Leksykologia i leksykografia

obowiązkowe

polonistyczno-filozoficzne studia nauczycielskie

I stopień

Cele modułu kształcenia:

- przekazanie niezbędnej wiedzy z zakresu leksykologii i leksykografii oraz wiedzy dotyczącej podstawowej literatury przedmiotu,

- rozwinięcie umiejętności wyszukiwania danych do analizy filologicznej z zasobów leksykograficznych,

- wyrobienie umiejętności krytycznego czytania słowników językowych,

- rozwinięcie umiejętności prowadzenia dyskusji, argumentowania sądów, a także wypracowanie precyzji analitycznej, szczególnie terminologicznej,

- wyrobienie umiejętności leksykograficznego opisu jednostki językowej,

- rozwinięcie umiejętności wykorzystania wyspecjalizowanych zasobów sieciowych w pracy filologa,

- propagowanie wartości tradycyjnej filologii opartej na źródłach drukowanych, jak również wartości wyspecjalizowanych zasobów sieciowych i e-narzędzi w pracy filologa.

III rok

Wykład z prezentacją multimedialną wybranych zagadnień, wykład problemowy, dyskusja, metoda analizy przypadków, metoda ćwiczeniowa, praca w grupach.

2

Treści programowe dla przedmiotu:

1. W świecie znaków konwencjonalnych: znaczenie wyrazów: pojęcie znaku, znaki językowe i ich cechy, problem znaczenia w języku, opis znaczenia znaków językowych.

2. Wprowadzenie do leksykografii:

- pojęcia leksykografii,

- leksykologia a leksykografia,

- elemnty opisu leksykograficznego,

- dobór materiału leksykograficznego,

- makrostruktura słownika.

3. Model opisy leksykograficznego - definicja:

- problem definiowania w słowniku,

- rodzaje definicji słownikowych.

4. Model opisu leksykograficznego - składniki artykułu hasłowego: mikrostruktura słownika.

5. Relacje leksykalne:

- polisemia,

- synonimia,

- antonimia,

- hiperonimia,

- hiponimia,

- meronimia.

6. Język jako narzędzie opisu oraz interpretacji świata i kultury:

- językowy obraz świata,

- wartościowanie w języku,

- metafory,

- metonimie.

7. Historia zapisana w słowach: słowniki historyczne i etymologiczne polszczyny.

8. Od frazeologii do idiomatyczności:

- podstawowe pojęcia z zakresu teorii frazeologii,

- prezentacja i krytyczne omówienie najważniejszych słowników frazeologicznych polszczyzny.

9. Zróżnicowanie terytorialne, stylowe i socjalne polszczyzny: prezentacja wybranych słowników prezentujących polszczyznę zakresowo ograniczoną (w wersji tradycyjnej i on-line).

10. E-słowniki, słowniki on-line i korpusy języka polskiego:

- wybrane słowniki elektroniczne i internetowe,

- Narodowy Korpus Języka Polskiego,

- korpusy: IPI-PAN, PELCRA, PWN.

11. Polszczyzna wśród języków Europy i świata:

- rodzina językowa,

- liga językowa,

- prezentacja indoeuropejskiej rodziny językowej i europejskiej ligi słownikowej.

Zalecana literatura:

Bańko M., 2001, Z pogranicza leksykografii i językoznawstwa. Studia o słowniku jednojęzycznym, Warszawa.

Bartmiński J. (red.), 2001, Współczesny język polski, wyd. II popr., Lublin.

Grzegorczykowa R., 2008, Wstęp do językoznawstwa, Warszawa.

Piotrowski T., 2001, Zrozumieć leksykografię, Warszawa.

Żmigrodzki P., 2005, Wprowadzenie do leksykografii polskiej, wyd. II uzup., Katowice (wyd. III rozszerzone, Katowice 2009).

Zob. także www.kjp.amu.edu.pl.

Dla usprawnienia procesu dydaktycznego skonstruowano kurs na platformie e-learningowej Moodle (dostęp dla uczestników zajęć) http://maius89.maius.amu.edu.pl/~moodleifp/course/category.php?id=2.

Po zakończeniu zajęć i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka:

- definiuje podstawowe terminy dotyczące leksykologii i leksykografii,

- wyjaśnia podstawowe aspekty związane z semantyczną refleksją nad językiem,

- objaśnia relacje leksykalne między leksemami,

- korzysta z podstawowych słowników polszczyzny oraz w elementarny sposób scharakteryzować ich specyfikę,

- umie podjąć próbę krytycznej oceny słownika jednojęzycznego z odniesieniem do zagadnień metaleksykograficznych,

- potrafi zredagować zróżnicowane artykuły hasłowe dotyczące różnych odmian polszczyzny współczesnej,

- korzysta ze słowników dostępnych w sieci, słowników elektronicznych oraz z zasobów korpusów sieciowych,

- umie charakteryzować język w kategoriach społecznych, komunikacyjnych, wykazując przy tym elementarną wrażliwość na kwestię złożonej,

- zależności między sferą znaczeń a zjawiskiem interpretacji świata za pomocą języka.

Skala ocen:

bardzo dobry (bdb; 5,0): bardzo dobra wiedza z zakresu leksykologii i leksykografii, umiejętność korzystania z podstawowych źródeł leksykograficznych (tradycyjnych i elektronicznych), sprawność w stosowaniu poznanych narzędzi do sproblematyzowanej pracy o charakterze filologicznym, wysoka świadomość relacji języka do kultury w odniesieniu do leksyki, wysoka kultura słowa.

dobry plus (+db; 4,5): bardzo dobra wiedza z zakresu leksykologii i leksykografii, umiejętność korzystania z podstawowych źródeł leksykograficznych (tradycyjnych i elektronicznych), sprawność w stosowaniu poznanych narzędzi do sproblematyzowanej pracy o charakterze filologicznym.

dobry (db; 4,0): dobra wiedza z zakresu leksykologii i leksykografii, umiejętność korzystania z podstawowych źródeł leksykograficznych (tradycyjnych i elektronicznych), sprawność w stosowaniu poznanych narzędzi do sproblematyzowanej pracy o charakterze filologicznym.

dostateczny plus (+dst; 3,5); dostateczna wiedza z zakresu leksykologii i leksykografii, umiejętność korzystania z podstawowych źródeł leksykograficznych (tradycyjnych i elektronicznych), sprawność w stosowaniu poznanych narzędzi do prac o charakterze filologicznym.

dostateczny (dst; 3,0): dostateczna wiedza z zakresu leksykologii i leksykografii, akceptowalna umiejętność korzystania z podstawowych źródeł leksykograficznych (tradycyjnych i elektronicznych), umiejętność stosowania poznanych narzędzi prac o charakterze filologicznym.

niedostateczny (ndst; 2,0): niedostateczna wiedza z zakresu leksykologii i leksykografii, brak umiejętności korzystania z podstawowych źródeł leksykograficznych (tradycyjnych i elektronicznych), brak umiejętności w stosowaniu poznanych narzędzi prac o charakterze filologicznym.