Podstawy dydaktyki polonistycznej - spec. nauczycielska

obowiązkowe

filologia polska

I stopień

Cele modułu kształcenia:

- przekazanie niezbędnej wiedzy dydaktycznej stwarzającej przesłanki do stawania się refleksyjnym praktykiem,

- rozwijanie świadomości interdyscyplinarnego charakteru dydaktyki polonistycznej, określenie jej związków z pedagogiką, psychologią, socjologią, literaturoznawstwem i językoznawstwem,

- stworzenie ram pojęciowych dla zagadnień podejmowanych na ćwiczeniach z zakresu metodyki nauczania języka polskiego,

- kształtowanie - w trakcie działań indywidualnych i zespołowych - umiejętności przekładania wiedzy o nauczaniu na konkretne propozycje rozwiązań edukacyjnych.

II rok

Elementy wykładu z prezentacją multimedialną wybranych zagadnień, dyskusja, metoda analizy przypadków, rozwiązywanie zadań, metoda ćwiczeniowa, metoda warsztatowa, praca w grupach.

2

Treści programowe dla przedmiotu:

1. Tożsamość dydaktyki polonistycznej:

- dydaktyka ogólna a dydaktyki szczegółowe,

- metody badań dydaktycznych a refleksyjna praktyka,

- swoistość metodyki języka polskiego - subdyscyplina polonistyczna i psychologiczno-pedagogiczna.

2. Filozofia nauczania a edukacja polonistyczna:

- systemy dydaktyczne – tradycyjny, progresywny, współczesny, antypedagogika,

- edukacja antropocentryczno - kulturowa,

- filozofia nauczania języka polskiego a rola nauczyciela i ucznia.

3. Nauczanie - sztuka inspirowana wiedzą:

- wewnętrzna teoria nauczania,

- wymiary przedmiotu „język polski”,

- rola refleksyjnej praktyki,

- uwarunkowania wpływające na proces kształcenia – wiedza o literaturze i języku, zasady dydaktyczne i wiedza z zakresu metodyki, wiedza z zakresu psychologii i pedagogiki, kontekst kulturowo-społeczny.

4. Przedmiot-podmiot-proces:

- reformowanie edukacji,

- od podstawy programowej do programu nauczania,

- obligacje przedmiotowe a sfery wolności nauczyciela,

- cele i funkcje planu pracy nauczyciela,

- style pracy nauczyciela.

5. Język jako narzędzie pracy nauczyciela a kształcenie językowe na lekcjach języka polskiego:

- uwarunkowania edukacji lingwistycznej - ogólnokulturowe, środowiskowe, edukacyjne, instytucjonalne, psychologiczne,

- nauka o języku czy nauka języka,

- kompetencja językowa i komunikacyjna,

- wychowanie językowe.

6. Strategie oraz metody nauczania i ich rola w projektowaniu lekcji języka polskiego:

- strategie nauczania,

- metody ogólnodydaktyczne i ich klasyfikacje,

- dydaktyka ogólna a polonistyczne metody nauczania związane z kształceniem literacko-kulturowym i językowym,

- audiowizualność i multimedia a metody nauczania.

7. Wprowadzanie i uczenie pojęć na lekcjach języka polskiego:

- termin a pojęcie,

- wiedza konceptualna i proceduralna,

- wprowadzanie pojęć w edukacji polonistycznej jako problem metodyczny.

8. Czytanie ze zrozumieniem – istota, funkcje i sposoby wprowadzania,

- czytanie ze zrozumieniem jako umiejętność ponadprzedmiotowa,

- struktura zadań – pozioma (linearna) i pionowa (taksonomiczna),

- zadania zamknięte, zadania otwarte, zadania kotwiczące,

- funkcje czytania ze zrozumieniem w kształceniu polonistycznym a zadania otwierające lub zamykające cykl zajęć.

9. Konteksty w interpretacji tekstu literackiego:

- czytanie a konteksty: założenia i sposób wprowadzania, obligatoryjne funkcje kontekstów, fakultatywne funkcje kontekstów,

- konteksty pozatekstowe i ich rola w edukacji,

- źródła i funkcje integracji wewnątrz- i zewnątrzprzedmiotowej.

10. Migracje i praca z dziećmi ze środowisk odmiennych kulturowo:

- różnice kulturowe i ich wpływ na proces edukacji,

- literackie obrazy Innych jako wsparcie w pracy z dziećmi z odmiennych środowisk kulturowych,

- elementy glotodydaktyki wspierające kształcenie językowe,

- polscy migranci i polskie szkoły poza granicami kraju.

Zalecana literatura:

Arends R: Uczymy się nauczać, WSiP, Warszawa 1998.

Chrząstowska B.: Przedmiot, podmiot i proces. Szkice z metodyki kształcenia polonistycznego, Wyd. „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań 2009.

Innowacje i metody. W kręgu teorii i praktyki. Podręcznik akademicki dydaktyki kształcenia polonistycznego, pod red. M. Kwiatkowskiej-Ratajczak, Wyd. Naukowe UAM, T.1, Poznań 2011.

Kwiatkowska-Ratajczak M.: Metodyka konkretu. O wybranych problemach kształcenia zawodowego nauczycieli polonistów, Wyd. Naukowe UAM, Poznań 2002.

Polonista w szkole. Podstawy kształcenia nauczyciela polonisty, pod red. A. Janus-Sitarz, Kraków 2004.

Sztuka nauczania. T.1 – Czynności nauczyciela, pod red. K. Kruszewskiego, T.2.- Szkoła, pod red. K. Konarzewskiego, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2002.

Wantuch W., Aspekty integracji w nauczaniu języka polskiego, Kraków 2005.

Po zakończeniu przedmiotu (modułu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka potrafi:

- wykazać się wiedzą na temat tożsamości dydaktyki polonistycznej,

- scharakteryzować współczesne koncepcje edukacyjne i ich związek z filozofią nauczania,

- wyjaśnić relację między wiedzą o uczniu a procesem nauczania języka polskiego,

- wyjaśnić relację między wiedzą o przedmiocie a procesem nauczania języka polskiego,

- scharakteryzować strategie dydaktyczne i polonistyczne metody nauczania,

- wyjaśnić funkcję kontekstów i środków dydaktycznych w edukacji polonistycznej,

- scharakteryzować polonistyczne koncepcje kształcenia językowego,

- stosować terminologię z zakresu dydaktyki polonistycznej.

Skala ocen:

bardzo dobry (bdb; 5,0): zadania zaliczeniowe w pełni poprawne pod względem dydaktycznym, merytorycznym i językowym; czytelna, celowa i w pełni sfunkcjonalizowana koncepcja realizacji proponowanych rozwiązań; bardzo dobra znajomość zagadnień teoretycznych i zalecanych lektur widoczne w odpowiedziach testowych oraz w sposobie wykonania zadań i w ich komentarzu.

dobry plus (+db; 4,5): zadania zaliczeniowe poprawne pod względem dydaktycznym, merytorycznym i językowym - drobne usterki możliwe do skorygowania; czytelna, celowa i sfunkcjonalizowana koncepcja realizacji proponowanych rozwiązań, a ewentualne sporadyczne naruszenie spójności łatwe do wyeliminowania; bardzo dobra znajomość zagadnień teoretycznych i zalecanych lektur widoczne w odpowiedziach testowych oraz w sposobie wykonania zadań i w ich komentarzu - niewielkie braki łatwe do uzupełnienia.

dobry (db; 4,0): zadania zaliczeniowe poprawne pod względem dydaktycznym, merytorycznym i językowym (dopuszczalne sporadyczne usterki); czytelna koncepcja realizacji proponowanych rozwiązań – dopuszczalne są sporadyczne naruszenia spójności i funkcjonalności proponowanych działań; dobra znajomość zagadnień teoretycznych i zalecanych lektur widoczne w odpowiedziach testowych oraz w sposobie wykonania zadań i w ich komentarzu.

dostateczny plus (+dst; 3,5): zadania zaliczeniowe zasadniczo poprawne pod względem dydaktycznym, merytorycznym i językowym - usterki możliwe do wyeliminowania; czytelna koncepcja realizacji proponowanych rozwiązań – usterki metodyczne np. naruszenie spójności, naruszenie wymogu funkcjonalności niewypaczające jednak założonych celów dydaktycznych - są możliwe do skorygowania; zadowalająca znajomość zagadnień teoretycznych i zalecanych lektur widoczne w odpowiedziach testowych oraz w sposobie wykonania zadań i w ich komentarzu.

dostateczny (dst; 3,0): zadania zaliczeniowe poprawne pod względem dydaktycznym, merytorycznym i językowym - ewentualne błędy metodyczne lub merytoryczne nie wypaczają założonych w zadaniu celów; czytelna koncepcja realizacji proponowanych rozwiązań – dopuszczalne są usterki metodyczne, np. naruszenie spójności, naruszenie wymogu funkcjonalności niewypaczające jednak założonych celów dydaktycznych; operowanie zbyt trudnym lub zbyt kolokwialnym słownictwem; dostateczna znajomość zagadnień teoretycznych i sporadyczne wykorzystanie zalecanych lektur widoczne w odpowiedziach testowych oraz w sposobie wykonania zadań i w ich komentarzu.

niedostateczny (ndst; 2,0): student nie spełnia kryteriów oceny dostatecznej.

Kryteria oceniania:

- poziom merytoryczny pisemnych zadań - 1 indywidualnego oraz 1 zespołowego - dotyczących wybranych przez studentów zagadnień,

- znajomość zagadnień z zakresu treści kształcenia (ujawniana zarówno w pracach indywidualnych, jak i zespołowych w postaci pisemnych komentarzy objaśniających związki teorii i praktyki) oraz pisemnego kolokwium końcowego.