Laboratorium literatury: XII-XVIII wiek

obowiązkowe

filologia polska

II stopień

Cele modułu kształcenia:

Warsztaty historycznoliterackie realizowane w trybie autorskich ćwiczeń konwersatoryjnych, poświęcone literaturze średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia. Celem zajęć jest rozwijanie umiejętności interpretacji zjawisk literackich (w ich konkretności i złożoności, jak również w relacji z innymi zjawiskami literackimi i kulturowymi), budowanie wiedzy na temat przebiegu procesu rozwojowego literatury oraz kultury (również w perspektywie ich „długiego trwania”), kształcenie kompetencji literaturoznawczych (w tym umiejętności zastosowania w procedurach lekturowych świadomie wybranych i adekwatnych narzędzi poznawczych). Metodą realizacji tych zadań jest wspólna – prowadzącego i uczestników – praca z literaturą i nad literaturą: lekturowe spotkanie z dziełem, sproblematyzowane i profilowane metodą, dokonujące się w toku dyskusji nad starannie wybranymi przykładami i reprezentatywnymi dla całości procesu historycznoliterackiego fragmentami.

Zajęcia zostają podzielone przez prowadzącego na 4-5 mikromonograficznych cykli, sproblematyzowa-nych wokół dominant tematycznych, które prowadzący proponuje w ramach autorskiego programu w po-rozumieniu ze studentami (przy czym przynajmniej jeden z cykli mikromonograficznych koncentruje się na zagadnieniach metarefleksji estetycznoliterackiej w epokach objętych programem zajęć).

I rok

Znajomość głównych dzieł literatury polskiej epok średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia, a także rozszerzona wiedza na temat przebiegu procesu historycznoliterackiego w tych epokach. Podstawowa wiedza na temat historii Polski i Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz historii powszechnej (zwłaszcza Europy) od średniowiecza do Kongresu Wiedeńskiego.

Wykład konwersatoryjny, dyskusja, praca z tekstem, metoda analizy przypadków, uczenie problemowe (problem-based learning), metoda ćwiczeniowa, metoda badawcza (dociekania naukowego), metoda warsztatowa, metoda projektu, metody aktywizujące, praca w grupach.

5

Treści programowe dla przedmiotu:

- dzieła literatury polskiej epok średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia,

- proces historycznoliteracki w epokach średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia (oraz jego podstawowe jednostki: formacje, epoki, prądy, nurty, style, gatunki),

- metarefleksja estetycznoliteracka w epokach średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia (w tym: doktryny literackie i poglądy na temat literackości, autotematyzm literatury, poetyki sformułowane, podstawowe pojęcia i kategorie estetyczne, retoryka jako teoria i praktyka komunikacyjna),

- literatura polskiego średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia na tle porównawczym (wobec innych literatur europejskich),

- literatura polskiego średniowiecza, renesansu i baroku i oświecenia wobec tradycji antycznej i biblijnej,

- literatura średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia jako tradycja dla epok późniejszych (oraz rola tej tradycji we współczesności),

- filozoficzne, społeczne i kulturowe konteksty literatury w epokach średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia,

- literatura średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia wobec zjawisk i procesów historycznych (zwłaszcza w odniesieniu do dziejów Królestwa Polskiego i Rzeczypospolitej Obojga Narodów) oraz innych zjawisk kulturowych (jak np. humanizm, reformacja i kontrreformacja, sarmatyzm, oświecenie),

- życie literackie, instytucje kulturotwórcze oraz geografia literacka w epokach średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia,

- literatura wobec piśmiennictwa, piśmienność i oralność oraz dwujęzyczność literatury epok średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia,

- literatura średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia wobec innych sztuk,

- literatura renesansu, baroku i oświecenia w ujęciu paradygmatycznym (tj. jako wspólnota: wzorca literackości i wyobrażeń teoretycznych na temat literatury, pojęć i kategorii estetycznoliterackich oraz ich presupozycji filozoficznych, sytuacji komunikacyjnych i uporządkowań genologicznych),

- warsztat badawczy współczesnego historyka literatury średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia (pryncypia filologiczne, instrumentarium pojęciowe, narzędzia i metody poznawcze, odniesienia do współczesnych dyskursów i metodologii nauk humanistycznych),

- szkoły, nurty i tradycje polskich (w tym poznańskich) badań historycznoliterackich nad literaturą średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia, obecny stan badań oraz ich tendencje rozwojowe (w odniesieniu do wybranych zagadnień).

Lektury, których znajomość wymagana jest na egzaminie, wynikają przede wszystkim z problematyki cykli mikromonograficznych, których tematy ustalane są przez prowadzącego w porozumieniu ze studentami – ich listę przekazuje studentom prowadzący po uzgodnieniu tematyki zajęć.

Na egzaminie obowiązują wszystkie lektury (dzieła literackie i opracowania) zadane w ten sposób przez prowadzącego zajęcia.

Ponadto zalecane są następujące opracowania, podręczniki i słowniki:

T. Witczak, Literatura Średniowiecza, wyd. 3 zmien., Warszawa 1999 i wyd. nast.

T. Michałowska, Średniowiecze, Warszawa 1995 i wyd. nast.

J. Ziomek, Literatura Odrodzenia, Warszawa 1987 i wyd. nast.

J. Ziomek, Renesans, wyd. 2 poprawione i rozszerzone, Warszawa 1976 i wyd. nast.

A. Karpiński, Renesans, Warszawa 2007.

C. Hernas, Literatura baroku, Warszawa 1987 i wyd. nast.

C. Hernas, Barok, wyd. 5 zmienione i rozszerzone, Warszawa 1998 i wyd. nast.

A. Nowicka-Jeżowa, Barok polski między Europą i Sarmacją. Część pierwsza: Profile i zarysy całości, Warszawa 2009-2011.

Słownik literatury staropolskiej, pod. red. T. Michałowskiej, Wrocław 1990 i wyd. nast.

Źródła wiedzy teoretycznoliterackiej w dawnej Polsce. Średniowiecze – Renesans – Barok, wstęp, wybór i oprac. M. Cytowska, T. Michałowska, Warszawa 1999.

M. Klimowicz, Literatura Oświecenia, Warszawa 1988 i wyd. nast.

T. Kostkiewiczowa, Klasycyzm – sentymentalizm – rokoko, Warszawa 1975 i wyd. nast.

R. Przybylski, Klasycyzm, czyli prawdziwy koniec Królestwa Polskiego, Warszawa 1983 i wyd. nast.

M. Parkitny, Nowoczesność oświecenia, Poznań 2018.

Słownik literatury polskiego oświecenia, pod red. T. Kostkiewiczowej, Wrocław 1991.

Pisarze polskiego oświecenia, pod red. T. Kostkiewiczowej i Z. Golińskiego, t. 1: Warszawa 1992, t. 2: War¬szawa 1994, t. 3: Warszawa 1996.

Oświeceni o literaturze, oprac. T. Kostkiewiczowa i Z. Goliński, t. 1: Wypowiedzi pisarzy polskich 1740-

-1800, Warszawa 1993, t. 2: Wypowiedzi pisarzy polskich 1801-1830, Warszawa 1995.

Europejskie źródła myśli estetyczno-literackiej polskiego oświecenia. Antologia wypowiedzi pisarzy francu¬skich, niemieckojęzycznych i angielskich 1674-1810, oprac. T. Kostkiewiczowa, Z. Goliński, Warszawa 1997.

Dawni pisarze polscy od początków piśmiennictwa do Młodej Polski, pod red. R. Lotha i in., t. 1: Warszawa 2000, t. 2: Warszawa 2001, t. 3: Warszawa 2002, t. 4: Warszawa 2003, t. 5: Warszawa 2004.

Po zakończeniu przedmiotu (modułu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka:

- posiada pogłębioną wiedzę na temat historii literatury i przebiegu procesu historycznoliterackiego w epokach objętych programem zajęć,

- zna i rozumie w pogłębiony, uporządkowany i podbudowany teoretycznie sposób wybrane zagadnienia szczegółowe, sproblematyzowane w składających się na zajęcia mikromonograficznych cyklach tematycznych,

- zna najważniejsze tendencje uwidaczniające się we współczesnych badaniach literackich nad zjawiskami i zagadnieniami objętymi programem zajęć, jest świadom różnorodności narzędzi i metod poznawczych w nich wykorzystywanych,

- posiada świadomość historyczności i procesualności zjawisk literackich oraz kulturowych, potrafi czytać literaturę w trzech porządkach: a) wydarzenia (dzieła i autora), b) koniunktur (wyznaczających kontekst macierzysty dzieła: formacji, epoki, prądu), c) „długiego trwania” (usytuowania dzieła w postrzeganym jako całość procesie przemian literatury i kultury polskiej, zwłaszcza wobec tradycji i jako tradycji dla epok późniejszych),

- potrafi wykorzystać posiadaną wiedzę do analizy i interpretacji zjawisk estetycznoliterackich objętych programem zajęć oraz do wyjaśniania zależności między nimi, wykorzystując w tym celu adekwatne narzędzia i metody,

- potrafi interpretować dzieła literackie i zjawiska historycznoliterackie w ich relacji z wydarzeniami i procesami historycznymi, sytuując je we właściwym dla nich kontekście kulturowym, społecznym i filozoficznym oraz w powiązaniu z innymi sztukami,

- dostrzega modalności interpretacyjne wynikające z zastosowania w procedurach lekturowych różnych narzędzi i języków badawczych,

- dostrzega znaczenie epok objętych programem zajęć jako tradycji dla współczesności, jest gotów wykorzystywać wiedzę i umiejętności zdobyte podczas zajęć do samodzielnej, krytycznej refleksji nad uwarunkowaniami własnej teraźniejszości.

Skala ocen:

bardzo dobry (bdb; 5,0): student posiada bardzo dobrą wiedzę na temat historii literatury średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia. Bardzo dobrze zna i rozumie zagadnienia składające się na zajęciowe cykle mikromonograficzne, problematyzuje je i potrafi twórczo rozwijać formułowane w odnie-sieniu do nich wnioski, wykorzystując je i przetwarzając we własnej praktyce interpretacji zjawisk literackich i kulturowych. Potrafi sprawnie analizować i interpretować teksty literackie, odwołując się do literatury przedmiotu, stosując adekwatną terminologię i narzędzia poznawcze, uruchamiając trafnie dobrane oraz bardzo dobrze rozumiane konteksty historyczne, kulturowe, społeczne i filozoficzne.

dobry plus (+db; 4,5): student posiada na ogół bardzo dobrą, a w odniesieniu do niektórych zagadnień dobrą wiedzę na temat literatury średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia. Na ogół bardzo dobrze zna i rozumie zagadnienia składające się na zajęciowe cykle mikromonograficzne, problematyzuje je i potrafi referować formułowane w odniesieniu do nich wnioski, wykorzystując je i próbując twórczo rozwijać we własnej praktyce interpretacji zjawisk literackich i kulturowych. Potrafi sprawnie analizować i interpretować teksty literackie, odwołując się do literatury przedmiotu, stosując adekwatną terminologię i narzędzia poznawcze, uruchamiając na ogół trafnie dobrane i dobrze rozumiane konteksty historyczne, kulturowe, społeczne i filozoficzne.

dobry (db; 4,0): student posiada dobrą wiedzę na temat historii literatury średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia. Dobrze zna i rozumie zagadnienia składające się na zajęciowe cykle mikromo-nograficzne, problematyzuje je i potrafi referować formułowane w odniesieniu do nich wnioski, wykorzystując je we własnej praktyce interpretacji zjawisk literackich i kulturowych. Potrafi poprawnie analizować i intepretować teksty literackie, odwołując się do literatury przedmiotu, stosując przeważnie adekwatną terminologię i narzędzia poznawcze, uruchamiając na ogół dobrze rozumiane konteksty historyczne, kulturowe, społeczne i filozoficzne.

dostateczny plus (+dst; 3,5): student posiada dostateczną i w odniesieniu do niektórych zagadnień dobrą wiedzę na temat historii literatury średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia. Zna i na ogół dobrze rozumie zagadnienia składające się na zajęciowe cykle mikromonograficzne, problematyzuje je i potrafi przeważnie poprawnie referować formułowane w odniesieniu do nich wnioski, próbując wykorzystywać je we własnej praktyce interpretacji zjawisk literackich i kulturowych. Potrafi poprawnie analizować i interpretować teksty literackie, odwołując się do podstawowej literatury przedmiotu, stosując adekwatną terminologię i przeważnie trafnie dobrane narzędzia poznawcze, uruchamiając zrozumiane w dostatecznym stopniu konteksty historyczne, kulturowe, społeczne i filozoficzne.

dostateczny (dst; 3,0): student posiada dostateczną wiedzę na temat historii literatury średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia. Zna i rozumie w stopniu dostatecznym zagadnienia składające się na zajęciowe cykle mikromonograficzne, na ogół poprawnie problematyzuje je i potrafi zreferować większość formułowanych w odniesieniu do nich wniosków, próbując wykorzystywać je we własnej praktyce interpretacji zjawisk literackich i kulturowych. Potrafi w stopniu dostatecznym analizować i interpretować teksty literackie, odwołując się do podstawowej literatury przedmiotu, stosując na ogół adekwatną terminologię i przeważnie trafnie dobrane narzędzia poznawcze, uruchamiając zrozumiane w dostatecznym stopniu konteksty historyczne, kulturowe, społeczne i filozoficzne.

niedostateczny (ndst; 2,0): student nie posiada dostatecznej wiedzy na temat historii literatury średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia. W niedostatecznym stopniu zna i rozumie zagadnienia składające się na zajęciowe cykle mikromonograficzne, nie potrafi poprawnie ich problematyzować i zreferować formułowanych w odniesieniu do nich wniosków, nie próbuje wykorzystywać ich we własnej praktyce interpretacji zjawisk literackich i kulturowych. Nie potrafi dostatecznie sprawnie analizować i interpretować tekstów literackich; zbyt rzadko odwołuje się do literatury przedmiotu lub próbuje się od niej odwoływać, lecz nie zna jej w stopniu wystarczającym bądź nie rozumie; nie potrafi stosować terminologii i właściwych narzędzi poznawczych; uruchamia niewłaściwie dobrane i/lub zrozumiane konteksty historyczne, kulturowe, społeczne i filozoficzne, bądź nie uruchamia ich w ogóle.

Kryteria oceniania:

Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest obecność na zajęciach, przygotowywanie się do nich oraz udział w toczonych podczas nich dyskusjach, sporządzenie pracy pisemnej lub prezentacji (jeśli zostały zadane przez prowadzącego), zaliczenie wszystkich sprawdzianów cząstkowych (śródsemestralnych).