Wczesne chrześcijaństwo – interpretacja i krytyka

Proponujemy wykład z elementami konwersatorium. Każda jednostka tematyczna będzie się składała z wprowadzenia wykładowego, z części analitycznej (wspólna lektura analityczna przykładowych tekstów) oraz z dyskusji krytycznej nad dzisiejszymi interpretacjami odniesień wczesnochrześcijańskich zawartych w tych tekstach.

Zajęcia polegać będą w szczególności na krytycznym oglądzie kilku zagadnień istotnych dla zrozumienia struktury i losów chrześcijaństwa – od jego początków po jego stan aktualny z perspektywy adekwatności wypracowanych przez nie struktur religijno-społecznych (czy też ideowo-organizacyjnych) względem stanu początkowego i jego potencjału w tej dziedzinie. Przez potencjał rozumieć będziemy te wszystkie możliwości realizacyjne, które nie wypaczają istoty / zamierzeń „wydarzeń założycielskich” (w szczególności zaś „ruchu Jezusa”). W takich odniesieniach będziemy oceniać adekwatność wypracowanych względem stanu początkowego struktur – oceniając logikę i dynamikę poszczególnych rozwiązań. Z oczywistych względów wybieramy zjawiska egzemplaryczne, silnie powiązane z rdzeniem doktrynalnym i „politycznym” chrześcijaństwa. W analizie skupimy się również na ich najważniejszych i egzemplarycznych momentach.

Nastawiamy się zatem w zajęciach tego semestru już nie tyle na rekonstrukcję procesów historycznych, z których wyrosło chrześcijaństwo, i na poznanie metod pozwalających je rekonstruować (te zagadnienia stały w centrum uwagi wykładów ubiegłorocznych i konwersatorium z pierwszego semestru bieżącego roku akademickiego), ale raczej na rozpoznanie i krytyczną analizę mechanizmów odpowiedzialnych za te procesy.

Tezą wyjściową jest, że przekształcenia dokonane w pierwszych kilku / kilkunastu latach formowania się chrześcijaństwa (przejście od „ruchu Jezusa” do nowej struktury religijnej o charakterze uniwersalistycznym, nowe określenie statusu Jezusa jako istoty z porządku boskiego i ludzkiego, konsekwencje w postaci struktur i własnej symboliki nowej wspólnoty religijnej) oznaczały zarazem rezygnację z bezpośredniości doświadczeń, na których był ufundowany ów pierwotny ruch, na rzecz struktur zapośredniczenia, które regulują działanie rozwiniętych społeczności religijnych (zmniejszając lub usuwając odpowiedzialność bezpośrednią i osobistą ich członków).

Krytyczne czytanie, które zamierzamy w ramach tych zajęć przeprowadzić, przyglądając się tekstom wczesnochrześcijańskim (i późniejszym) dotyczącym kilku istotnych elementów struktury symbolicznej i struktury społecznej rodzącego się chrześcijaństwa jako uniwersalistycznego systemu religijnego, obejmuje dlatego pytania o pośrednie i bezpośrednie uwarunkowania genezy wspomnianego konceptu i jego struktur, o sposób obchodzenia się w ich ramach ze sferą poznania i doświadczeń osobistych i społecznych, o spójność i racjonalność owego konceptu, i w końcu o możliwość zewnętrznej krytyki zjawisk, o których mowa, oraz o narzędzia do tego potrzebne.

Propozycje lektur: 

Metodologia Nowego Testamentu, red H. Langkammer, Pelplin 1994. 

Bartnicki Roman, Ewangelie synoptyczne, geneza i interpretacje, Warszawa 2003. 

Czajkowski Michał, Galilejskie spory Jezusa. Struktura kerygmatyczna Mk 2,1-3.6 

Gnilka Joachim, Jezus z Nazaretu, Kraków 1997. 

Tenże, Teologia Nowego Testamentu, Znak, Kraków. 

Rosik Mariusz, Jezus a judaizm w świetle Ewangelii według św. Marka, Warszawa 2004. 

Seweryniak Henryk, Tajemnica Jezusa, Warszawa 2001. 

Skierkowski Marek, "A swoi go nie przyjęli (J 1,11). Teologiczno-fundamentalna interpretacja Third Quest, Warszawa 2006. 

Theissen Gerd, Czasy Jezusa. Tło społeczne pierwotnego chrześcijaństwa, WAM Kraków 2004. 

Vermes Geza, Jezus Żyd: ewangelia w oczach historyka, Znak, Kraków 2003. 

Vermes Geza, Twarze Jezusa, Kraków 2008.

Wróbel Mirosław, Antyjudaizm a Ewangelia według św. Jana. Nowe spojrzenie na relację czwartej Ewangelii do judaizmu, Lublin 2005. 

Odnośniki internetowe:

http://www.jezushistoryczny.pl 

http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/religion/first/ 

Literatura dotycząca badania struktur fantazmatu:

Maria Janion, Projekt krytyki fantazmatycznej, W: Zło i fantazmaty. Prace wybrane, t. 3, Kraków 2001, str. 157-184

Żiżek Sławoj, Wzniosły obiekt ideologii (The Sublime Object of Ideology, 1989; wyd. polskie: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2001);

Didi-Huberman Georges, Obrazy mimo wszystko, Universitas, Kraków 2008.

Tokarska-Bakir Joanna, Legendy o krwi, W.A.B. Warszawa 2008.

Dalsze lektury zostaną podane w trakcie zajęć.