Tekstologia na lekcjach języka polskiego - spec. nauczycielska

obowiązkowe

filologia polska

II stopień

Cele modułu kształcenia:

- zaznajomienie studenta z zasadami krytycznej analizy tekstu w kształceniu polonistycznym oraz sposobami organizowania procesu lektury/czytania w szkole,

- zaznajomienie studenta z zasadami kształcenia umiejętności tekstotwórczych ucznia,

- uświadomienie studentom wagi uważnej i wnikliwej analizy tekstu o różnym charakterze w procesie kształcenia literackiego i językowego,

- ukształtowanie umiejętności planowania, organizowania i realizowania działań dydaktycznych w zakresie krytycznej analizy tekstu i pracy z lekturą na lekcjach języka polskiego,

- ukształtowanie umiejętności planowania, organizowania i realizowania działań dydaktycznych w zakresie przekształcania i tworzenia tekstu przez uczniów.

II rok

Dyskusja, praca z tekstem, uczenie problemowe (problem-based learning), rozwiązywanie zadań, metoda warsztatowa, praca w grupach, przygotowywanie projektu lekcji, cyklu lekcji.

3

Treści programowe dla przedmiotu:

- znaczenie krytycznej analizy i tworzenia tekstu w rozwoju poznawczym i społecznym ucznia,

- zasady organizowania działań dydaktycznych w zakresie krytycznej analizy tekstu: analiza struktury tekstu, ramy delimitacyjnej, kompozycji, budowy akapitu,

rytmu akapitowego, typów wstępów i zakończeń; plan odtwórczy (nominalny, werbalny, w formie pytań); podstawowe sposoby organizacji tekstów: opis, opowiadanie, prezentacja, argumentacja; informacje wyrażone wprost i pośrednio; informacje a sądy i opinie; znaczenie dosłowne, metaforyczne, symboliczne,

- planowanie i organizowanie pracy z lekturą szkolną w cyklu oraz na pojedynczej lekcji,

- skuteczne praktyki pracy z lekturą na lekcji języka polskiego,

- badanie stopnia rozumienia tekstu na lekcji języka polskiego,

- przekształcenie tekstu i działania na tekście (wyciąg, wybór słów kluczowych, plan kompozycyjny i dekompozycyjny, streszczenie, transformacja, parafraza, korekta),

- zasady tworzenia wypowiedzi spójnych, logicznych oraz stosowania kompozycji odpowiedniej dla danej formy gatunkowej, np. wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, esej, interpretacja porównawcza, reportaż, felieton, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca,

- doskonalenie umiejętności retorycznych (teza, argument, typy argumentów, cele perswazyjne, zasady kompozycji tekstu, logika toku rozumowania).

Zalecana literatura:

J. Bartmiński, S. Niebrzegowska Bartmińska, Tekstologia, Warszawa 2009.

D. Buehl, Strategie aktywnego czytania, czyli jak efektywnie nauczać i uczyć się, Kraków 2004.

G. Czetwertyńska, A. Grabowska, Zadania tekstowe z komentarzami. Czytanie, w: Umiejętności polskich gimnazjalistów. Pomiar. Wyniki. Zadania testowe z komentarzami, red. M. Federowicz, Warszawa 2008, s. 93-134.

A. Dyduchowa, Metody kształcenia sprawności językowej uczniów (1, 2) [przedruk], ”Nowa Polszczyzna” 2004 nr 5, s. 31-43 oraz 2005 nr 1, s. 13-25.

J. Kowalikowa, Od słowa do zdania, od zdania do tekstu – od tekstu do zdania, od zdania do słowa, w: Szkolna polonistyka zanurzona w języku, red. A. Janus-Sitarz, E. Nowak, Kraków 2014.

D. Krzyżyk, Umiejętności tekstotwórcze i językowe uczniów w pracach maturalnych z języka polskiego, w: Kształcenie językowe w dobie kultury masowej polisensorycznej, red. U. Kopeć, Z. Sibiga, Rzeszów 2010.

M. Kuziak, S. Rzepczyński, 2007, Jak pisać?, wyd. 6, Bielsko-Biała 2007.

J. Maćkiewicz, Jak dobrze pisać? Od myśli do tekstu, Warszawa 2010.

A. Mikołajczuk, Modele gatunkowe tekstu pisanego przez uczniów na egzaminie maturalnym (w kontekście planowanej modernizacji matury z języka polskiego), „Poradnik Językowy” 2013, z. 1.

M.C. Nussbaum, Pedagogika sokratejska. O znaczeniu sporu, w: Nie dla zysku. Dlaczego demokracja potrzebuje humanistów, tłum. Ł. Pawłowski, Warszawa 2016, s. 65-96.

Praktyczna stylistyka nie tylko dla polonistów, red. E. Bańkowska, A. Mikołajczuk, Warszawa 2003.

B. Udzik, „Rozważ i uzasadnij” Struktury argumentacyjne w rozprawkach maturalnych, Poznań 2019.

H. Wiśniewska, Łatwa i trudna kompozycja pisemnych wypracowań uczniowskich, w: Wokół szkoły i nauczyciela, red. H. Wiśniewska, J. Plisiecki, Lublin 1995, s.119-129.

U. Żydek-Bednarczuk, Modele i wzorce tekstu uczniowskiego, w: Czynności tworzenia i rozumienia wypowiedzi, red. J. Porayski-Pomsta, „Studia Pragmalingwistyczne” 3, Warszawa 2002.

Po zakończeniu przedmiotu (modułu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka:

- zna zasady przygotowania ucznia do krytycznej analizy tekstu (wyszukiwanie informacji, integracja i interpretacja, refleksja i ocena) oraz tworzenia tekstu własnego na lekcji języka polskiego i umie je stosować w praktyce,

- rozumie, umie uzasadnić wybór i stosuje w praktyce metody organizowania procesu lektury oraz kształtowania umiejętności tekstotwórczych na lekcjach języka polskiego.

- rozumie korzyści wynikające z właściwego organizowania procesu percepcji, rozumienia, analizy, interpretacji, przekształcania i tworzenia tekstu na lekcjach języka polskiego,

- projektuje działania dydaktyczne przydatne w procesie krytycznej analizy oraz tworzenia tekstu i włącza je do scenariusza lekcji,

- planuje i organizuje proces poznawania tekstu literackiego, naukowego i użytkowego jako cyklu lekcyjnego i pojedynczych działań lekcyjnych,

- planuje i organizuje proces kształtowania umiejętności tekstotwórczych jako cyklu lekcyjnego i pojedynczych działań lekcyjnych.

Skala ocen:

bardzo dobry (bdb; 5,0): zadania zaliczeniowe w pełni poprawne pod względem metodycznym, merytorycznym i językowym; czytelna i zindywidualizowana koncepcja realizacji zagadnień metodycznych; trafna ocena danego pomysłu dydaktycznego, konspektu własnej i cudzej lekcji, uwzględniająca ich poziom metodyczny, merytoryczny i językowy itp.; krytyczna, zobiektywizowana samoocena własnych pomysłów dydaktycznych, konspektu lekcji, cyklu lekcji itp. uwzględniająca ich poziom metodyczny, merytoryczny i językowy oraz wnioski wynikające z praktycznej ich realizacji; bardzo dobra znajomość zagadnień teoretycznych i zalecanych lektur oraz ich funkcjonalne wykorzystanie podczas realizacji zadań zaliczeniowych i zadań cząstkowych.

dobry plus (+db; 4,5): student/studentka zasadniczo spełnia wymagania na ocenę 4,0, ale sporadycznie i częściowo udaje się mu/jej spełnić również kryteria wymagane na ocenę 5,0.

dobry (db; 4,0): zadania zaliczeniowe poprawne pod względem metodycznym, merytorycznym i językowym (dopuszczalne sporadyczne usterki); czytelna koncepcja realizacji zagadnień metodycznych (np. odpowiednie konteksty i treści, ciekawa struktura projektowanych działań dydaktycznych); dopuszczalne są sporadyczne naruszenia spójności proponowanych działań; dopuszczalne są sporadyczne usterki metodyczne, np. naruszenie spójności lekcji, komplementarności zadań, operowanie trudnym słownictwem itp.; odpowiednia ocena danego pomysłu dydaktycznego, konspektu lekcji, artykułu metodycznego uwzględniająca ich poziom metodyczny, merytoryczny i językowy; dopuszczalne drobne usterki, np. dominacja tonu sprawozdawczego nad analitycznym, sporadyczne pominięcia odwołań do literatury przedmiotu; trafna samoocena własnych pomysłów dydaktycznych, konspektu lekcji, cyklu lekcji itp. uwzględniająca ich poziom metodyczny, merytoryczny i językowy oraz wnioski wynikające z praktycznej ich realizacji; dobra znajomość zagadnień teoretycznych i zalecanych lektur oraz ich funkcjonalne wykorzystanie podczas realizacji zadań zaliczeniowych i zadań cząstkowych.

dostateczny plus (+dst; 3,5): student/studentka zasadniczo spełnia wymagania na ocenę 3,0, ale sporadycznie i częściowo udaje się mu/jej spełnić również kryteria wymagane na ocenę 4,0.

dostateczny (dst; 3,0): zadania zaliczeniowe w zasadzie poprawne pod względem metodycznym, merytorycznym i językowym (ewentualne błędy/usterki metodyczne lub merytoryczne nie wypaczają założonych w zadaniu celów); czytelna, ale odtwórcza i mało samodzielna koncepcja realizacji zagadnień metodycznych; powierzchowna (np. dominacja tonu sprawozdawczego, pominięcie odwołań do literatury przedmiotu) ocena cudzego pomysłu dydaktycznego, konspektu lekcji, artykułu metodycznego uwzględniająca ich poziom metodyczny, merytoryczny i językowy; wybiórcza samoocena własnych pomysłów dydaktycznych, konspektu lekcji, cyklu lekcji itp.; pomijanie jednego/dwóch z elementów oceny, np. poziomu metodycznego, merytorycznego bądź językowego, abstrahowanie od wniosków wynikających z praktycznej ich realizacji; dostateczna znajomość zagadnień teoretycznych i zalecanych lektur oraz ich sporadyczne wykorzystanie podczas realizacji zadań zaliczeniowych i zadań cząstkowych.

niedostateczny (ndst; 2,0): atudent/studentka nie spełnia kryteriów na ocenę dostateczną.

Kryteria oceniania:

Na ocenę końcową składają się:

- poziom merytoryczny i metodyczny zadań zaliczeniowych i cząstkowych (wykonywanych na zajęciach),

- ocena znajomości zagadnień z zakresu treści kształcenia i literatury przedmiotu (podczas zajęć i w pracach zaliczeniowych).