Polszczyzna w aspekcie społecznym

Polonistyka w kontekstach kultury

II stopień

Po zakończeniu cyklu zajęć Student powinien:

- umieć krytycznie oceniać funkcjonowanie współczesnej polszczyzny w różnych sytuacjach komunikacyjnych, wskazać rolę polszczyzny nie tylko jako narzędzia komunikacji, lecz także jako nośnika wartości i kultury

- znać typologię odmian współczesnego języka polskiego, wskazać odmiany polszczyzny związane z przynależnością do różnych grup społecznych (jak: biolekt, socjolekt, profesjolekt); dostrzegać zmieniającą się sytuację polszczyzny związaną z powstawaniem nowych grup socjolektalnych i profesjolektalnych stanowiących odpowiedź na współczesne mody obowiązujące w różnych aspektach działalności człowieka (np. paralotniarze, biegacze, uczestnicy koncertów muzycznych i inne);

- umieć opisać przemiany zachodzące w polskiej grzeczności językowej na tle innych zachowań kulturowych, wskazać jej przyczyny, dostrzec zmiany modeli zachowań grzecznościowych, w tym liberalizację społecznej oceny wulgaryzmów i brutalizację dyskursu publicznego;

- znać koncepcję plain language i jej zastosowanie zwłaszcza w komunikacji instytucji z klientem (petentem);

- dostrzec problemy, które wiążą się z dostosowaniem polszczyzny do wymagań komunikacji z osobami głuchymi („cisi cudzoziemcy”, nauczanie polskiego jako obcego, surdoglottodydaktyka), a także niewidomymi (audiodeskrypcja i jej rodzaje), ich odmiennej kultury, zwrócić uwagę na powstające trudności komunikacyjne i wskazać ich przyczyny oraz możliwe rozwiązania

- dyskusja problemowa;

- analizy językoznawcze wybranych tekstów pod kątem omawianych problemów;

- stawianie hipotez badawczych i ich dokumentowanie podczas analizy;

- prezentacje multimedialne;

- praca indywidualna i zespołowa.

3+1

Polszczyzna w aspekcie społecznym to zajęcia, które ogniskują się wokół zagadnień pozwalających przedstawić funkcjonowanie polszczyzny nie tylko w różnych grupach społecznych (socjolekty, profesjolekty, biolekty), lecz także w różnych kontekstach, w których jest wykorzystywana (komunikacja z obcokrajowcami, zwłaszcza głuchymi, tworzenie audiodeskrypcji, problematyka plain language). Podejmowane zagadnienia prezentowane są z perspektywy kulturowej.

Prowadzący dopuszcza możliwość dostosowania omawianych zagadnień do zainteresowań Studentów.

1. Typologie odmian współczesnej polszczyzny związane z przynależnością do różnych grup społecznych (biolekt, socjolekt, profesjolekt).

2. Przemiany zachodzące w polskiej grzeczności językowej na tle innych zachowań kulturowych i ich przyczyny; zmiany modeli zachowań grzecznościowych, w tym liberalizacja społecznej oceny wulgaryzmów, brutalizacja dyskursu publicznego, tabloidyzacja komunikacji.

3. Sposoby uatrakcyjniania przekazu językowego w rożnych kontekstach, tabloidyzacja języka i kultury.

4. Koncepcja plain language i jej zastosowanie w praktyce.

5. Dostosowanie polszczyzny do wymagań komunikacji z osobami głuchymi, niewidomymi, ich odmiennej kultury; dostrzeżenie powstających trudności komunikacyjnych i możliwych rozwiązań (audiodeskrypcja, nauka języka migowego i kultury).

6. Zastosowanie audiodeskrypcji, podstawowe cechy charakteryzujące audiodeskrypcję filmową, a także wyznaczniki audiodeskrypcji dzieł artystycznych (obrazu, rzeźby, wystaw plastycznych itp.)

7. Język polski w świecie; prestiż polszczyzny a motywacja do nauki języka polskiego jako obcego. Nauczanie języka polskiego jako obcego w aspekcie koncepcji bilingwizmu (i wielojęzyczności) oraz dwukulturowości (wielokulturowości).

Literatura - wybór:

1. Ong W., 1992, Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii, tł. J. Japola, Lublin (fragm.)

2. Pease A. i B., 2007, Mowa ciała, Poznań

3. E. Jerzyk, M. Michalik, Mowa ciała jako element komunikacji niewerbalnej,

w: Komunikowanie się w marketingu, Warszawa 2004, s. 282-292.

4. R. Huszcza, Honoryfikatywność, Warszawa 1996 (rozdz. Etykieta językowa a honoryfikatywność, s. 203-237 i in.).

5. J. Linde-Usiekniewicz, Językowe, międzyjęzykowe, kulturowe i międzykulturowe aspekty grzeczności, w: Grzeczność na krańcach świata, red. M. Marcjanik, Warszawa 2007, s. 15-35.

6. M. Marcjanik, W kręgu grzeczności. Wybór prac z zakresu polskiej etykiety językowej, Kielce 2001 (np. s. 21-30; 37-78; 85-96; 139-154; 199-206).

7. Aleksander Wilkoń, Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Katowice 2000 (fragm.)

8. Skudrzyk A.,2005, Czy zmierzch kultury pisma? O synestezji i analfabetyzmie funkcjonalnym, Katowice.

9. J. Grzenia, Internet jako miejsce dialogu, w: Porozmawiajmy o rozmowie, red. M. Kita,

J. Grzenia, Katowice 2003, s. 81- 89.

10. J. Grzenia, Komunikacja językowa w Internecie, Warszawa 2006 (wybór).

11. S. Grabias, Język w zachowaniach społecznych, Lublin 2001 (wybór)

12. Język a Kultura, t. 10: Języki subkultur, red. J. Anusiewicz, B. Siciński, Wrocław 1994 (wybór)

13. E. Kołodziejek, Człowiek i świat w języku subkultur, Szczecin 2005 (wybór).

14. Skudrzyk A, Warchala J., „Pani doktor, jak się wyrobię, to wpadnę” – błąd socjolingwistyczny czy nowa norma zachowań językowych

15. Piekot T., 2008, Język w grupie społecznej: wprowadzenie do analizy socjolektu, Wałbrzych: Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Angelusa Silesiusa. Piekot T., 2008, http://www.ifp.uni.wroc.pl/data/files/pub-396.pdf

16. Język a Kultura, t. 9, Płeć w języku i kulturze (wybór, np. K. Handke, s. 15-30; B. Walczak,

s. 85-96 – dostęp w Internecie: http://www.lingwistyka.uni.wroc.pl/jk/ ).

17. M. Karwatowska, J. Szpyra-Kozłowska, Nieseksistowska polszczyzna?, w: eaedem: Lingwistyka płci. On i ona w języku polskim, Lublin 2005, s. 265-282.

18. M. Kasperczak, Biolekty we współczesnej polszczyźnie, czyli o języku Marsjan i języku Wenusjanek : na przykładzie języka studentów i studentek poznańskich uczelni wyższych, Poznań 2004. (wybór)

19. J. Szpyra-Kozłowska, M. Karwatowska, Jak Polka z Polakiem – językowe bariery w komunikacji między płciami, w: Bariery w komunikacji językowej Polaków, red. J. Bartmiński, U. Majer-Baranowska, Lublin 2005, s. 91-118.

20. U. Żydek-Bednarczuk, Bilingwizm w badaniach glottodydaktycznych, społecznych i kulturowych, http://sjikp.us.edu.pl/pliki/ksiazki/urszula_zydek_bednarczuk.pdf

21. E. Lipińska, Język ojczysty, język obcy, język drugi. Wstęp do badań dwujęzyczności, Kraków 2003 (fragm.)

22. Anna Wierzbicka, Moje podwójne życie: dwa języki, dwie kultury, dwa światy. „Teksty Drugie”, 1997, z. 3.

23. Anna Wierzbicka, Podwójne życie człowieka dwujęzycznego, w: Język polski w świecie. Zbiór studiów, red. Władysław Miodunka, Warszawa 1990, s. 71-104.

24. Ida Kurcz, Dwujęzyczność, jej rodzaje i związane z nią problemy, w: eadem: Pamięć, uczenie się, język, Warszawa 1992.

25. Małgorzata Witkowska, Czy dwujęzyczność oznacza dwukulturowość? (plik PDF – dostęp internetowy).

26. Renata Grzegorczykowa, Problem uniwersaliów, genezy i rozwoju języka, BULLETIN DE LA SOCIÉTÉ POLONAISE DE LINGUISTIQUE, fasc. LX, 2004.

27. J. Kowal, Nowe spojrzenia — język polski jako obcy w kulturze i edukacji Głuchych — Głusi i ich języki obce, (dostępny w Internecie)

28. I. Kamińska-Szmaj, Agresja językowa w życiu publicznym: leksykon inwektyw politycznych 1918-2000, Wrocław 2007.

29. Miodek J., M. Maziarz, T. Piekot, M. Poprawa, G. Zarzeczny, 2010, Jak pisać o Funduszach Europejskich?, Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. (fragmenty) http://www.ifp.uni.wroc.pl/data/files/pub-6079.pdf

30. A. Chmiel, I. Mazur, Audiodeskrypcja, Poznań 2014 (fragm.)

Po zakończeniu cyklu zajęć Student:

- potrafi wykazać się wiedzą na temat typologii odmian językowych (biolekt, socjolekt, profesjolekt), a także funkcjonowania mniejszości językowych (tu zwłaszcza głuchych) w aspekcie zjawisk kulturowych;

- zna, rozumie i poprawnie stosuje zaawansowaną terminologię z zakresu językoznawstwa oraz wiedzy o kulturze związaną z poruszanymi podczas zajęć zagadnieniami (odmiany polszczyzny, grzeczność językowa, dwujęzyczność i dwukulturowość, glottodydaktyka,

plain language, audiodeskrypcja);

- dysponuje specjalistyczną wiedzą szczegółową w wybranym obszarze językoznawstwa, ukierunkowaną na analizowanie zjawisk i mechanizmów współczesnej kultury (zwłaszcza funkcjonowaniem różnych grup społecznych, jak osoby z dysfunkcjami wzroku, słuchu, a także obcokrajowcami funkcjonującymi w obcym języku i kulturze);

- rozumie istotę badań interdyscyplinarnych i stosuje perspektywę interdyscyplinarną do opisu oraz interpretacji zjawisk językowych i kulturowych;

- ma wiedzę z zakresu nauk społecznych (zwłaszcza socjologii i psychologii) niezbędną do pogłębionej analizy i interpretacji zjawisk i mechanizmów kultury, w tym zwłaszcza zjawisk językowych,

- rozumie i wyjaśnia złożone aspekty komunikacji kulturowej w różnych jej przejawach, ze szczególnym uwzględnieniem komunikacji werbalnej (rozumianej szeroko, z włączeniem komunikacji opartej na modalności wizualno-przestrzennej),

- ma uporządkowaną, zaawansowaną wiedzę o współczesnym języku polskim oraz o jego tendencjach rozwojowych związanych z funkcjonowaniem językowych odmian socjolektalnych i profesjolektalnych;

- potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i integrować informację z różnych źródeł oraz formułować na tej podstawie krytyczne sądy,

- potrafi w sytuacjach profesjonalnych kompetentnie posługiwać się koncepcjami teoretycznymi, pojęciami i sprawnościami właściwymi dla polonistyki i pogranicznych z nią dyscyplin naukowych;

- posiada umiejętność merytorycznego argumentowania z wykorzystaniem własnych poglądów oraz poglądów innych autorów, formułowania wniosków oraz tworzenia syntetycznych podsumowań,

- potrafi samodzielnie lub zespołowo przygotować i zaprezentować wystąpienia ustne i/lub multimedialne dotyczące języka, a także innych obszarów komunikacji kulturowej i interpersonalnej,

- ma świadomość poziomu swojej wiedzy i umiejętności, rozumie i realizuje indywidualną potrzebę ustawicznego uczenia się, inspiruje innych do podejmowania wysiłków ustawicznego samokształcenia.

Metody oceny:

- ocena aktywności w trakcie zajęć,

- ocena prezentacji,

- (fakultatywnie - jeśli Student zdecyduje się przystąpić do egzaminu) egzamin ustny.

Kryteria oceny:

- obecność na zajęciach;

- aktywny udział w zajęciach (udział w dyskusji i w pracy zespołowej);

- wartość merytoryczna i projekt prezentacji oraz sposób jej przedstawienia;

- umiejętność samodzielnej analizy i interpretacji tekstu w ramach wskazanych w treściach kształcenia problemów;

- czynne korzystanie z narzędzi opisu językoznawczego podczas opisu badanego materiału;

- umiejętność zaprezentowania na egzaminie wiedzy nabytej w ramach nauki przedmiotu oraz poziom tej wiedzy.

Wymagania:

- aktywne uczestnictwo w zajęciach;

- systematyczne przygotowywanie się do zajęć;

- obecność na zajęciach (dopuszczalne 2 nieobecności w semestrze).