Historia literatury rosyjskiej

obowiązkowe

kierunek studiów: filologia wschodniosłowiańska

specjalności studiów:

- filologia rosyjska

- filologia rosyjska z filologią angielską

- filologia rosyjska z lingwistyką stosowaną

- filologia rosyjska z filologią ukraińską

I stopień

wprowadzenie i zapoznanie z wybranymi zagadnieniami z historii literatury rosyjskiej od 1856-1918 r., życiem i twórczością pisarzy tego okresu, problematyką ideową oraz wartościami artystycznymi ich utworów.

zapoznanie z procesem historycznoliterackim w danej epoce.

zapoznanie z podstawowymi wiadomościami dotyczącymi biografii najważniejszych twórców epoki i ich najważniejszymi dziełami.

kształtowanie umiejętności analizy wybranych utworów literackich z kanonu lektur.

kształtowanie umiejętności wykonania pisemnej pracy literaturoznawczej w języku rosyjskim

rozwinięcie umiejętności zastosowania metod badawczych do analizy tekstu literackiego

kształtowanie umiejętności przeprowadzania kwerendy bibliograficznej i korzystania z opracowań naukowych i źródeł bibliograficznych

II rok

nie

Podstawowa wiedza i umiejętności z zakresu literatury rosyjskiej (w zakresie programu I roku studiów) oraz ogólnej wiedzy o kulturze.

Materiały są udostępniane na platformie Microsoft Teams i drogą mailową.

Wykład z prezentacją multimedialną wybranych zagadnień

Wykład konwersatoryjny

Wykład problemowy

Dyskusja

Praca z tekstem

Metoda badawcza (dociekania naukowego)

Demonstracje dźwiękowe i/lub video

Praca w grupach

Charakterystyka procesu historycznoliterackiego z uwzględnieniem specyfiki poszczególnych epok (lata 60., 70., 80., Srebrny Wiek) oraz rozwoju poszczególnych rodzajów literackich.

Literaturocentryzm kultury rosyjskiej, przyczyny, odniesienie do innych kultur europejskiej. Literatura rosyjska w kontekście dyskusji światopoglądowych i społecznych epoki. Spór okcydentalistów ze słowianofilami.

Literatura rosyjska w kontekście ówczesnych idei filozoficznych i etycznych (np. idealizm niemiecki, pozytywizm, systemy Schopenhauera, Feuerbacha, Nietzschego).

„Obłomow” Iwana. Gonczarowa. Kompozycja. Psychologizm. Obłomow jako zbędny człowiek. Rola Schillera. Sen o Obłomowce w kontekście sporu okcydentalistów ze słowianofilami. Koncept bohatera niepełnego (Obłomow i Sztolc). Interpretacja M. Dobrolubowa („Что такое обломовщина?”).

„Co robić?” N. Czernyszewskiego w kontekście postulatów rewolucyjnych demokratów. Problem emancypacji.

Twórczość Fiodora Dostojewskiego jako wyraz ogólnorosyjskiego „dialogu z Zachodem”. Problem osobowości/sobowtóra w kontekście ocen mentalności zachodniej. Rola idei w świecie artystycznym Fiodora Dostojewskiego. Wybitne jednostki wobec „przeklętych problemów”. Sytuacja egzystencjalna bohaterów. Poetyka powieści Fiodora Dostojewskiego – fenomen powieści polifonicznej, idea karnawalizacji i karnawału w strukturze dzieła. Istota Dostojewowsko-Bachtinowskiego „słowa dialogowego”. Jurodiwyj i antyzachowanie w rosyjskiej kulturze. Wielopłaszczyznowa aktualność spuścizny Dostojewskiego w XX i XXI w.

Psychologizm Lwa Tołstoja. Pojęcie „urody życia”, „dialektyki duszy”, „duchowej iluminacji”. Myśl rodzinna i historiozofia Tołstoja. Tołstoizm i „myśl ekologiczna” pisarza.

Nowelistyka Nikołaja Leskowa („Napiętnowany Anioł”, „Mańkut”). Skaz i problem stylizacji w kontekście wymowy utworów. „Mąż sprawiedliwy” Leskowa. Ikonologia pisarza. „Powiatowa Lady Makbet”: mroczna siła namiętności wobec ciasnych norm społecznych. Poetyka utworu. Relacja do Katarzyny z „Burzy” Ostrowskiego.

Rozwój dramatu i teatru. Wielka Reforma Teatralna.

Opowiadania Antona Czechowa. Specyfika humoru Czechowa. Typowość. Obraz miłości. Dialog postaw egzystencjalnych w „Sali nr 6”. Nowatorstwo dramatów psychologicznych Czechowa. Dramaturgia Czechowa w kontekście Wielkiej Reformy Teatralnej. Rola Meiningenczyków i Konstantina Stanisławskiego w recepcji dramatów.

Naturalizm w kulturze rosyjskiej. „Pojedynek” Aleksandra Kuprina, „Wieś” Iwana Bunina, „Mały bies” Fiodora Sołoguba, opowiadania Leonida Andriejewa.

Twórczość Iwana Bunina. Stosunek do rosyjskiej tradycji i miejsce pamięci w świecie artystycznym noblisty. Koncepcja miłości w późniejszej fazie twórczości.

„Czełkasz” Maksyma Gorkiego. Tradycja i nowatorstwo. Stosunek do Tołstoja i Czechowa. Charakterystyczny typ bohatera (bosiak).

Modernizm w Rosji. Idea „Srebrnego wieku”. Symbolizm, akmeizm, futuryzm – ramy czasowe, przedstawiciele, wizja sztuki, wzajemne relacje i stosunek do analogicznych prądów na Zachodzie. Atmosfera duchowa.

„Petersburg” Andrieja Biełego – cechy powieści symbolistycznej. Fenomen „tekstu petersburskiego”. Opozycje Wschód-Zachód, racjonalizm-chaos. Wizja rewolucji. Język utworu. Żywioł apolliński i dionizyjski. Rozbicie osobowości a forma utworu. Ezoteryka wobec zracjonalizowanej machiny administracyjnej.

„Nieznajoma” Aleksandra Błoka. Dramat modernistyczny i autoironia. Obraz kobiety. Świadomość kategorii widza w kontekście Wielkiej Reformy Teatralnej.

„Życie człowieka” Leonida Andriejewa. Poetyka dramatu symbolistyczno-ekspresjonistycznego. Egzystencjalizm i nastroje końca wieku.

„Mały bies” Fiodora Sołoguba. Elementy naturalizmu i symbolizmu w strukturze utworu. Psychologizm Sołoguba. „Pieredonowszczyzna” jako zjawisko społeczno-obyczajowe i filozoficzne.

Poezja akmeistów – analiza wybranych wierszy.

„Obłok w spodniach” Władimira Majakowskiego. Twórczość poety w kontekście założeń futuryzmu. Rola metafory i groteski w artystycznym obrazowaniu.

Kanon lektur obowiązkowych dla filologii rosyjskiej:

‒ I. Gonczarow, Obłomow.

‒ M. Czernyszewski, Co robić? (fragment: Czwarty sen Wiery Pawłownej).

‒ F. Dostojewski, Biedni ludzie, Notatki z podziemia, Zbrodnia i kara, Idiota, Biesy, Bracia Karamazow.

‒ L. Tołstoj, Anna Karenina, Sonata Kreutzerowska, Zmartwychwstanie, Ciemna potęga, Śmierć Iwana Iljicza.

‒ A. Ostrowski, Burza.

‒ M. Leskow, Powiatowa Lady Makbet.

‒ A. Czechow, Śmierć urzędnika, Człowiek w futerale, Dama z pieskiem, Sala nr 6, Mewa, Trzy siostry.

‒ A. Kuprin, Pojedynek.

‒ I. Bunin, Wieś, Udar słoneczny, Lekki oddech, Ciemne aleje, Nathalie

‒ M. Gorki, Czełkasz.

‒ F. Sołogub, Mały bies.

‒ L. Andrejew, Życie człowieka, Otchłań, We mgle.

‒ A. Błok, Nieznajoma (dramat).

‒ wybrane wiersze akmeistów.

‒ W. Majakowski, Obłok w spodniach.

Lektury uzupełniające:

‒ F. Dostojewski, Łagodna.

‒ L. Tołstoj, Wojna i pokój, Żywy trup

‒ M. Leskow, Mańkut, Napiętnowany Anioł.

‒ M. Sałtykow-Szczedrin, Historia jednego miasta.

‒ M. Niekrasow, Mróz-Czerwony nos.

‒ W. Garszyn, Czerwony kwiatek.

‒ A. Czechow, Kameleon, Wiśniowy sad, Wujaszek Wania.

‒ I. Bunin, Pan z San Francisco.

‒ L. Andriejew, Życie Wasilija Fiwiejskiego.

‒ A. Błok, Buda jarmarczna, Dwunastu.

‒ A. Bieły, Petersburg

‒ W. Majakowski, Misterium Buffo.

‒ M. Gorki, Na dnie.

Podręczniki i literatura naukowa:

‒ Historia literatury rosyjskiej, pod red. M. Jakóbca, t. II, Warszawa 1976.

‒ Historia literatury rosyjskiej XX wieku, pod red. A. Drawicza, Warszawa 1997.

‒ Святополк-Мирский Д.П., История русской литературы, Новосибирск 2005.

‒ Portal https://polka.academy/

‒ Cykl miniwykładów Сто лекций с Дмитрием Быковым

‒ G. Porębina, St. Poręba, Historia literatury rosyjskiej 1917–1991, Katowice 1994.

‒ T. Klimowicz, Przewodnik po współczesnej literaturze rosyjskiej i jej okolicach (1917–1996), Wrocław 1996.

‒ Literatura rosyjska w zarysie, pod red. Z. Barańskiego i A. Semczuka, Warszawa 1975.

‒ Г.Н. Поспелов, История русской литературы XIX века, Москва 1991.

‒ А.Г. Соколов, История русской литературы конца XIX – начала ХХ века, Москва 2006.

‒ Русская литература рубежа веков (1890-е – начало 1920-х годов), кн. 1–2, отв. ред. В.А. Келдыш, Москва 2001.

‒ Z. Barański, J. Litwinow, Rosyjskie manifesty literackie. cz.1, (Przełom XIX i XX wieku), Poznań 1974.

‒ И. Гарин, Серебряный век в 3 томах, Москва 1999.

‒ М. Г. Зельдович, Л.Я. Лившиц, Русская литература XIX в. Хрестоматия критических материалов, Москва 1964.

‒ История русской литературы XIX века 70-90-е годы, под ред. В.Н. Аношкиной,

Л.Д. Громовой, В.Б. Катаева, Москва 2001.

‒ A. Walicki, Zarys myśli rosyjskiej. Od Oświecenia do Renesansu religijno-filozoficznego, Kraków 2005.

‒ M. Bachtin, Problemy poetyki Dostojewskiego, przeł. N. Modzelewska, Warszawa 1970.

‒ R. Przybylski, Dostojewski i „przeklęte problemy”. Od „Biednych ludzi” do „Zbrodni i kary”, Warszawa 1964.

‒ B. Urbankowski, Dostojewski: dramat humanizmów, Warszawa 1994.

‒ M. Bohun, Fiodor Dostojewski i idea upadku cywilizacji europejskiej, Katowice 1996.

‒ Tołstoj w oczach krytyki światowej, pod red. P. Hertza, Warszawa 1972.

‒ А. Semczuk, Lew Tołstoj, Warszawa 1967.

‒ О.В. Сливицкая, «Истина в движении»: О человеке в мире Л. Толстого, Москва 2009.

‒ О.В. Сливицкая, «Война и мир» Л.Н. Толстого: проблемы человеческого общения, Ленинград 1988.

‒ В творческой лаборатории Чехова, под ред. Л.Д. Опульской, З.С. Паперного и С.Е. Шаталова, Москва 1974.

‒ А.П. Скафтымов, Поэтика художественного произведения, Москва 2007.

‒ А.П. Чудаков, Поэтика Чехова, Москва 1971.

‒ R. Śliwowski, Antoni Czechow, Warszawa 1965.

Po zakończeniu modułu i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student /ka:

ma uporządkowaną wiedzę na temat rosyjskiego procesu historycznoliterackiego w latach 1856-1918

ma uporządkowaną wiedzę na temat epok i prądów literackich w latach 1856-1918

posiada uporządkowaną wiedzę nt. zjawisk decydujących o specyfice literatury rosyjskiej i jej uprzywilejowanego miejsca w rosyjskiej kulturze materialnej i duchowej

ma uporządkowaną wiedzę nt. roli i form krytyki literackiej

ma podstawową wiedzę nt. biografii najważniejszych twórców

posiada uporządkowaną wiedzę, dotyczącą najważniejszych utworów, historii ich powstania oraz recepcji

potrafi dokonać analizy i interpretacji najważniejszych utworów literackich epoki, angażując zdobytą wiedzę teoretyczną i historycznoliteracką

Skala ocen:

bardzo dobry (bdb; 5,0):

dobry plus (+db; 4,5):

dobry (db; 4,0):

dostateczny plus (+dst; 3,5):

dostateczny (dst; 3,0):

niedostateczny (ndst; 2,0):

Kryteria oceniania:

bardzo dobry (bdb; 5,0):

Znakomita i uporządkowana wiedza na temat literatury rosyjskiej okresu 1856-1918 oraz omawianego na zajęciach kontekstu kulturowego, umiejętność pogłębionej analizy i interpretacji omawianych lektur obowiązkowych, umiejętność formułowania własnych, propozycji interpretacyjnych podpartych solidnymi argumentami. Aktywność na zajęciach konwersatoryjnych. Na egzaminie: wyczerpująca odpowiedź na wszystkie 3 pytania, przekonująca i samodzielna argumentacja prowadzona w odwołaniu do licznych przykładów z lektur obowiązkowych.

dobry plus (+db; 4,5):

Dobra i uporządkowana wiedza na temat literatury rosyjskiej okresu 1856-1918 oraz omawianego na zajęciach kontekstu kulturowego, umiejętność pogłębionej analizy i interpretacji omawianych lektur obowiązkowych. Aktywność na zajęciach konwersatoryjnych. Na egzaminie: pozytywna i rozległa odpowiedź na wszystkie 3 pytania, w stosunku do oceny bardzo dobrej dopuszczalne są drobne braki w samodzielnej argumentacji i odwołaniu do licznych przykładów z lektur obowiązkowych.

dobry (db; 4,0):

Dobra i uporządkowana wiedza na temat literatury rosyjskiej okresu 1856-1918 oraz omawianego na zajęciach kontekstu kulturowego z pominięciem niektórych mniej istotnych aspektów, umiejętność analizy i interpretacji lektur obowiązkowych. Aktywność na zajęciach konwersatoryjnych. Na egzaminie: pozytywna odpowiedź na wszystkie 3 pytania na poziomie dobrym, poprawna i w przeważającym stopniu samodzielna argumentacja ilustrowana bazowymi przykładami z lektur obowiązkowych.

dostateczny plus (+dst; 3,5):

Zadowalająca wiedza na temat literatury rosyjskiej okresu 1856-1918 oraz omawianego na zajęciach kontekstu kulturowego z wyraźnymi nieścisłościami, umiejętność analizy lektur obowiązkowych. Sporadyczna aktywność na zajęciach konwersatoryjnych lub jej brak. Na egzaminie: pozytywna odpowiedź na wszystkie 3 pytania na poziomie ogólnym, poprawna argumentacja ilustrowana bazowymi przykładami z lektur obowiązkowych.

dostateczny (dst; 3,0):

Wystarczająca wiedza na temat literatury rosyjskiej okresu 1856-1918 oraz omawianego na zajęciach kontekstu kulturowego z poważnymi nieścisłościami, umiejętność analizy lektur obowiązkowych. Sporadyczna aktywność na zajęciach konwersatoryjnych lub jej brak. Na egzaminie: pozytywna odpowiedź na wszystkie 3 pytania na poziomie ogólnym z dopuszczalnymi brakami w niektórych aspektach, z poprawną argumentacją ilustrowaną bazowymi przykładami z lektur obowiązkowych LUB wyczerpująca odpowiedź na 2 pytania z przekonującą argumentacją prowadzoną w odwołaniu do licznych przykładów z lektur obowiązkowych (dopuszczalne drobne braki).

niedostateczny (ndst; 2,0):

Niewystarczająca wiedza na temat literatury rosyjskiej okresu 1856-1918 oraz omawianego na zajęciach kontekstu kulturowego, brak umiejętności analizy i interpretacji omawianych lektur obowiązkowych. Brak aktywności na zajęciach konwersatoryjnych. Na egzaminie brak pozytywnej odpowiedzi na wszystkie 3 pytania na poziomie ogólnym z poprawną argumentacją ilustrowaną bazowymi przykładami z lektur obowiązkowych LUB wyczerpującej odpowiedzi na 2 pytania z przekonującą argumentacją prowadzoną w odwołaniu do licznych przykładów z lektur obowiązkowych.