Nauki ścisłe a sztuka

Wykład prezentuje wyniki badań nauk ścisłych, takich jak: matematyka, fizyka, chemia, biologia ewolucyjna, socjobiologia, neuroestetyka, neurobiochemia, nad naturą piękna i percepcją sztuki. Omówiona zostanie koncepcja piękna, jako estetyczna kategoria bytu, której definicja zmieniała się od czasów starożytności do współczesności i nadal stanowi przedmiot intensywnych badań, zarówno w obszarze nauk humanistycznych, jak i ścisłych. By uzyskać pełny wgląd w naturę piękna i percepcji sztuki, należy problem rozpatrzyć interdyscyplinarnie, z uwzględnieniem poglądów filozofów i artystów oraz wyników badań nauk ścisłych wymienionych powyżej. Jako spektakularny przykład można podać zastosowanie matematycznej teorii fraktali Benoit Mandelbrota (1924–2010) w analizie obrazów Mauritsa Cornelisa Eschera (1898–1972) i Jacksona Pollocka (1912–1956). Wyniki badań ujawniły fraktalną charakterystykę obrazów Eschera Circle Limit I, II, III, IV (1958-1959), Heaven and Hell (1960) oraz prawie wszystkich prac Pollocka, których wymiar fraktalny rósł od 1,12 w 1945 roku, do 1,7 w 1952. Wartym podkreślenia jest fakt, że w powyższym przykładzie sztuka wyprzedziła naukę, bowiem obrazy fraktalne powstały przed odkryciem fraktalności przez Mandelbrota w 1975 roku. Z drugiej strony, dopiero nauka pozwoliła zrozumieć (i docenić) fraktalne dzieła artystów. Badania w zakresie neuroestetyki (EEG monitoring) ujawniły również, że percepcja fraktali i obrazów fraktalnych generuje pozytywną reakcję mózgu, co znalazło praktyczne zastosowanie w redukcji stresu pod wpływem obrazów fraktalnych, prezentowanych pacjentom w ramach psychoterapii.

Aranżacja wykładów jest następująca: wprowadzenie bazowej koncepcji naukowej, a następnie jej zastosowanie w analizie i interpretacji sztuki plus prezentacja multimedialna skorelowanych z nią zagadnień z pogranicza nauki i sztuki. Po wykładzie odbywać się będzie dyskusja w ramach konwersatorium. Czas: 30 h wykładów plus 15 h konwersatorium. Wykład przeznaczony jest zarówno dla przedstawicieli nauk humanistycznych, jak i ścisłych, i nie wymaga wiedzy wstępnej.

The lecture presents the results of studies of exact sciences such as mathematics, physics, chemistry, evolutionary biology, sociobiology, neuroscience, neurobiology, on perception of beauty and art. In particular, the concept of beauty will be discussed as the aesthetic category of being, the definition of which has changed from antiquity to the present and continues to be a subject of intensive research, both in the field of art and sciences. To gain a full insight into the nature of art and beauty, the problem should be considered interdisciplinary, taking into account the views of philosophers, artists as well as the results of investigations of the sciences detailed above. A spectacular example is the use of mathematical fractal theory developed by Benoit Mandelbrot (1924-2010) in the analysis of Maurits Cornelis Escher (1898-1972) and Jackson Pollock (1912-1952) works. The results of the study revealed the fractal characteristics of the Escher’s paintings Circle Limit I, II, III,IV (1958-1959) and Heaven and Hell (1960) as well as almost all Pollocka works, whose fractal dimension increased from 1,12 in 1945 to 1,75 in 1952. It is noteworthy that in the above example, art overtook science, since Escher’s and Pollock fractal paintings were created before Mandelbrot's discovery of fractals in 1975. On the other hand, science (mathematics) allowed it to understand (and appreciate) the fractal work of artists, whereas EEG monitoring revealed that the perception of both fractals and fractal paintings generates a positive brain response, which has been found to be useful in reducing stress under fractal images presented to patients in psychotherapy.

Arrangement of the lectures is as follows: first a basis of scientific concept is introduced and then it is applied in analysis and interpretation of the art works demonstrated in the form of multimedia presentation. After the lecture, we discuss within the seminar the matters considered. The lecture is intended for both humanists as well as scientists and requires no pre-knowledge in the field of analyzed concepts.