Folklor i mitologia Bałtów

fakultatywne

Etnolingwistyka

I stopień

Celem zajęć jest zapoznanie studentów z wybranymi zagadnieniami z zakresu mitologii i folkloru narodów bałtyckich (Prusów, Litwinów, Łotyszy), budowanie świadomości różnorodności kultur dawnych Bałtów oraz dostarczenie narzędzi do analizy źródeł wykorzystywanych w badaniach nad mitologią i folklorem narodów bałtyckich.

I rok

znajomość podstawowych pojęć i teorii dotyczących kultury i mitologii (poziom szkoły średniej)

- wykład z prezentacją multimedialną wybranych zagadnień;

- wykład konwersatoryjny;

- wykład problemowy;

- dyskusja;

- demonstracje dźwiękowe i/lub video;

- praca w grupach

Forma aktywności (średnia liczba godzin na zrealizowanie aktywności):

- przygotowanie do zajęć: 30;

- czytanie wskazanej literatury: 30;

- przygotowanie pracy pisemnej, raportu, prezentacji, demonstracji, itp.:30;

- przygotowanie pracy semestralnej: 30;

- przygotowanie do egzaminu / zaliczenia: 60

SUMA GODZIN: 240

1. Zagadnienia teoretyczne i ogólne:

- mit, mitologia, mitoznawstwo (wybrane zagadnienia);

- folklor, gatunki literatury ludowej (wybrane zagadnienia);

- badania, interdyscyplinarność, szkoły i podejścia (wybrane zagadnienia;

- zainteresowanie folklorem Bałtów, zbieracze, zbiory, zinstytucjonalizowane podejście do ludowej literatury;

- katalogi i zbiory litewskich i łotewskich tekstów ludowych.

2. Bajka etiologiczna i mitologiczna:

- ludowa wizja stworzenia świata (wybrane motywy);

- fabula obscena (wybrane zagadnienia i motywy);

- bałtycki mit kosmogonicznego zanurzenia;

- pogańskie bóstwa w bajce mitologicznej (wybrane postaci i zagadnienia).

3. Gatunki folkloru a badania mitologiczne:

- bajka magiczna – mit zdegradowany (wybrane zagadnienia);

- bajka magiczna a rytuały przejścia (wybrane motywy);

- bajka magiczna w badaniach A. J. Greimasa;

- ludowe pieśni łotewskie w badaniach H. Biezaisa;

- bajka o żonie węża – źródła i interpretacje (wybrane zagadnienia).

4. Wierzenia Bałtów w źródłach historycznych:

- ogólna wizja bałtyckich wierzeń;

- drzewa (wybrane zagadnienia)

- węże (wybrane motywy i zagadnienia);

- święte gaje, miejsca kultu, krajobraz pierwotny;

- zaświaty (wybrane zagadnienia).

5. Teonimy:

- bóstwa w najstarszych źródłach – odczytywanie, interpretacje (wybrane zagadnienia);

- mnogość imion i problemy interpretacyjne;

- zlewanie się postaci, ekspansywność niektórych postaci, detronizacja (wybrane zagadnienia).

6. Bałtycki panteon:

- bóstwa bałtyckie a trójdzielny system G. Dumezila;

- panteon czy panteony? (wybrane możliwości interpretacyjne);

- różne rekonstrukcje.

I. Podstawowa:

Biezais Haralds, Die himmlische Götterfamilie der alten Letten. Stockholm: Almquist & Wiksell, 1972

Biezais Haralds & Ström Åke V., Germanische und baltische Religion. Stuttgart: Kohlhammer, 1975

Greimas Algirdas Julius, O bogach i ludziach. Studia o mitologii litewskiej, Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2007.

Greimas Algirdas Julius, Tautos atminties beieškant, Vilnius-Chicago: Mokslas-Algimanto Mackaus knygų leidimo fondas, 1990.

Eliade, Mircea, Traktat o historii religii, Łódź: Wydawnictwo OPUS, 1993.

Eliade Mircea, Aspekty mitu, Warszawa: Wydawnictwo KR, 1998.

Kempiński Andrzej M., Encyklopedia mitologii ludów indoeuropejskich, Warszawa: Iskry, 2001

Klik Marcin, Teoria mitu: Współczesne literaturoznawstwo (1969-2010), Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2016.

Suchocki Jerzy, Mitologia bałtyjska, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1991.

II. Dodatkowa:

Stryczyńska-Hodyl Ewa, Diabeł w literaturze litewskiej i łotewskiej od połowy XIX do połowy XX wieku, Poznań: Wydawnictwo naukowe UAM, 2008

Stryczyńska-Hodyl Ewa, Drzewo. Archaiczna koncepcja budowy świata w litewskich bajkach magicznych, Poznań: Wydawnictwo „Rys”, 2015

Stryczyńska-Hodyl Ewa, Narodziny drzew. Litewska bajka magiczna "Królowa węży" - mit czy mistyfikacja, Poznań: Wydawnictwo „Rys”, 2016

Inne materiały uzupełniające wskazane lub przygotowane przez prowadzącego.

Student:

- zna podstawową terminologię nauk humanistycznych i społecznych;

- zna podstawowe teorie i definicje dotyczące problematyki kultury oraz miejsce i znaczenie mitologii i folkloru w relacji do innych nauk humanistycznych;

- dostrzega i potrafi wyjaśnić rolę oraz znaczenie mitologii i folkloru w procesach zachodzących w kulturach obszaru bałtyckiego;

- potrafi opisać i zinterpretować kulturowy dorobek człowieka, a także rozpoznaje różne rodzaje wytworów kultury właściwych dla badanego obszaru oraz potrafi przeprowadzić ich krytyczną analizę oraz interpretację;

- nabywa kompetencje do publicznego wypowiadania się i wyrażania opinii dotyczących zagadnień szczegółowych, a także konstruowania typowych prac pisemnych z wykorzystaniem różnych źródeł i ujęć teoretycznych;

- zna zakres posiadanej przez siebie wiedzy, rozumie potrzebę nieustannego dokształcania się i rozwoju zawodowego. Jest otwarty na krytykę swoich argumentów i potrafi je modyfikować w wyniku dyskusji.

- przygotowanie do zajęć;

- zaliczenie pracy semestralnej w I i II semestrze;

- pozytywna ocena z egzaminu