podstawy metodologiczne językoznawstwa i wskazać powiązania z innymi naukami

Potrafi opisać klasyfikacje języka i opisać obecną sytuację języków na świecie podając odpowiednie dane liczbowe (procenty i proporcje liczby języków względem liczby ludności na świecie)

Potrafi opisywać typy pisma i zna przykłady języków, w których używane są te typy pisma

Potrafi uzasadnić definicję języka jako systemu i wymienić podstawowe jednostki języka oraz działy językoznawstwa opisujące te jednostki i ich własności; rozróżnić typy badań językoznawczych

Potrafi rozróżniać typy badań fonetycznych i fonologicznych i czytać transkrypcję fonetyczną oraz fonologiczną IPA; zna budowę aparatu artykulacyjnego i wyróżnia narządy ważne dla artykulacji poszczególnych głosek; używa cech artykuacyjnych do opisu głosek; dobiera odpowiednie wyrazy z głoskami w opozycji fonologicznej i umie opisać typy tych opozycji; rozpoznaje rodzaje dystrybucji głosek; klasyfikuje przykłady procesów fonologicznych; znajduje odpowiednie przykłady akcentu i intonacji i potrafi je klasyfikować; zna zastosowania fonetyki i fonologii

Potrafi przeprowadzić analizę morfologiczną wyrazu, tj. wydzielić morfemy i opisać ich funkcje, scharakteryzować wybrane kategorie gramatyczne i semiczne języka oraz opisać kryteria podziałów na części mowy. Znane jest mu pojęcie gramatykalizacji i jej przykłady.

Potrafi wymienić rodzaje słowników i opisać sposoby ich tworzenia; zdefiniować znaczenie i wskazać znaczniki i wyróżniki na przyładach; rozróżnić ważniejsze relacje międzywyrazowe; analizować pola leksykalne wyrazów; odróżniać wyrazy treściowe od funkcjonalnych; podać i opisać przykłady metafor i metonimi

Potrafi wskazać w zdaniu podmiot, orzeczenie, dopełnienie i okolicznik, a także grupy składniowe oraz procesy akomodacyjne zachodzące między elementami zdania; odróżnia zdania złożone współrzędnie i podrzędnie oraz ich rodzaje; umie wyróżnić temat i remat zdania.

Potrafi wskazać elementy zapewniające spójność tekstu, jak np. spójniki, przysłówki, partykuły, wskaźniki dyskursu (ang. discours markers); zna pojęcia anafory i katafory.

Potrafi wyjaśnić, na czym polega siła illokucyjna wypowiedzi, określić, czym jest asercja, presupozycja i implikatura zdania; przedstawić przykłady manipulacji językowych w reklamie, tekstach prasowych itp.

Potrafi wskazać zastosowania wiedzy o języku i jego mechanizmach we współczesnej nauce

Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest zaliczenie testów zaliczeniowych, a ocena końcowa jest wystawiana na podstawie odpowiedzi na pytania dotyczące treści kształcenia.

nie dotyczy